کلیپی که کلیپ نیست

کلیپ «چرا رفتی » چه تاثیری در فعالیت همایون شجریان خواهد داشت

کمتر از چند هفته طول کشید تا «چرا رفتی؟»، قطعه خوش‌ساخت و دلنشین همایون شجریان از آلبوم «نه فرشته‌ام، نه شیطان» که تهمورث پورناظری روی شعری از سیمین بهبهانی آن را ساخته و دیوید گارنر امریکایی آن را تنظیم کرده بود، در روزهای اوج خود گرفتار حاشیه‌های دردسرسازی شود که هنوز هم ادامه دارد.

نخستین جرقه حاشیه‌ها درست در روز رونمایی آلبوم زده شد. مراسم رونمایی که البته در نوع خود هم کم نظیر بود و با حضور ستاره‌هایی از سینما و موسیقی و کلیپ‌ها و سخنرانی‌هایی که پیش از این سابقه نداشت، برگزار شد. کلیپ «چرا رفتی» ساخته باران کوثری نخستین بار در آن مراسم پخش شد و البته نخستین بازخورد را هم در همان مراسم گرفت. محمد رحمانیان که برای سخنرانی روی صحنه دعوت شده بود، گفت: «از باران کوثری، سحر دولتشاهی و مهرداد صدیقیان تعجب می‌کنم. این‌همه اُور- اکت [بازی اغراق‌شده] را نمی‌فهمم. به خدا ما تئاتری‌ها هم مثل مردم معمولی موسیقی گوش می‌دهیم و احساساتی می‌شویم. این‌همه سر تکان دادن‌ها و اداهای اضافه برای چیست؟»این شروعی بود برای انتقادهای بیشتر و بزرگ‌تر. البته نه از سوی منتقدان، بلکه از سوی مردم و آن هم در شبکه‌های مجازی و سایت‌ها و وبلاگ‌های موسیقی. با پخش شدن کلیپ از شبکه‌های خارجی دامنه این انتقادات به خانه‌ها هم رسید و حالا نقد کلیپ جدید همایون شجریان نقل بیشتر محفل‌های خانوادگی شد که موسیقی را دنبال می‌کنند. داستان به انتقادات زبانی و بحث و نظرهای دوستانه ختم نشد. دامنه این بحث‌ها آنقدر بزرگ شد که آهنگساز این اثر را مجبور به واکنش کرد.

تهمورث پورناظری که به نظر سفارش‌دهنده اصلی چنین کلیپی بوده، در یادداشتی که در سایت موسیقی ما منتشر کرده در این باره گفته: «از آنجا که مراسم رونمایی این آلبوم در نوع خود بی‌سابقه بود (از نظر تجربی)، تصاویری برای این اثر تهیه شد که تنها و تنها برای خالی نبودن صحنه «تالار وحدت» به هنگام پخش کارها به آنجا رسید و به هیچ عنوان قصد ما [از این حرکت] ساختن کلیپ نبود.»«تنها و تنها خالی نبودن عریضه» مهم‌ترین دلیل پورناظری برای ساخت این تصاویر بوده که به عقیده او کلیپ هم نیست. اما خیلی زود این کلیپ با کیفیت بسیار بالا روی وب‌سایت‌های مختلف قرار گرفت و البته از شبکه‌های موزیک مختلف هم پخش شد. پورناظری در مورد واکنش‌هایی که به این آلبوم هم داده شده، می‌گوید: «واکنش‌های بسیاری به این تصاویر [داده] شد که در نوع خود کم‌نظیر بود. بخشی بسیار خوشایند و بخشی سازنده و بخشی دیگر بسیار غم‌انگیز. این آهنگساز در آخر باز هم تاکید می‌کند که این یک کلیپ نیست. البته توضیح نداده است که اگر کلیپ نیست چه چیزی می‌تواند باشد.

یا اگر کلیپ نیست و کیفیت یک کلیپ مورد نظر آنها را ندارد چرا در وب‌سایت‌های مختلف که به گفته او به دلیل درخواست مردم بوده قرار داده شده و نسخه با کیفیت آن را چه کسی منتشر کرده است؟برادران پورناظری تجربه مشابه دیگری هم با شجریان پدر داشتند که نظرات مثبت و منفی زیادی را به همراه داشت. ضبط کلیپ در قالبی که به آن Tiny desk concert می‌گویند برای مجموعه NPR که بارها و بارها از شبکه‌های مختلف پخش شد و در شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها هم دست به دست شد.

از طرفی طرفداران شجریان از اینکه بعد از سال‌ها یک کلیپ با کیفیت از اجرای زنده این خواننده مشاهده می‌کنند به وجد آمده بودند و برخی دیگر کلیپ ضبط شده را سخیف توصیف کرده بودند و در شأن شجریان ندانستند. شجریان پدر و پسر تا به حال هیچ واکنشی نسبت به این انتقادها و اعتراض‌ها نداشتند. با این حال پورناظری‌ها در دوتجربه اخیر نشان دادند که اهمیت ویژه‌یی برای کار تصویر و کلیپ‌سازی قایل هستند و برای این کار سراغ ستاره‌های شناخته شده‌تر می‌روند. اما کلیپ‌سازی با چنین شرایطی چقدر می‌تواند به موسیقی ایرانی کمک کند؟

علی رضوی