چرا انسان‌ها رنج می‌برند؟

در این زمینه، سه پرسش اساسی وجود دارد؛ نخست این که چرا انسان‌ها رنج می‌برند و چرا بدون رنج، نمی‌توان زندگی کرد؟

در این زمینه، سه پرسش اساسی وجود دارد؛ نخست این که چرا انسان‌ها رنج می‌برند و چرا بدون رنج، نمی‌توان زندگی کرد؟ دوم این که چرا همه انسان‌ها به طور یکسان رنج نمی‌برند؟ سوم این که چرا رنج‌ها بی‌پاداش می‌مانند؟ ادیان با این که منکر رنج زندگی نیستند، ولی با پاسخ دادن به پرسش‌های سه‌گانه، روان آدمی را برای تحمل رنج‌ها آماده تر می‌سازند. انبیا نسبت به پرسش نخست که چرا آدمیان رنج می‌برند، این گونه پاسخ می‌دهند:

۱. بسیاری از رنج‌ها، زاییده دست بشر است؛ یعنی رنج هایی وجود دارد که قابل رفع هستند ولی انسان با اختیار خود، مقدمات آنها را فراهم می‌آورد. ۲. پاره‌ای از رنج‌ها و شرور، اقتضای ذاتی، تکوینی و طبیعی این جهانند و عمومیت دارند مانند پیری که ریشه کَن شدنی نیست؛ اما با دستورالعمل‌های ادیان، کاهش پذیر و قابل تحمل تر است. ۳. رنج‌ها و مشکلات، برای آزمایش انسان‌ها و برای تکامل و تقویت آنها ظاهر می‌شوند. پاسخ ادیان نسبت به پرسش دوم، یعنی عدم تساوی رنج، این است که رنج‌های اختیاری از آن کسانی است که مقدمات آنها را فراهم آورده‌اند و بدین جهت، تعمیم پذیر نیستند و رنج‌های طبیعی و تکوینی نیز برای همه انسان‌ها به صورت مساوی وجود دارند و اقتضای زندگی این جهان هستند. رنج‌های آزمایشی نیز گرچه به طور یکسان نصیب آدمیان نمی‌شوند، ولی اعتقاد به آنها در کاهش رنج مؤثر است. آموزه‌های دینی، پرسش سوم، - یعنی بی‌پاداش بودن رنج‌ها - را با پذیرش پاداش‌های دنیوی و اخروی رنج‌ها، پاسخ می‌دهند.

نکته قابل توجه دیگر، این است که رنج، زمانی پدید می‌آید که انسان به دنبال به دست آوردن تمام امور لذت بخش باشد و با این غایت طلبی، دچار سرگشتگی شده، همیشه ناراضی می‌شود؛ اما اگر آدمی تلاش کند تا اصول و قواعد اخلاقی بر زندگی شخصی او حاکم شود یا به معشوق الهی سر سپرَد و عشق برای او فراهم شود، رنج، زدوده می‌شود و عشق، زندگی او را فرا می‌گیرد. در قرآن آمده است: «وَ عَسی أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ۴؛ چه‌بسا چیزی را خوش نداشته باشید؛ حال آن که خیر شما در آن است». «وَ لَنَبْلُوَنکُمْ بِشَیْء مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْص مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثمَراتِ وَ بَشرِ الصابِرِینَ۵؛ هر آیینه شما را با اندکی از ترس، گرسنگی و آفت در مال‌ها و جان‌ها و میوه‌ها می‌آزماییم و مردان صبور و بااستقامت را مژده بده». «وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لکِنْ کانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ۶؛ ما به ایشان ستم روا نداشتیم؛ اما خودشان به خودشان ستم نمودند». قرآن کریم بین سختی‌ها و آسایش‌ها تلازم قائل است و می‌فرماید: «فَإِن مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً إِن مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً۷؛ پس حتماً با سختی، آسانی است. حتماً با سختی، آسانی است». خداوند سبحان به جهت لطف خاصی که به بندگان سالک و اولیا دارد، آنها را گرفتار بلا می‌کند. امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «اِن اللهَ اِذا اَحَب عَبْداً غَتهُ بِالْبَلاءِ غَتاً؛۸ خدا زمانی که بنده‌ای را دوست بدارد، او را در دریای شداید غوطه ور می‌سازد».