پرونده اقتصادی ۲۰۰۷ بسته شد

چشم انداز اقتصاد جهان در سال ۲۰۰۸

● جهان و چالش‌های اقتصادی ۲۰۰۸

در حالی به آخرین روزهای سال میلادی ۲۰۰۷ نزدیک می‌شویم که به عقیده کارشناسان و نهادهای اقتصادی بین‌المللی سال ۲۰۰۸ میلادی سالی پر از چالش‌های اقتصادی خواهد بود.

جهان در سالی که پشت سر گذاشتیم شاهد اتفاقات اقتصادی بود که تاکنون رخ ننموده بودند.

بسیاری از چالش‌های اقتصادی جهان در سال آینده از همین رخدادها سرچشمه می‌گیرند. در زیر نگاهی کوتاه خواهیم داشت به مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی جهان در سال ۲۰۰۸ میلادی.

● کندی جهانی شدن

از دید صندوق بین‌المللی پول کند شدن روند جهانی شدن اصلی‌ترین چالش کشورهای در حال توسعه در سال آینده است. این موضوع به سهم خود کشورهای توسعه یافته و صنعتی را هم درگیر می‌کند.

در شرایطی که بسیاری از کشورهای جهان با اجرای سیاست‌های تعدیل در مسیر جهانی شدن گام نهاده‌اند کاهش رشد اقتصادی در نقاط مختلف جهان موجب کاهش سرعت جهانی شدن خواهد شد.

کاهش سرعت جهانی شدن موجب خواهد شد تا کشورهای در حال توسعه سهم کمتری از بازارهای جهان داشته باشند و همچنین میزان دسترسی آنها به تکنولوژی به عنوان پایه توسعه اقتصادی کاهش پیدا کند.

● نفت گران

نفت گران میراث سال ۲۰۰۷ برای سال ۲۰۰۸ خواهد بود.

اتفاقی که هم تولیدکنندگان نفت خام و هم وارد کنندگان را درگیر خواهد کرد. نفت در حالی وارد سال ۲۰۰۸ خواهد شد که قیمت آن ۹۰ دلار را پشت سر گذاشته است.

اختلاف قیمت نفت خام در دسامبر ۲۰۰۶ با دسامبر ۲۰۰۷ بیش از ۲۰ دلار است.

اگرچه تولیدکنندگان نفت خام نیز از معایب نفت گران دور نخواهند بود اما نوک این پیکان کشورهای توسعه یافته را نشانه رفته است.

در کشورهای صنعتی افزایش قیمت نفت خام در میان مدت موجب کاهش تحرک صنایع و به طبع آن کاهش رشد اقتصادی خواهد شد.

کشورهای تولید‌کننده نفت و در راس آنها اوپک تعهد کرده‌اند تا نفت مورد نیاز جهان را تولید کنند اما بازارهای نفت در انتظار تضمین‌هایی فرارتر از این هستند.

نفت گران بیشترین تاثیر را روی اقتصاد ایالات متحده می‌گذارد که آن هم به سهم خود نقش مهمی در رشد اقتصادی جهان دارد.

● چالش تغییر موتور رشد

در طول سال ۲۰۰۷ میلادی عمده بار رشد اقتصادی جهان روی دوش اقتصادهای نوظهور بود.

اقتصادهایی همانند روسیه، چین، هند و برزیل بیشترین سهم را در رشد اقتصادی جهان داشتند.

با این حال کارشناسان همچنان عقیده دارند که ایالات متحده موتور اصلی رشد اقتصادی جهان است.

در سال ۲۰۰۸ سرمایه‌ها باید بین این اقتصادها و ایالات متحده دست به انتخاب بزنند. صاحبان سرمایه به طور اصولی به دنبال بیشترین بازده برای سرمایه‌های خود هستند.

به ظاهر سرمایه‌ها راهی چین و دیگر اقتصادهای نوظهور خواهند شد. اما چالش اینجا است که آیا این اقتصادهای نوظهور توان جذب سرمایه‌های سرگردان جهان را دارند؟

این سوالی است که بسیاری از کارشناسان به آن جواب منفی می‌دهند و عقیده دارند که ورود حجم عظیم سرمایه‌ها به اقتصادهای نوظهور توازن این اقتصادها را که هنوز پایه‌های محکمی پیدا نکرده‌اند بر هم خواهد زد.

