ارمنستان و آذربایجان از صلح تاجیکستان درس می گیرند

سفر هیئت های کارشناسی آذربایجان و ارمنستان به تاجیکستان و نشست و ملاقات های آنها با مساعدت سازمان بین المللی پاسداری صلح برنامه ریزی شد

در روز ۱۵ نوامبر کارشناسان ارمنستان و اذربایجان و قره باغ کوهستانی با هدف آموزش تجربی صلح تاجیکستان و کاربرد آن در حل نزاع قره باغ کوهی نشست دوستانه ای در شهر دوشنبه، تاجیکستان برگزار کردند.

این هیئت آذری و ارمنی با قشر ها و محافل مختلف کشور تاجیکستان دیدار و گفتگو کردند.

سفر هیئت های کارشناسی آذربایجان و ارمنستان به تاجیکستان و نشست و ملاقات های آنها با مساعدت سازمان بین المللی پاسداری صلح برنامه ریزی شد. دسیسلاوا روسناوا، مدیر برنامه های ارواسیایی این سازمان گفت: «این هیئت های کارشناسی نمایندگان جامعه شهروندی آذربایجان و ارمنستان هستند که از ۱۵ سال پیش برای حل بحران قره باغ کوهی تلاش دارند.

وی افزود ما در نمونه تجربه تاجیکستان دیدیم که دست یافتن به صلح و رضایت در حل مناقشه امکان دارد. ما با افرادی که دست اندر کار صلح تاجیکستان بودند نشستی داشتیم و با نمایندگان هر دو طرف مخالف در گذشته ملاقات کردیم. روسانوا گفت: ما دیدیم که طرفین هنوز هم در بیشتر موارد نقطه نظر های مختلف دارند، اما مهم این است که آنها فرهنگ بحث و گفتگو کردن و حل مشکل را پیدا کرده اند.

در همین حال اوزا گساناوا، رئیس سازمان غیر دولتی پژوهشکده انسانی آذربایجان در جواب به این سوال که کدام تجربه صلح تاجیکستان می تواند برای حل قضیه قره باغ کوهی آموزنده باشد، گفت: تجربه کار کمیسیون آشتی ملی در تاجیکستان خیلی جالب است و وقتی ما در مورد حل مشکل قره باغ صحبت می کنیم، کمیسیون آشتی یا مصالحه را نیز در نظر خواهیم داشت. وی افزود برای ما این تجربه جدید است و باور داریم که به ما کمک خواهد کرد.

به گفته اواز گسانوا، برای حل مشکل قره باغ قبل از هر چه به‌وجود آمدن اراده مقامات دو طرف در رابطه با رفع این قضیه مهم است. او می گوید برقراری روابط میان جوامع شهروندی و میل جوامع برای حل این بحران تا جایی وجود دارد، اما خواست مسئولین برای حل بحران احساس نمی شود. وی افزود: اما باید گفت که نزاع تاجیکستان با خصوصیت بحران قره باغ تفاوت دارد. زیرا در تاجیکستان جنگ داخلی میان مردم خود کشور بود، اما در مورد بحران قره باغ دو کشور درگیر دعوا و اختلاف مرزی دارند.

گرینی مارکانوسین، رئیس سازمان منبر آزاد تشبث های شهروندی ارمنستان و استاد دانشگاه ایروان، ابراز داشت که تجربه صلح تاجیکستان قبل از همه از نگاه روانی و آمادگی سیاسی طرفین مخالف برای حل بحران قره باغ اهمیت دارد و ما باید در اساس این تجربه، افکار دو طرف را برای نشان دادن اراده جهت حل بحران بوجود بیاوریم. به گفته وی این تجربه کافی نیست زیرا مسئله قره باغ مسئله بین قومی است ولی در هر صورت همه نزاع ها از منظر مشکلات اجتماعی شبیه به هم هستند.

