ترور کنشی خونین در عرصه سیاست

گاهی عرصه سیاست خونین می شود, صدای شلیک یک گلوله یا انفجار بمب رویدادی سیاسی را رقم می زند, تعریفش اما هنوز دقیقا معلوم نیست ترور

گاهی عرصه سیاست خونین می‌شود، صدای شلیک یک گلوله یا انفجار بمب رویدادی سیاسی را رقم می‌زند، تعریفش اما هنوز دقیقا معلوم نیست؛ ترور.

معمولا میدان سیاست، حوزه ای برای تعیین سرنوشت ملت ها تعریف می شود، شکل حکومت ها در این حوزه تعیین می گردد، احزاب شکل می گیرند، اعتراض های مدنی رخ می دهد و در یک کلام سیاستمداران به دنبال کسب قدرت می روند و سرنوشت ملل را رقم می زنند. اما ترور یکی از رویداد های خونین عرصه سیاسی است. بسیاری از سیاستمداران آن را تقبیح می کنند، اما آنچه در عمل می توان ملاحظه کرد، ردپای حمایت همان ها در این سو و آن سوی جهان و در ترورهای فرجام و نافرجام است. شیوه ای که از قرن های گذشته به وجود آمده و همچنان بشریت از آن رنج می برد.

● ترور چیست و تروریست کیست؟

ترور در لغت به معنای ترساندن و دهشت افکنی است، تروریسم به معنای ارعاب و تهدید، ایجاد ترس و وحشت در مردم و تروریست به طرفدار ارعاب و تهدید گفته می شود. در قطعنامه ای که در مجمع عمومی سازمان ملل و در سال ۱۹۷۲ میلادی صادر شد، تعریف تروریسم چنین آمده است: «تلاش با هدف ایجاد تحولات در حکومت، اخلال در ارائه خدمات عمومی، مسموم کردن روابط بین الملل، قتل روسای دولت ها یا نمایندگان حکومت ها، تخریب ابنیه، تسهیلات و ارتباطات عمومی، ایجاد آلودگی در غذا یا آب و تحریک بیماری های واگیردار». از سوی دیگر، کمیسیون حقوق بین الملل در ماده ۲۴مقررات مربوط به جرایم بین المللی، این تعریف را ارائه کرد که: تروریسم عبارت است از روادانستن اقداماتی که دارای یک ماهیت برای ایجاد وحشت در اذهان عامه و گروه های انسانی است.

یک ولف، فیلسوف آمریکایی این رویداد خونین سیاسی را استفاده غیرمشروع از زور و خشونت برای رسیدن به اهدافی خاص دانسته و استفاده مشروع از قدرت و زور را از مصادیق ترور قلمداد نمی کند. آنچه در این میان ایجاد ابهام می کند تفاوت ترور با اموری مانند مقاومت در مقابل اشغالگران یک کشور است. اگر تعریف ولف را بپذیریم، مرز استفاده مشروع و غیرمشروع چیست؟ به هر حال ترور را استفاده از هر وسیله ای می دانند که برای دست یافتن به هدفی سیاسی صورت گرفته باشد. در نزد تروریست ها هدف وسیله را توجیه می کند. هدف سیاسی یک ترور می تواند تجزیه یک کشور، رسیدن به قدرت و حذف رقیب یا ایجاد رعب و وحشت باشد. اما تعریف ترور چندان شسته و رفته نیست و هنوز تعریف جامع و مانعی برای آن صورت نگرفته است. تروریست فقط یک فرد نیست و معمولا یک جریان، حزب و حتی یک دولت می تواند به این صفت متصف گردد. نگاهی به برخی ترور های معروف جهان ردپای دولت ها را نیز نشان می دهد. رژیم صهیونیستی یکی از رژیم هایی است که ماهیتی تروریستی داشته و بارها اقدام به تروریسم دولتی کرده است.

برخی علمای مسلمان معتقدند اسلام ترور را منع کرده است، ترور در اسلام با اصطلاح فتک آمده است که به معنای قتل کسی با استفاده از پنهان شدن و حمله بی محاباست.

