عوارض ناشی از تزریق خون

ضمن تزریق خون عوارضی ایجاد می‌شودTranfusion reaction از جمله تب ناگهانی در ضمن تزریق خون (بیش از ۴۰ درجه سانتی‌گراد) که در این صورت تزریق خون باید بلافاصله متوقف شود. این تب حکایت از همولیز داخل عروقی می‌نماید.

در صورتی که تب به آرامی در طول زمانی قدری بیشتر عارض شود و بیمار احساس ناراحتی و مشکلی ننماید سرعت تزریق باید آهسته گردد. تب معمولاً مربوط به وجود آنتی‌بادی بر ضد گلبول‌های سفید و یا سایتوکین‌های مختص به کیسه‌ی پلاکت تزریقی است. (استفاده از فیلتر تزریق خون جهت پیشگیری توصیه می‌شود).

عکس‌العمل فوری ترانسفوزیون: همولیز داخل عروقی شامل هموگلوبینمی و هموگلوبینوری اصولاً مربوط به Anti A و Anti B (در گروه‌بندی نامتجانس ABO) می‌باشد که باعث بروز علائم در چند دقیقه و یا یک ساعت می‌شود.

عکس‌العمل فوری ترانسفوزیون و آغشتگی (Contamination) باکتریال خون تزریقی سبب علائم زیر می‌گردد.

بیمار بی‌قرار و آژیته شده برافروختگی صورت و بدن، نگرانی شدید، لرز، تهوع و استفراغ، درد ناحیه‌ی تزریق، درد شکم و پهلوها، اسهال، تب، افت فشار خون، هموگلوبینمی و هموگلوبینوری ایجاد می‌شود.

اگر عارضه خارج عروقی باشد ممکن است تب و لرز یک ساعت بعد از شروع تزریق خون ایجاد شود. این عارضه اکثراً مربوط به Anti D می‌باشد و نارسائی کلیوی را ایجاد نمی‌کند.

● مکانیسم:

کمپلمان‌های C۳a, C۴a, C۵a در پلاسمای گیرنده‌ی خون آزاد شده و عضلات صاف منقبض می‌گردند. ممکن است DIC و اولیگوری در ده درصد موارد به علت افت شدید فشار خون عارض گردد.

درمانهای فوری در این موارد عبارتند از:

▪ تزریق خون بلا درنگ قطع شود.

▪ محل تزریق وریدی تغییر یافته، IV با سرم نمکی ۹ درصد باز بماند.

▪ مشخصه‌ی بیمار با خون دهنده تعیین شود.

▪ یک سوند فولی گذاشته و جریان دفع ادرار (out put) دقیقاً بررسی شود.

مایع کافی (IV colloids) به منظور حفظ ادرار به اندازه‌ی ۵/۱ سانتی‌متر مکعب به ازای وزن در ساعت بدن ضروریست.

در صورتی که دفع ادرار کمتر از این مقدار باشد بهتر است ترتیب گذاشتن (CVP) فشار وریدی مرکزی جهت تنظیم مایعات تجویز شده داده شود.

در صورتی که دفع ادرار کمتر از ۱۰۵ml/Kg در ساعت بود و فشار وریدی کافی باشد لازم است از لازیکس (Furosemide) به مقدار ۸۰ تا ۱۲۰ میلی‌گرم از راه وریدی استفاده کرد.

در صورتی که هنوز مقدار دفع ادرار از این مقدار کمتر باشد بهتر است با متخصص نفرولوژیست مشورت گردد.

بهتر است با سازمان انتقال خون پیش از اینکه خون موجود به آنها پس داده شود در مورد اقدامات و نمونه‌گیری‌های بعدی تماس گرفته شود.

● عکس‌العمل فوری حساسیت شدید Hypersensitivity:

ممکن است ۳۰ تا ۹۰ دقیقه بعد از تزریق خون و یا فرآورده‌های خونی بروز نماید. آنتی بادی اختصاصی آن معلوم نیست ولی در بعضی موارد مربوط به آنتی بادی مستقیم بر ضد آنتی‌ژن IgA در بیمار گیرنده‌ای است که قبلاً حساس شده است.