کریم کریکی، رئیس اتحادیه مهاجران اجباری آذربایجان که در گذشته در قره باغ زندگی کرده، معتقد است که استفاده از تجربه صلح تاجیکان برای حل نزاع میان آذریها و ارمنی ها مناسب خواهد بود. وی افزود در تاجیکستان در حالی به صلح دست یافتند که طرف های درگیر در جنگ داخلی و نیرو های خارجی که در این قضیه دست داشتند، ضرورت امضای توافقنامه صلح را درک کردند. دستیابی به صلح در میان آذریها و ارمنی ها را نیز می توان از همین راه تامین کرد. البته تفاوت هایی میان شرایط نزاع در تاجیکستان و قره باغ وجود دارد، ولی بیشتری مفاد صلح تاجیکان قابل استفاده در قره باغ کوهستانی است.

به گفته دسیسلاوا روساناوا مسئول سازمان بریتانیایی Alert International در آغاز ملاقات دوشنبه میان نمایندگان آذربایجان و ارمنستان یک نوع نگرانی و ناراحتی احساس می شد ولی بعد از دو روز این نگرانی ها از بین رفت.

بر اثر نزاع مسلحانه در منطقه قره باغ کوهستانی که طی ۱۸ سال ادامه دارد، بیش از ۲۰ هزار نفر کشته شده اند.

اگر چه در سال های اخیر درگیری جدی نظامی در منطقه دیده نشده است، ولی به اعتقاد کارشناسان، احتمال تشنج اوضاع در قره باغ این اواخر افزایش یافته است.

شرکت کنندگان در نشست دوشنبه بر این عقیده اند که باید حکومت های خود را برای دستیابی هر چه سریعتر به صلح وادار کنند. چرا که این وضعیت شکننده نه جنگ و نه صلح سالهاست که ادامه دارد. طی این سالها رئیس جمهور های ارمنستان و آذربایجان بیش از بیست سال با یکدیگر دیدار کرده اند تا راه حل صلح آمیزی برای اختلافات فی ما بین پیدا کنند و در عین حال دو طرف نسبت به آینده این مذاکرات بدبین هستند.

۹ کشور عضو گروه مینسک در سازمان همکاری و امنیت اروپا از سال ۱۹۹۰ مذاکره در مورد رسیدن به توافقی در مورد صلح قره باغ را دنبال می کنند و علی رغم همه این تلاش ها آذربایجان و ارمنستان تمایل به نزدیک شدن به یکدیگر را ندارند.

آذربایجان خواهان آزادسازی فوری مناطق اشغال شده است در حالی که ارمنستان به یک راه حل کلی اعتقاد دارد که شامل حل مسئله قره باغ علیا نیز باشد.

ولادیمیر کازیمیروف، یکی از روسای روسی سابق گروه مینسک اعتقاد دارد که ریشه تمامی این مشکلات در سرسختی دو طرف است و او معتقد بود که مذاکرات باید هم زمان در سه جهت ادامه داشته باشد:

۱) حل مشکل موقعیت قره باغ علیا یا حصول توافق بر سر یک موقعیت موقت.

۲) بازگرداندن آوارگان.

۳) بازگرداندن مناطق اشغال شده.

به عقیده یک تحلیلگر مشهور آذری “ عارف یونس اف “ برای حل این مسئله باید نسل تازه ای وارد عرصه شود. وی معتقد است که ما هنوز روحیه زمان شوروی را داریم و تنها می توانیم درباره حل مسائل از راه زور فکر کنیم در حالی که حل بحران قره باغ راه حل دیگری را می طلبد.

جمهوری آذربایجان و ارمنستان در سال ۱۹۹۰بر سر منطقه قره باغ درگیر جنگ خونینی شدند که باعث کشته شدن دهها هزار نفر و آوارگی صد ها هزار تن شد. دو کشور از سال ۱۹۹۴ آتش بس اعلام کرده اند. این جنگ باعث شد تا کنترل این منطقه در دست نیروهایی بیفتد که خواهان جدایی از جمهوری آذربایجان و اعلام استقلال هستند.

اکثریت جمعیت ناگورنو قره باغ ارمنی هستند اما جامعه جهانی این منطقه را جزئی از خاک جمهوری آذربایجان می داند.

جمهوری اسلامی ایران با هر دو کشور درگیر مناقشه روابط خوبی دارد و در مقطعی تلاش کرد تا به عنوان میانجی عمل کند اما این تلاش ها به سرانجامی نرسید.

مهین السادات صمدی