اهمیت تالاب

تالاب‌ها به عنوان یکی از بارزترین زیبایی‌های خلقت، مفیدترین و در عین حال بدبیارترین اکوسیستم‌های طبیعت به شمار می‌روند.
این زیستگاه‌های حیاتی و متنوع از جمله نظام‌های …

تالاب‌ها به عنوان یکی از بارزترین زیبایی‌های خلقت، مفیدترین و در عین حال بدبیارترین اکوسیستم‌های طبیعت به شمار می‌روند.

این زیستگاه‌های حیاتی و متنوع از جمله نظام‌های حیات بخشی هستند که مطلقا جایگزین ندارند؛ اما هیچیک از اکوسیستم‌های جهان به‌اندازه تالاب‌ها صدمات ناشی از برخوردهای سطحی و کوته فکری بشر و تمایلات خودخواهانه انسان محوری را تجربه نکرده‌ اند متأسفانه هنوز روند تخریب این بوم سازگان طبیعی که ده‌ها کارکرد متفاوت و موزون را یکجا در خود دارند، متوقف نشده است.

در طول تاریخ زندگی انسان‌ها، تالاب‌ها به عنوان اراضی نامناسب، بی فایده، مضر و بستری برای زندگی وحوش و مأمنی برای حشرات ناقل بیماری‌ها شناخته می‌شدند و یا باتلاقی تصور می‌شد که هر کسی در آن پای بگذارد در کام مرگ فرو می‌رود.

مجموعه این صفات، انگیزه‌ای جز ستیز دائمی انسان علیه آن به وجود نمی‌آورد.

به همین دلیل رابطه انسان با تالاب‌ها همیشه خصمانه و در جهت تخریب آن بوده است.

به طوری که مهار تالاب‌ها و تبدیل آنها به گستره‌های قابل کشت و کار یا حتی تبدیل آن به اراضی بایر و رها شده از جمله موفقیت‌های جامعه انسانی تلقی می‌شد.

اما تبدیل تالاب‌ها برای استفاده با سایر کاربری‌ها نظیر کشاورزی، آبزی پروری ، زهکشی و خشکاندن آن‌ها برای توسعه اراضی زراعی یا تحصیل زمین برای توسعه صنعت زمانی موجه است که دستاوردی بیش از فواید چند جانبهٔ تالاب‌ها داشته باشد.

باید توجه داشت که بدون ارزیابی و مقایسه کاربری‌ها با یکدیگر ، زهکشی و خشکاندن تالاب‌ها در نهایت چیزی جز تخریب و یکنواخت سازی پیچیدگی‌های طبیعت و افزایش خطر ریسک پذیری و آسیب دیدگی انسان نیست.

مداخله انسان عصر حاضر در طبیعت، تباهی منابع، به خطر افتادن حیات و ناپدید شدن گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی ارزشمند را به دنبال دارد و توازن معقول حیات موجودات را در کره زمین بر هم زده است.

نابودی تالاب‌ها مختص کشورهای در حال رشد نیست بلکه در کشورهای صنعتی نیز گسترش کشاورزی با اتکاء به نابودی تالاب‌ها صورت گرفته است و از این نظر هر دو گروه از کشورهای در حال توسعه و صنعتی جهان دارای ویژگی مشترکی هستند .

تالاب‌ها و اکوسیستم‌های آبی کشور به منزله سرمایه‌های با ارزش‌اند که تنظیم آب‌های زیرزمینی در محیط پیرامون، تعدیل میکروکلیما، شکار، صید پرندگان آبزی و ماهیان، تأمین منابع تعلیف دام و همچنین حصیر بافی و غیره ، در گرو حفاظت منطقی از آنهاست.

حفظ این سیستم‌های پیچیده اکولوژیک و سود جستن از منابع بی شمار اقتصادی، تفرجگاهی، ژنتیکی و غیره ، تنها منوط به مطالعه و شناخت دقیق هر تالاب است.

بدیهی است که بدون‌ اندیشیدن به محیط زیست، بهبود و ارتقاء کیفیت زندگی انسان‌ها در چارچوب هرگونه هدف بهره وری از طبیعت امکان پذیر نخواهد بود و لزوم شناخت اکوسیستم‌ها به عنوان حساس‌ترین منابع جهانی که همواره با مشکلات متعدد زیست محیطی رو به رو هستند، می‌تواند بنیانی ترین گام در رفع این معضلات به شمار آید.

کشور ما به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی و تأثیر عوامل اقلیمی که سبب شده تا جزو مناطق خشک جهان محسوب شود، دارای چنان رشد سریعی در روند تخریب و انهدام منابع طبیعی است که سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های دورنگر را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است.

در این میان تالاب‌هامون یکی از حساس‌ترین اکوسیستم‌های موجود در جنوب شرق کشور، علی رغم دارا بودن اهمیت بین‌المللی، به علت رخ دادن خشکسالی‌های مکرر بخصوص در سال‌های اخیر (۱۳۸۵- ۱۳۷۶ ) ، دخالت انسان و چرای بیش از حد دستخوش تغییرات فراوانی شده و متأسفانه ضررهای غیر قابل جبرانی را متحمل شده است.

دکتر غلامرضا نوری

برگرفته از پایگاه الکترونیکی کویرها و بیابانهای ایران