پیرامون نرخ ارز و یارانه‌ها

پیوند دادن ابزار و سیاست‌ها به شرف و افتخار یک ملت و یا یک نهاد نه تازگی دارد و نه تکرار نخواهد شد و مختص به سرزمین ما و فرهنگ ما هم نیست.
ویژگی است مشترک بین کشورها و فرهنگ‌ها و …

پیوند دادن ابزار و سیاست‌ها به شرف و افتخار یک ملت و یا یک نهاد نه تازگی دارد و نه تکرار نخواهد شد و مختص به سرزمین ما و فرهنگ ما هم نیست.

ویژگی است مشترک بین کشورها و فرهنگ‌ها و سازمان‌های گوناگون که باعث ثبت داستان‌های با مزه‌ای در تاریخ شده است. مثلا در سال‌های پیش از جنگ جهانی اول وقتی کمیسیونی پارلمانی در فرانسه به ارتش این کشور پیشنهاد کرد که مانند ارتش کشور دشمن احتمالی، آلمان، رنگ تازه‌ای برای یونیفرم سربازان برگزیند که قابل استتار باشد و به وضوح شلوارهای سرخرنگی نباشد که در آن زمان جزیی از یونیفرم ارتش فرانسه بود یک ژنرال غیرتی فرانسوی بر سر اعضای کمیته فریاد زد: «شلوار قرمز یعنی فرانسه». یک سال از جنگ باید می‌گذشت و دهها هزار سرباز فرانسوی باید کشته می‌شدند تا ژنرال‌های غیرتی بپذیرند که یونیفرم دیگری برای سربازان لازم است.

حالا این حکایت ماست و ابزارها و سیاست‌های اقتصادی و باز داستان منحصر به سرزمین ما نیست. در آمریکا بحث بر سر این است که تاسیس یک شرکت بیمه همگانی گامی است به طرف سوسیالیسم در نتیجه بد است، در کشور دیگری بحث بر سر این است که گسترش بخش خصوصی یعنی به باد فنا دادن ارزش‌ها و در نتیجه این سیاست بدی است. کسانی‌که درگیر این بحث‌ها هستند فراموش می‌کنند که این ابزارها، ابزارند و نه ارزش. وسیله‌ای هستند برای رسیدن به توسعه اقتصادی و رفاه اجتماعی و بخودی خود فاقد ارزشند.

یکی از جاهایی که معمولا سیاست‌گذاری اقتصادی در ایران در آن‌گیر می‌کند، نرخ ارز است. در حالی‌که دولت در حال حذف یارانه‌ها است و حتی رییس دولت از اهمیت واقعی کردن قیمت‌ها حرف می‌زند تا سرمایه‌گذاری توجیه اقتصادی داشته باشد، به نظر می‌رسد هیچ‌کس در بند واقعی کردن نرخ ارز نیست. چطور می‌توان از تولید‌کننده داخلی توقع داشت که برای برق، آب و انرژی نرخ واقعی بپردازد اما اسیر قیمت غیرواقعی ارز باشد؟

در حال ریال ایران و دلار آمریکا از نرخ مبادله یکسانی برخوردارند که طی چندین سال گذشته ثابت مانده است. ثابت نگه داشتن نرخ تبادل ارز از آن جهت که باعث کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بازارهای در حال توسعه می‌شود یکی از سیاست‌های مورد علاقه دولت‌هاست. مکزیک، آرژانتین و کشورهای شرق آسیا در دوره‌های مختلف زمانی کوشیده‌اند تا با اتخاذ این سیاست سرمایه‌گذاران خارجی را تشویق به سرمایه‌گذاری در کشورهایشان کنند. با این‌حال همین سیاست در بازارهای جهانی شده امروز می‌تواند باعث افزایش ریسک و آسیب‌پذیری این اقتصادها در هنگام بحران گردد. حوادث و بحران‌های اقتصادی می‌توانند باعث شوند تا دولت‌ها برای حفظ پرستیژ سیاسی و اعتماد سرمایه‌گذاران با خرج ذخایر ارزی نرخ ارز اسمی را ثابت نگه دارند. با این حال در موارد گذشته ذخایر ارزی هیچ کشوری برای ثابت نگه داشتن اسمی نرخ ارز کافی نبوده است.

حذف یارانه‌ها به تنهایی کافی نیست.

علی دادپی