● دلار ضعیف

دلار ضعیف چالش دیگر جهان در سال آینده میلادی خواهد بود. از نیمه امسال روند کاهش ارزش دلار آغاز شد، به اعتقاد بسیاری اتخاذ این سیاست از سوی دولت و بانک مرکزی ایالات متحده کاملا آگاهانه بوده است. کاهش ارزش دلار در برابر ارزهای قدرتمند همچون یورو و ین موجب شد تا صادرکنندگان ایالات متحده توان صادراتی بیشتری داشته باشند. به این ترتیب امکان صادرات از اروپا مشکل‌تر شد. اگرچه دلار ضعیف در چهارماه اخیر موجب کاهش کسری تجاری ایالات متحده شده است، اما در ادامه می‌تواند به زیان اقتصاد جهان تمام شود.

● بیم‌های تورمی

افزایش تورم چالشی است که در سال ۲۰۰۸ طیف وسیعی از کشورهای جهان را تهدید خواهد کرد. در کشورهای صنعتی افزایش قیمت نفت موجب افزایش بهای انرژی خواهد شد که به طور مستقیم افزایش تورم را به دنبال دارد.

همچنین هزینه‌های غذا نیز در این کشورها امسال افزایش یافته است که بر روی تورم اثرگذار خواهد بود.

در اقتصادهای نوظهور به خصوص چین از نیمه‌های امسال حرکت صعودی تورم آغاز شده است. حرکتی که می‌تواند از یک سو موجب کاهش رشد اقتصادی و از سوی دیگر موجب افزایش شکاف اجتماعی در این کشورها بشود. در کشورهای صادرکننده نفت نیز بانک جهانی هشدارهای تورمی داده است. افزایش قیمت نفت خام موجب افزایش چشمگیر درآمدهای نفتی شده است که این مساله لزوم دقت بیشتر در مدیریت درآمدهای نففتی را گوشزد می‌کند.

● رشد اقتصادی ایالات‌متحده

اقتصاد ایالات‌متحده به عنوان بزرگترین اقتصاد جهان همواره مورد اهمیت و زیر نگاه کارشناسان است. در سال ۲۰۰۸میلادی اقتصاد ایالات‌متحده با کاهش رشد اقتصادی رو‌به‌رو خواهد شد. این یک خبر بد برای اقتصاد جهان است. ایالات‌متحده در سال آینده نیز با بحران بخش مسکن رو‌به‌رو خواهد بود. در دو سال اخیر رکود حاکم بر معاملات و رهن و اجاره مسکن به چالش اصلی ایالات‌متحده تبدیل شده است. این رکود بخش بانک دارای ایالات‌متحده را درگیر کرده است. بسیاری از وام‌گیرندگان آمریکایی به دلیل رکود بخش مسکن نتوانسته‌اند وام‌های خود را بازپرداخت کنند. در این شرایط است که موسسات مالی و اعتباری با بحران نقدینگی رو‌به‌رو شده‌اند. بانک مرکزی ایالات‌متحده طی دو مرحله اقدام به تزریق پول به سیستم بانکی کرد اما کارشناسان عقیده دارند که این مساله نمی‌تواند در بلندمدت جوابگوی حل این بحران باشد. نفت گران و خطرات تورمی از دیگر عواملی هستند که رشد اقتصادی ایالات‌متحده را تهدید می‌کنند.

● تجات نامتوازن

جهان در سال ۲۰۰۸ گرفتار نامتوازن بودن تجارت بین کشورها خواهد شد. این عدم توازن از تجارت بین قدرت‌های بزرگ تجاری تا کشورهای کوچکتر را دربرمی‌گیرد. عدم توازن تجاری بین ایالات‌متحده و چین شناخته‌شده‌ترین عدم توازن تجاری بین دو کشور است که به عقیده سازمان تجارت جهانی سال آینده نیز ادامه پیدا خواهد کرد. اما به غیر از این بسیاری از کشورهای در حال توسعه نیز با عدم توازن تجاری در برابر کشورهای صنعتی رو‌به‌رو هستد. همچنین نابرابر تجاری در میان کشورهای آفریقایی چه با یکدیگر و چه با دیگر کشورهای جهان به خوبی به چشم می‌خورد. برخی تحلیل‌گران عقیده دارند ناهمگونی تجاری در درازمدت می‌تواند به اختلاف‌های سیاسی منجر شود.

