حکمت تفکر ورزیدن و معرفت به زبان

تا پیش از قرون نوزدهم و بیستم میلادی کمتر پیش می‌آمد که مساله زبان به عنوان یک مساله فلسفی مطرح شود. البته بودند حکمایی که در باب زبان به اظهار نظر و نظریه پردازی پرداخته باشند، …

تا پیش از قرون نوزدهم و بیستم میلادی کمتر پیش می‌آمد که مساله زبان به عنوان یک مساله فلسفی مطرح شود. البته بودند حکمایی که در باب زبان به اظهار نظر و نظریه پردازی پرداخته باشند، ولی این‌که به مساله درجه اول فلسفه تبدیل شود، تا پیش از دوره معاصر بی‌سابقه است. در واقع حکمای سنتی زبان را به عنوان وسیله انتقال اطلاعات پذیرفته بودند، ولی در دوره معاصر درباره این‌که آیا این واسطه انتقال اطلاعات تا چه حد می‌تواند این مقصود را بدرستی به انجام برساند و شرایط معناداری جملات آن چیست، بحث‌های زیادی مطرح شد.

حتی این بحث‌ها و استدلال‌ها به آنجا انجامید که بعضی مکاتب معاصر، مباحث فلسفی گذشتگان را مشتی گزافه‌گویی بی‌معنا دانستند که شرایط معنی‌داری زبان را دارا نیست.

معمولا فیلسوفان معاصر غربی را در یک تقسیم‌بندی کلی به فیلسوفان تحلیلی و فیلسوفان قاره‌ای تقسیم می‌کنند. حوزه و مشی فکری این دو مکتب تفاوت‌های بسیاری با یکدیگر دارد، ولی یکی از اشتراکات آنها این است که هر دو مکتب به نحو جدی مساله زبان و چیستی آن را مورد پرسش قرار داده و حجم عظیمی از آثار خود را برای پاسخ به این پرسش اختصاص دادند. زبان به مثابه تنها راه ارتباط میان انسان‌ها و نیز تنها مسیر حکایتگری انسان از جهان، نزد هر دوی این متفکران به مساله‌ای اصلی مبدل شد.

اما ژرف‌نگری در باب زبان، بعضی متفکران را به این پاسخ واداشت که زبان نه صرفا وسیله‌ای برای حکایتگری از جهان و تفکرات بشر، بلکه خود شکل‌دهنده به افکار اوست. به این ترتیب، تلقی سنتی و ساده‌انگارانه از نسبت زبان و تفکر مورد تردید واقع شد. از سوی دیگر، نحوه زبان‌آموزی انسان نیز به مساله‌ای فلسفی بدل شد. این مساله در مسیر پاسخ به چیستی معنا برای فیلسوفان زبان ایجاد شد.

بخش پرونده شماره جدید ماهنامه تخصصی اطلاعات حکمت و معرفت به موضوع زبان و تفکر اختصاص داده شده و البته در بیشتر مقالات این شماره در حوزه فلسفه تحلیلی به این مساله پرداخته شده است. عناوین مقالات و مطالب این شماره عبارتند از:

بخش دفتر ماه: «زبان‌شناس یا فیلسوف؟» گفت‌و‌گو با نوام چامسکی، ترجمه سوده جزینی‌‌/ «درآمدی به فلسفه زبان»، مایکل پی‌ولف، ترجمه ع. اصغری‌‌/‌ «اندیشه و زبان»، ای.ایکر، ترجمه محمد هادی کرامتی‌‌/‌‌ «چگونه زبان تفکر را شکل می‌دهد»، لرابورودیتسکی، ترجمه محمدمهدی میرلو‌‌/‌‌ «زبان، افلاطون و پیشینیانش»، آ.بت، ترجمه سیدامیرحسین اصغری‌‌/‌‌ «زبان و متفکران مسلمان قرون میانه»، برنارد جی.ویس، ترجمه علی پیرحیاتی‌‌/‌‌ «روانکاوی و زبان»، سمیه اسدزاده و محمدمهدی میرلو‌‌/‌ «فلسفه زبان فرگه»، علیرضا محمدی‌‌/‌‌ «راه ورود به زبان»، جان وی. کانفیلد

بخش ادب و هنر: «تصور خدا»، امین رضا نوشین‌‌/‌‌ «زیبایی‌شناسی انسانگرایان»، تاتارکویچ، ترجمه سید جواد فندرسکی

بخش اندیشه و نظر: «تاملاتی در باب ایمان»، گابریل مارسل، ترجمه روح‌الله علیزاده‌‌/ «اندر حقیقت عشق»، هانری کربن، ان‌شاءالله رحمتی‌‌‌

بخش کتاب: «ماه در برکه»، سید مسعود رضوی‌‌/‌‌ «آشنایی با فلسفه تحلیلی»، گفت‌و‌گو با ضیاء موحد و...، منیژه پنج‌تنی‌‌‌.