تئوری ماهی بزرگ، حوض کوچک

مارش بر اساس تحقیقات خود اظهار می­دارد که اساساً خود­پنداره افراد تحت تأثیر سطح توانایی دیگران قرار می­گیرد. بر همین اساس مارش به همراه همکارش پارکر، مدل مفهومی خود را با عنوان …

مارش بر اساس تحقیقات خود اظهار می­دارد که اساساً خود­پنداره افراد تحت تأثیر سطح توانایی دیگران قرار می­گیرد. بر همین اساس مارش به همراه همکارش پارکر، مدل مفهومی خود را با عنوان ماهی بزرگ، حوض کوچک پیشنهاد نمودند. در این مدل، مارش فرض را بر این مبنا قرار داد که افراد، توانایی­های خود را با توانایی­های افراد همانند خود مقایسه کرده و این برداشت قیاسی، اساس شکل­گیری خودپنداره آنان را تشکیل می­دهد. اثر ماهی بزرگ، حوض کوچک زمانی اتفاق میافتد که افراد با توانایی یکسان که درک پایینی از خودپنداره خویش دارند، خود را با افرادی با توانایی بالاتر مقایسه کنند. به عنوان مثال اگر یک ورزشکار متوسط، عضو یک تیم قوی شود، توانایی ورزشی وی کمتر از میانگین سایر ورزشکاران آن تیم خواهد شد و این اختلاف منجر به خودپنداره ورزشی پایین­تر از حد میانگین می­شود. برعکس اگر ورزشکاری قوی عضو یک تیم ضعیف شود، توانایی­هایش بیشتر از میانگین دیگر اعضای تیم خواهد شد و این اختلاف منجر به خودپنداره بالاتر از حد میانگین تیم می­شود، به همین نحو خودپنداره ورزشکاران متوسط به پایین و متوسط به بالا، به توانایی ورزشی آن­ها بستگی دارد. امّا بر اساس سطح تیم یا رویدادی که آن­ها در آن رقابت می­کنند نیز متفاوت است و بر طبق مدل خودپنداره ورزشی، مسلّماً به موفقیت فردی وابسته است (ورزشکاران تواناتر خودپنداره ورزشی بالاتری دارند) اما برعکس، از دید منفی، این امر به میانگین پیشرفت تیم مربوط می­شود (همان ورزشکار در یک تیم با میانگین توانایی بالا، خودپنداره ورزشی کمتری دارد.

اثر ماهی بزرگ، حوض کوچک (BFLPE) ممکن است بر روی ورزشکارانی که برای تیم­های نخبه انتخاب شده­اند نیز تاثیرگذار باشد. ورزشکار با استعدادی را در نظر بگیرید که در طی حرفه ورزشی خود در شهر یا منطقه سکونتش عنوان بهترین ورزشکار را دارد، حالا این شخص به عنوان یک ورزشکار با استعداد شناخته شده و در مسابقه کشوری نخبگان شرکت کرده است که ممکن است در این رقابت در سطح میانگین و یا سطحی پایین­تر از دیگر اعضای تیم باشد. این امر می­تواند تأثیر منفی بر خودپنداره ورزشکار داشته باشد. زیرا او دیگر یک شخص مهم در یک گروه کوچک به شمار نمی­آید، بلکه وارد مکانی بسیار بزرگتر از گروه قبلی خویش شده است که افراد بیشتر و حتی بهتر از او نیز در آنجا حضور دارند.

بر اساس تحقیق لازاروس و فولکمن (۱۹۸۴)، مردم با انتخاب اهداف قیاسی رو به پایینی که به احساس بهتر می­انجامد و یا با انتخاب اهداف قیاسی رو به بالا به منظور تعیین هویت بهتر، کسب اطلاعات مفیدتر و یا با استفاده از راهکارهای مناسب به عنوان مثال بر استرس خود غلبه کرده و اعتماد به نفس خود را تقویت می­کنند. از این­رو معمولاً افراد مقایسه­های رو به بالا را ترجیح می­دهند تا بدین وسیله تعیین هویت را تسهیل نمایند.

منابع

- Marsh, H.W. & Perry, C. (۲۰۰۵). Does a positive self concept contribute to winning gold medals in elite swimming?. Journal of Sport and Exercise Psychology, ۲۷, ۷۱–۹۱.

- Marsh, H. W., & Parker, J. W. (۱۹۸۴). Determinants of student self-concept: Is it better to be a relativelylarge fish in a small pond even if you don۰۳۹;t learn to swim as well? Journal of Personality and SocialPsychology, ۴۷, ۲۱۳-۲۳۱.