شکر, نعمت گستر است

«شکر» در لغت به معنای تصور نعمت در ذهن و اظهار آن در گفتار و کردار است شکرگزاری با قلب, زبان و عمل, در روایات اسلامی نیز به همین معنی آمده است و امام صادق ع می فرمایند هرکس نعمت خدا را با دل بشناسد, شکرش را ادا کرده است و نیز می فرمایند شکر نعمت, دوری از کارهای حرام است و شکر کامل, گفتن «الحمدلله رب العالمین» است

«شکر» در لغت به معنای تصور نعمت در ذهن و اظهار آن در گفتار و کردار است.شکرگزاری با قلب، زبان و عمل، در روایات اسلامی نیز به همین معنی آمده است و امام صادق(ع) می‌فرمایند:هرکس نعمت خدا را با دل بشناسد، شکرش را ادا کرده است و نیز می‌فرمایند: شکر نعمت، دوری از کارهای حرام است و شکر کامل، گفتن «الحمدلله رب العالمین» است.

● مراتب شکر

«سپاسگزاری» در برابر خداوند نعمت گستر در سه مرتبه انجام می‌پذیرد: قلب، زبان و عمل. الف) شکر قلبی: قلب « سپاسگزار» همواره یاد نعمت و بخشش « نعمت گستر» و بزرگداشت و تعظیم اوست و در برابر بزرگی و توجه او اظهار کوچکی و نیاز می‌کند و با تفکر در کارهای بزرگ و مخلوقات گوناگون خدا و اراده خیررسانی به بندگانش، شگفتی خویش را ابراز می‌دارد و خضوع و خشوع‌اش افزون می‌شود. ب) شکر زبانی :آن است که شکرگزار به تمجید و ثناگویی و تسبیح «نعمت دهنده» می‌پردازد و در حد فکر و توان خود، او را می‌ستاید. همین طور در قالب «امر به معروف و نهی از منکر» دیگران را نیز به اطاعت از او وا می‌دارد. ج) شکر عملی:مرحله سوم شکر، سپاسگزاری عملی در برابر «نعمت گستر» است که «نعمت‌پذیر» باید تلاش کند نعمت‌های خدا را در راه نافرمانی او به کار نگیرد، بلکه از آنها برای اطاعت و عبادت او کمک بجوید.

● تشویق به شکرگزاری:

اسلام افراد را به شکرگزاری سفارش و تشویق کرده و افراد سپاسگزار را ستوده است که به برخی از آیات و روایات اشاره می‌شود. قرآن کریم می‌فرماید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید از آن پاکیزه‌هایی که روزی شما کرده ایم بخورید و اگر خدا را می‌پرستید سپاسش را به جای آورید. و نیز می‌فرماید: هر کس خواهان پاداش آن جهان باشد به او می‌دهیم و شاکران را پاداش خواهیم داد. علی(ع) می‌فرمایند: در گشایش و راحتی بنده سپاسگزار و در تنگنا و سختی بنده‌ای بردبار باش.امام صادق (ع) می‌فرمایند:«در تورات آمده است: کسی که به تو نعمت داد، سپاس گزار و هرکس از تو سپاسگزاری کرد، نعمتش بده زیرا با سپاسگزاری نعمت‌‌ها نابود نمی‌شود و با ناسپاسی پایدار نماند. سپاسگزاری مایه افزایش نعمت و ایمنی از دگرگونی است.»

● کفران نعمت

کفران نعمت به معنای پوشاندن و نادیده گرفتن نعمت هاست. خداوند، اگرچه نیازمند سپاسگزاری و عبادت ما نیست، ولی از روی حکمت و مصلحت عبادت را بر بندگان ضروری دانسته است و در قرآن کریم پس از نوید به سپاسگزاران می‌فرماید: آن که سپاسگزاری کند سپاسش به نفع خود اوست و هر که کفران ورزد، خداوند بی‌نیاز و ستوده است.با این که خداوند از سپاس و تشکر نعمت‌پذیران بی‌نیاز است و بزرگوارتر از آن است که ناسپاسان را محروم سازد، ولی «کفران نعمت»، خود، سبب برخی از ناهنجاری‌‌ها می‌شود از جمله:

١)پستی: انسان ناسپاس، پستی و بی‌کفایتی خود را اثبات می‌کند چرا که عقل و وجدان انسان می‌گوید که نعمت پذیر باید سپاسگزار باشد و زیر پا گذاشتن داوری عقل و وجدان از کسانی سر می‌زند که در پستی و بی‌ارزشی به حد حیوانیت رسیده، بلکه پست‌تر شده‌اند. امام زین‌العابدین (ع) می‌فرمایند: اگر خداوند مردم را به احسان‌های پی درپی مشغول کند و نعمت شایان به آنان ببخشد، ولی راه شناخت حمد و سپاس را بر آنان ببندد، آنان از احسانش بهره‌مند می‌شوند ولی ثنایش نمی‌گویند و به روزی فراوان او می‌رسند و سپاسش نمی‌گویند؛ اگر مردم چنین شوند از مرز انسانیت گذشته به مرز حیوانیت می‌رسند و آن گونه می‌شوند که قرآن فرموده است: آنان چون حیوان، بلکه راهی پست‌تر از حیوانیت را برگزیده‌اند.

٢) زوال نعمت:کفران نعمت، سبب بی‌ثباتی و ناپایداری نعمت‌‌ها می‌شود و خیر و برکت را از بین می‌برد. همان‌طور که سپاسگزاری سبب بقای آن می‌شود. امام صادق (ع) می‌فرمایند: اگر سپاسگزاری کنی نعمت‌‌ها پایدار است و اگر کفران ورزی، دیری نمی‌پاید.

٣) کم شدن احسان و نیکی: اثر دیگر کفران نعمت، رخت بستن خیر و احسان از جامعه است، چرا که ناسپاسی، صاحبان نعمت را دلسرد می‌کند و از انعام و بخشش باز می‌دارد. سنت خداوند نیز چنین است که اگر بندگان کفران نعمت ورزند از فضل و احسانش بکاهد. امام صادق(ع) می‌فرمایند: نفرین خدا بر آنان که راه خیر و خوبی را می‌بندند، پرسیدند: چه کسانی چنین اند؟ فرمود: کسی که به او خوبی می‌کنند و او کفران می‌ورزد، آن گاه صاحب نعمت به دیگری احسان نمی‌کند.

۴) عقوبت سریع:اثر ناهنجار دیگر کفران‌نعمت، تسریع در شکنجه و عقوبت کافر نعمت است. رسول خدا(ص) فرمودند: سریع‌ترین گناهان در عقوبت، کفران‌ نعمت است.