● تاریخ ترور

افراد بسیاری در تاریخ ترور شده اند؛ از ژولیوس سزار در روم باستان گرفته تا بی نظیر بوتو در پاکستان. اما شاید اولین ترور معروف تاریخی را بتوان در همان ۴۴ سال پیش از میلاد مسیح دید. یعنی زمانی که ژولیوس سزار توسط مخالفان سناتورش در مجلس سنا کشته شد و امپراتوری روم پس از این شکست به سوی زوال پیش رفت. فرانسه به عنوان مهد دموکراسی لقب گرفته است، کشوری که درعین حال مهد ترور مدرن نیز معرفی شده است. جایی که انقلابیون پس از انقلاب گردن بسیاری را به گیوتین سپردند و دوران وحشت یا ترور در تاریخ را به یادگار گذاشتند. بی شک پردامنه ترین ترور تاریخی مربوط به فرانتس فردیناند، ولیعهد اتریش در سال ۱۹۱۴باشد که به همراه همسرش در سارایوو ترور شد. این ترور، جرقه بر باروتی بود که انفجار آن جنگ جهانی اول را به دنبال داشت و ده میلیون نفر قربانی بر جای گذاشت.

سیاستمداران زیادی در جریان ترورهای سیاسی کشته شده اند که در میان آنها نام الکساندر دوم تزار روسیه، ماهاتما گاندی رهبر انقلاب هند، ناصرالدین شاه قاجار، سیدحسن مدرس، حسن علی منصور، مارتین لوترکینگ و مالکوم ایکس رهبر جنبش سیاهپوستان در آمریکا، جان اف کندی رئیس جمهور آمریکا و بی نظیر بوتو سیاستمدار برجسته پاکستانی دیده می شود.

ایران نیز پس از انقلاب اسلامی شاهد دوره ای از ترور بود. بسیاری از انقلابیون از جمله شهید مطهری، بهشتی، رجایی، باهنر و... در این خشونت ها به شهادت رسیدند، اما شدت و روند غیرعقلانی ترور های پس از انقلاب را می توان در استراتژی ترور های کور ضدانقلاب یافت که با هدف انتقام از مردم انقلابی ایران صورت می گرفت. برخی از این ترور ها به روشنی مردم عادی را هدف قرار گرفته بود و به دلیل حمایت آنان از دولت تازه تاسیس جمهوری اسلامی از مردم انتقام می گرفتند.

قرن بیست و یکم نیز با یک عملیات تروریستی آغاز شد. در یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ با انفجار مرکز تجارت جهانی، موجی از خشونت و ترور در منطقه خاورمیانه به وجود آمد که هنوز ادامه دارد. سرنگونی صدام و ملاعمر در پی حملات غیرقانونی آمریکا صورت گرفت و پس از آن موجی از ترور در دو کشور عراق و افغانستان به راه افتاد که همچنان ادامه دارد. در این سا ل ها ده ها هزار نفر غیر نظامی بر اثر حملات تروریستی جان خود را از دست داده اند.

● چه کسانی ترور می کنند؟

براساس تصور غالبی که وجود دارد، این جریان های تروریست هستند که ترور می کنند، اما نگاهی به تاریخ ترور نشان از ردپای دولت ها نیز دارد. به ویژه سازمان های جاسوسی و اطلاعاتی ید طولایی در ترور شخصیت ها دارند. آنان به دستور دولت هایشان ماموریت پیدا می کنند مخالفان را از سر راه بردارند.

تروریست هر که باشد گمان می کند با کشتن می تواند به هدف خود برسد. منافع ترور بیش از آن که به جیب جریان های تروریست ریخته شود، به حساب دولت هایی ریخته می شود که از آب گل آلود خشونت، ماهی می گیرند. تروریسم دولتی با آگاهی بر محدودیت های جنگ های متعارف به دنبال آن است که از امکانات سازمان های تروریستی حمایت کند یا خود یک رشته عملیات تروریستی را طراحی نماید. هدف دولت های تروریست ایجاد مانع در ثبات سیاسی و اقتصادی کشورها به منظور ایجاد بی ثباتی سیاسی و اقتصادی است. نگاهی به پر دامنه ترین ترورهای تاریخ این مساله را بخوبی نشان می دهد.