علائم معمولا خفیف شامل کهیر، اریتم، راشهای ماکولو پاپولر و ورم دور کره‌ی چشم و علائم شدید اسپاسم برونشها و کاهش شدید فشار خون می‌باشد.

▪ درمان:

قطع تزریق خون بلافاصله: محل تزریق خون تغییر یافته مایعات کافی (colloid) به منظور حفظ فشار خون و حجم خون از این راه جریان یابد.

تزریق داخل عضلانی آدرنالین یا Epinephrine یک در هزار و هیدروکورتیزون ۱۰۰ میلی‌گرم و chlorpheniramine ۱۰ میلی‌گرم از راه ورید.

● راکسیون تب در تزریق خون:

که در نیم تا یک درصد دیده می‌شود. اکثراً مربوط به آنتی‌بادی Anti-HLA در سرم شخص گیرنده و یا آنتی‌بادی اختصاصی گرانولوسیتها می‌باشد اکثراً در خانمهای حامله و افرادی که قبلاً ترانسفوزیون شده‌اند دیده می‌شود. شیوع این عارضه امروزه که فرآورده‌های خونی از گلبول‌های سفید تهی شده کمتر اتفاق می‌افتد.

▪ درمان:

ـ کاهش سرعت تزریق و تجویز تب برها مثل Acetaminophen

● عکس‌العمل دیررس(Delayed):

این عارضه در افرادی که قبلاً به علت حاملگی و یا تزریق خون ایمونیزه شده‌اند عارض می‌شود.

علائم معمولاً ۷ تا ۱۰ روز بعد به صورت تب، کم خونی و یرقان بروز می‌نماید. ممکن است هموگلوبینوری وجود داشته باشد یا موجود نباشد.

▪ درمان:

ابتدا تست Coombs انجام شود و خون تازه cross matched شده به بیمار تجویز گردد.

● آغشتگی میکروبی خون و فرآورده‌های خونی:

نادر ولی مهلک است. گلبول‌های قرمز و پلاکت تغلیظ شده را درگیر می‌نماید.

ارگانیسم‌های گرفتار کننده شامل میکروبهای گرم منفی چون Flavobacterium،Yersinia Pseudomonas می‌باشد.

▪ علائم:

عبارت است از: تب، برافروختگی پوست، درد شکم، DIC، نارسائی حاد کلیه، شوک و ایست قلبی.

▪ درمان:

همانند عکس‌العمل ناگهانی تزریق خون است. خون فوراً قطع شده بازتوانی resuscitation شروع شده آنتی‌بیوتیک وسیع‌الطیف بر ضد میکروب مشکوک شروع گردد. از خون باقی مانده تزریق نشده کشت و آنتی‌بیوگرام انجام گردد.

● پورپورای بعد از تزریق خون:

کاهش شدید پلاکتها ممکن است ۵ تا ده روز بعد از تزریق خون و یا پلاکت ایجاد شود. معمولاً به سبب تیتر بالای آنتی‌بادی ضدآنتی‌ژن Ia پلاکت انسانی (HPA-Ia) در پیش فردی که این آنتی‌بادی را ندارد (HPA-۱a-Ve) عارض می‌شود.

▪ علائم:

نادر است و اکثراً در پیش خانم‌های مولتی پار در اثر حاملگی‌های قبلی و یا ترانسفوزیون قبلی داشته‌اند دیده می‌شود. علت آن Platelet- specific alloantibodies به خصوص Arti Human Antibody (anti-HPA-Ia) می‌باشد.

ترومبوسیتوپنی شدید توام با خونروی آکیموز و گاهی ممکن است شدید وحتی کشنده باشد.

▪ درمان:

تجویز IVIG g اگر خونروی در کار است (یک گرم به‌ازای کیلوگرم وزن بدن به مدت۲ روز). تعویض پلاسما ممکن است لزوم پیدا کند. اگر نیاز به تجویز پلاکت بود بهتر است از دهنده‌های راندوم استفاده کرد.

دکتر داود منادی‌زاده

هماتولوژیست