هجو تیپیک مناسبات انسانی

نگاهی به خوابم می آد

خوابم می‌‌آد داستان رضا(رضا عطاران) معلمی ساده و درستکار را روایت می‌‌کند که به سن میانسالی رسیده و در برقراری ارتباط با زن‌ها دچار مشکل است، او با دختری پاستیل فروش(مریلا زارعی) آشنا می‌شود. دختر، برای پیوند کلیه خواهرش با مشکل روبروست و رضا را ترغیب به کارهایی می‌کند که باب میلش نیست و...

فیلم نامه اثر را احمد رفیع زاده به رشته تحریر در آورده که در وهله اول داستانی شیرین و جذاب و در وهله دوم اثری ساده و دم دستی به چشم می‌‌آید که حرف چندانی هم برای گفتن ندارد. سال‌هاست که دیگر قهرمان بازی و قدرت و جذابیت ظاهری نقش اول برای مخاطب کلیشه شده و نویسندگان بر آنند که از کاراکترهای معمولی با ویژگی‌های طبیعی استفاده کنند. کسی که استعداد و توانایی‌های اندکی دارد، بد شانسی می‌‌آورد، در جامعه پذیرفته نمی‌‌شود، خانواده‌اش او را درک نمی‌‌کنند و از همه مهم تر در عشق ورزی ناتوان است. چنانچه ذهن خود را بکاوید نمونه‌های زیادی از این دست کاراکترها را به یاد خواهید آورد.

داستان فیلم بسیار ساده است با خط سیری غیرعادی و نه چندان باور پذیر اما مخاطب را نمی‌‌رنجاند و به او توهین نمی‌‌کند.همه چیز همانگونه است که باید از یک فیلم کمدی توقع داشت. شوخی‌ها مناسب و به جا هستند به جز برخی که حسابی قدیمی و نخ نما شده اند(خیس کردن شلوار) ولی به نسبت بسیاری از آثار که این روزها تعدادشان بر پرده سینما کم نیست به هر قیمتی از مخاطب خنده نمی‌‌گیرد. خنده مخاطب هوشمندانه و همراه با تعقل است؛ موقعیتی که بیننده در ان قرار می‌‌گیرد او را به همذات پنداری، ترحم و خنده وا می‌‌دارد و هم زمان احساسات گوناگونی در دلش بیدار می‌‌شود.به خصوص اینکه خوابم می‌‌آد ملغمه ای از نوستالژی‌های رنگارنگ و ریز و درشت کودکی و نوجوانی بسیاری از ماست و یادآور خاطرات دور , به همین جهت مخاطب به راحتی با اثر همراه می‌‌شود.سر و وضع و مد لباس در دهه ۷۰، فیلم هندی بازی و به تصویر کشیدن عشق‌های گذرای کودکی و نوجوانی برای هر بیننده ای دلچسب و جالب است.همچنین اشاراتی گذرا به پدیده‌های اجتماعی این روزها نظیر «فارسی وان» و «بفرمایید شام» هم میزان اطلاع نویسنده از شرایط کنونی جامعه را نشان می‌‌دهد و بیننده را از علنی شدن این برنامه‌ها به وجد می‌‌آورد.

اما به جز فیلم نامه آنچه باعث موفقیت «خوابم می‌‌آد» شده است، استفاده صحیح عطاران از بازیگران و همچنین بده بستان‌های درخشانی است که در فیلم نمود یافته. انتخاب مریلا زارعی که پیش از این با عطاران در «خروس جنگی»(مسعود اطیابی) همبازی بودند آن اندازه درست بوده که به کارگیری اکبر عبدی با آنهمه توانایی برای فرورفتن در جلد یک زن سالخورده.

بازی دادن به هنرپیشگان قدیمی چون اصغر سمسار زاده، ناصر گیتی جاه و حسین محب اهری هم سبب شده آنهایی به یاد بیایند که مدت‌هاست که به هیچ کاری دعوت نمی‌‌شوند در حالی که هنوز تواناییاش را دارند! ویشکا آسایش که او نیز در ورود آقایان ممنوع همبازی عطاران بود حضوری کوتاه و نه چندان موثر در فیلم دارد اما استفاده از سروش صحت که همیشه نقش‌های مثبت در تلویزیون و سینما ایفا کرده و کلا چهره ای آرام و خندان دارد، در نقش یک آدم خشن و خلافکار شرایط خاصی برای قضاوت در مورد این فرد به وجود می‌‌آورد و گرچه این کاراکتر از حد یک تیپ ناقص فراتر نمی‌‌رود اما در کل سکانس‌های صحت و دار و دسته اش جالب و متفاوت در آمده.

به خصوص که این سکانس‌ها با لنز خاص فیلم برداری شده و به درآمدن ابهت و خشونت کاراکتر کمک بصری می‌‌شود.

فیلم برداری اثر با هنرمندی رضا بهمنش یکی از بهترین کارهایی است که در سال‌های اخیر مشاهده کرده ام.قاب بندی‌های زیبا، استفاده از لنز‌های مختلف، کلوزآپ‌های چشم نواز و تاثیرگذار از رضا و ترسیم فضای قدیم با فیلترهای رنگی همه و همه از ذوق او همچنین همکاری پر ثمرش با عطاران حکایت دارند.

عطاران خود در این فیلم نشان داده که از میزانس سر در می‌‌آورد و می‌‌تواند حتی بدون صوت و کلام صحنه‌هایی فوق العاده مبتنی بر تصویر تنها خلق کند. موسیقی حمیدرضا صدری نیز در خدمت اثر است و چنان خوب به کار نشسته که حس را دو چندان می‌‌کند و مخصوصا بازی خود عطاران را در سکانس‌های تکی کاملا صیقل می‌‌دهد به خصوص در سکانس آخر موسیقی بسیار حزن انگیز و تاثیر گذار است.

یکی از اقدامات هوشمندانه ای که عطاران در «خوابم می‌‌آد» لحاظ کرده استفاده از نریشن است.این کار که نمونه‌ها ی موفقش را در آثار «وودی آلن» و با صدای خودش دیده و شنیده ایم, سبب همراهی مخاطب با فیلم می‌‌شود و کارگردان می‌‌تواند بار حسی بیشتری را منتقل کند.از آنجایی که گویا این فیلم اقتباسی از اثر مشهور آلن «پول رو بردار و فرار کن» بوده و گریم رضا هم به این کارگردان - بازیگر خوش قریحه بی شباهت نیست، می‌‌توان عطاران را دنباله روی ایرانی وودی آلن دانست.

نویسنده : شادی رستمی