● تجارت آزاد

مذاکرات دور دوحه در سال ۲۰۰۷ کاملا مسکوت ماند. این مذاکرات که در سال ۲۰۰۱ در دوحه مرکز قطر و با هدف عقد یک پیمان گسترده تجارت آزاد بین تمامی اعضای سازمان تجارت جهانی آغاز شد در جولای ۲۰۰۶ به دنبال مذاکرات چهارجانبه در مقر سازمان تجارت جهانی و عدم دست‌یابی به نتیجه مورد توافق، تعطیل شد. در جولای امسال اختیارات دولت بوش برای رهبری مذاکرات تجاری ایالات متکده در جهان به پایان رسید و کنگره مسوول پیشبرد مذاکرات شد. از این پس دیگر هیچ دیداری بین طرف‌های اصلی درگیر در مذاکرات برگزار نشد و پاسکال لامی‌ رییس WTO خواستار ادامه مذاکرات در سال‌ ۲۰۰۸میلاید شد. به عقیده تحلیل‌گران عدم توافق در مذاکرات دور دوحه به معنی از دست رفتن فرصت تجارت آزاد برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه است. چراکه این کشورها به تنهایی نمی‌توانند با کشورهای صنعتی قرارداد تجارت آزاد امضا کنند. با این وجود کارشناسان معتقدند که در سال آینده نیز رسیدن به یک توافق مشخص که به امضای پیمان دور دوحه منجر شود دشوار خواهد بود.

● تغییرات آب و هوایی

موضوع تغییرات آب و هوایی و پدیده گرمایش زمین در سال ۲۰۰۷ مورد توجه جهان قرار گرفت و بنیاد نوبل جایزه صلح خود را در این زمینه به ال‌گور، معاون رییس‌جمهوری سابق ایالات متحده داد. این توجه با برگزاری کنفرانس سازمان ملل در جزیره توریستی بالی اندونزی به اوج خود رسید. به عقیده کارشناسان تغییرات آب و هوایی در سال‌های آینده کشورهای در حال توسعه را مورد هدف قرار خواهد داد. مهم‌ترین تاثیر منفی تغییرات آب و هوایی در بخش کشاورزی خواهد بود که حجم وسیعی از تولید ناخالص داخلی کشورهای در حال توسعه را تشکیل می‌دهد. به عقیده تحلیل‌گران اصلی‌ترین چالش این است که برخی از کشورها هنوز موضوع گرمایش زمین را جدی نگرفته‌اند.

● جنگ دلار و یوآن

اختلاف ایالات متحده و چین بر سر نرخ برابر دلار و یوآن که از سال ۲۰۰۵ شروع شده است،‌ امسال نیز حل و فصل نشد. ایالات متحده عقیده دارد که پایین نگاه داشتن مصنوعی نرخ یوآن در برابر دلار موجب زیان دیدن صادرکنندگان آمریکایی و ایجاد مانع در برابر صادرات به چین شده است. به عقیده ایالات متحده چین باید هر چه سریع‌تر دست از کنترل نرخ یوآن بردارد و یا دست کم ارزش آن را در برابر دلار ۴۰درصد افزایش دهد. واشنگتن و پکن تاکنون سه دور گفت‌وگوی اقتصادی را در بالاترین نرخ سطح به انجام رسانده‌اند که محور تمامی آنها نرخ برابری یوآن در مقابل دلار بوده است. چین اگرچه موافقت خود را با افزایش تدریجی نرخ برابری یوآن اعلام کرده است اما عملا گام‌های روشنی در این راستا برنداشته است. اگر این مساله حل و فصل شود یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های اقتصادی بین دو قدرت تجاری از میان برداشته شده است.