سفر ولیعهد اتریش به بوسنی و هرزگوین در حالی صورت می گرفت که کشور صربستان ادعای تملک این کشور را داشت، گاویلو پرنسیپ عضو گروهی تروریستی به نام دست سیاه بود که توسط یک سرهنگ سرویس اطلاعاتی صربستان ایجاد شده بود. پس از ترور، امپراتوری اتریش از صربستان خواست عاملان این حادثه را تحویل دهد اما صربستان به پشت گرمی متحد خود یعنی روسیه، از این کار سر باز زد. نیکلای دوم، تزار روسیه برای خروج از بحران داخلی که در آن قرار گرفته بود، جنگی با اتریش را آغاز کرد که جهانی می شود. پس از این جنگ که با یک ترور آغاز شده بود، چهره سیاسی جهان تغییر کرد.

از مصادیق ترور دولتی در روزگار حاضر می توان به رفتار غیرقانونی آمریکا اشاره کرد. آمریکا به بهانه وجود تسلیحات اتمی که هیچ وقت اثبات نشد به عراق حمله کرد و در جریان این اقدام غیرقانونی که عملی دهشت انگیز با هدفی سیاسی بود، عراقیان بی گناه بسیاری کشته شدند. حمله به افغانستان نیز از این جمله است و امروز شاهد آن هستیم که در مورد سوریه نیز همین سناریو تکرار می شود.

دیگر دولتی که دستی قهار در ترور دارد، رژیم صهیونیستی است. دادگاه عالی این کشور مجعول قتل هدفمند را توجیه و آن را در برابر مقام های فلسطینی مشروع دانسته است. احمد یاسین، فتحی شقاقی، عماد مغنیه و محمود المبحوح از جمله کسانی هستند که توسط سازمان های اطلاعاتی این رژیم و در راس آنها موساد ترور شدند. ترورهای رژیم صهیونیستی، مرز فلسطین را درنوردیده و به ایران نیز رسید. ترور دانشمندان هسته ای ایران نشان از آن دارد که این کشور از ابزار ترور در مقابل همه مخالفان خود استفاده می کند. به غیر از این دو مورد بسیاری از دولت های فاشیستی نظیر حکومت نازی هیتلر و دولت سوسیالیستی استالین نیز از ترور استفاده می کردند.

● نتایج ترور

با ملاحظه تاریخ ترور درمی یابیم این ابزار سیاسی در بیشتر مواقع از رسیدن به اهداف خود درمانده است. شاید همین کفایت کند که ترور وسیله سیاسی خوبی نباشد. دوره ترور در انقلاب فرانسه که علیه نظام پادشاهی روی داده بود، دوباره به نظام پادشاهی منجر شد، ترور ولیعهد اتریش که با حمایت الکساندر دوم تزار روسیه برای کنترل ناآرامی های داخلی رخ داد، به جنگ جهانی اول و از بین رفتن حکومت سلطنتی در روسیه انجامید. تروریست های اسرائیلی هر روز از مشروعیت نداشته خود در انظار جهانی می کاهند و تروریست های ایرانی حیات سیاسی خود را از دست داده اند و وضع اسفبار و فلاکتشان در اردوگاه اشرف از نظرها پنهان نیست. نگاهی به این نمونه ها نشان می دهد تروریست ها در پی هر چه بوده اند به نتیجه عکس آن دست یافته اند. نتیجه دیگر ترور اما دردناک است، انسانی یا انسان های بی گناهی که در اثر اقدامات تروریستی کشته می شوند و میراثی از غم و اندوه را برجای می گذارند. ترور نمادی از خشونت ورزی بی پروا و لجام گسیخته است. خشونتی که اگر مهار نشود می تواند قربانیان بیشتری بگیرد.

میثم قهوه چیان