مصرف زیاد ملین ها عامل یبوست است

دکتر شهاب دولتشاهی, فوق تخصص گوارش و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

اگر در سلامت کامل به سر می‌برید و رژیم غذایی‌تان سرشار از میوه و سبزیجات است به طور حتم نمی‌توانید احساس کسانی را که هر روز درد یبوست را تحمل می‌کنند درک کنید. البته یبوست همیشه ناشی از تغذیه نادرست نیست و علل کوچک و بزرگ زیادی در پشت آن وجود دارد که شاید استرس در صدر آنهاست. به هر حال این مشکلی شایع است و باید در مورد آن اطلاعات کامل داشت.

● چرا دچار این مشکل می‌شویم؟

تغییر در اجابت مزاج می‌تواند به صورت یبوست ظاهر شود. برای مثال تغییر در تعداد دفعات، قوام و شکل مدفوع و نیز احساس دفع ناقص یا زور زدن زیاد هنگام دفع می‌تواند نشانه‌های یبوست باشد. عوامل ایجاد‌کننده یبوست بستگی به سن و نیز وجود بیماری‌های زمینه‌ای دارد. یبوست ممکن است به صورت حاد یا خفیف ایجاد شود. گاهی اوقات نیز وجود عامل انسدادی در دستگاه گوارش می‌تواند باعث یبوست شود. یبوست اگر به صورت مزمن ایجاد شده باشد عوامل مختلفی می‌توانند در آن دخیل باشند. برای مثال تظاهرات بالینی بیماری‌های اندوکرینی (بیماری‌های غدد) مثل کم‌کاری غده تیرویید، افزایش کلسیم خون و نیز سندرم روده تحریک‌پذیر می‌توانند خود را به شکل یبوست نشان دهند. همچنین بیماری‌های گرفتار‌کننده عضلات و اعصاب جدار روده و بیماری‌های سیستم عصبی مانند پارکینسون می‌توانند باعث ایجاد یبوست شوند. بنابراین باید مشخص شود عامل ایجاد‌کننده یبوست مربوط به داخل روده است یا اینکه به صورت ثانویه ایجاد شده است. کم‌کاری غده تیرویید، افزایش کلسیم و بیماری‌های سیستم عصبی جزو علل ثانویه یبوست به حساب می‌آیند. به طور کلی یبوست بیشتر بر اثر اختلال حرکتی یا عدم هماهنگی در عضلات کف لگن ایجاد می‌شود.

● چه زمانی باید افراد تحت کولونوسکوپی قرار گیرند؟

یکی از عوامل مهم یبوست اختلال عملکرد کف لگن است که این اختلال را می‌توان با استفاده از بیوفیدبک که درواقع یک نوع آموزش دفع است، اصلاح کرد. در یبوست‌هایی که عامل آن اختلال حرکتی یا به عبارت دیگر تنبلی روده است، می‌توان از ملین‌ها بهره برد اما اگر هیچ کدام از روش‌های درمانی پاسخگو نبودند در مرحله آخر می‌توان از جراحی استفاده کرد. به طور کلی اگر بیمار به دنبال یبوست دچار کم خونی و کاهش وزن شده باشد یا اینکه سنش بالا باشد و سابقه خانوادگی بیماری‌های روده‌ای داشته باشد و دفعش نسبت به گذشته تغییر پیدا کرده باشد بهتر است کولونوسکوپی شود.

● اضطراب می‌تواند دلیل اصلی مشکل شما باشد

استرس و اضطراب تاثیر بسیار زیادی بر ایجاد یبوست دارند. درواقع یکی از علل مهم یبوست، مسایل روحی و روانی و استفاده از داروهای ضدافسردگی است. مصرف زیاد داروها و به‌خصوص مسکن‌ها بیشتر باعث ایجاد خراشیدگی در طول دستگاه گوارش و خونریزی می‌شوند و معمولا تاثیری بر یبوست ندارند. چای و قهوه هم ممکن است یبوست را تشدید کنند. جالب است بدانید مصرف لبنیات پروبیوتیک بیشتر برای بعضی از بیماری‌های سندرم روده تحریک‌پذیر به خصوص بیماری‌های اسهالی کاربرد دارد تا یبوست‌. همچنین افرادی که به صورت ژنتیک یا بر اثر عوامل ثانویه دچار کمبود لاکتوز هستند با مصرف شیر بیشتر دچار نفخ و اسهال می‌شوند تا یبوست. بنابراین مصرف شیر معمولا باعث ایجاد یبوست نمی‌شود.

● سرخود دارو نخورید، ابتدا علت را پیدا کنید

ملین‌ها انواع مختلفی دارند و بر حسب نیاز باید استفاده شوند. برخی از ملین‌ها با افزایش حجم مدفوع، دفع را آسان‌تر می‌کنند. بعضی‌ها با تحریک جدار روده و نوع دیگر آن با تاثیرگذاری روی مکانیسم کانال‌های ترشحی روده باعث دفع می‌شوند. بنابراین با توجه به شدت یبوست و نوع بیماری می‌توان از ملین مناسب استفاده کرد. مصرف خودسرانه ملین‌ها به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. ابتدا باید علت یبوست را پیدا کرد. یبوست ممکن است در جریان یک بیماری حاد و تازه یا یک عامل انسدادی در طول دستگاه گوارش رخ داده باشد که در این صورت بیمار حتما باید تحت نظر پزشک قرار گیرد. در یبوست‌های مزمن نیز باید علت را پیدا کرد. برای مثال اگر فرد مسنی که تاکنون دفع طبیعی داشته دچار اختلالات دفعی به صورت یبوست شده باشد حتما باید از لحاظ بیماری‌های تنگ‌کننده روده بررسی شود. درواقع یکی از عوامل تنگ شدن روده می‌تواند سرطان‌ باشد. بنابراین استفاده نابجا از ملین‌ها در پی هر یبوستی توصیه نمی‌شود.

● مشکلی که با خوددرمانی بدتر و بدتر می‌شود

مصرف نابجا و طولانی‌مدت از ملین‌ها باعث می‌شود دستگاه گوارش به آن عادت کند که این خود مسبب یبوست‌های بعدی در آینده خواهد شد. مصرف نابجا از طرف دیگر روی جدار روده حالت خالکوبی مانند و رنگ پاشیدگی ایجاد می‌کند که این حالت ملانوسیس کولی نام دارد. میزان مصرف ملین‌ها بستگی به نوع و شدت یبوست دارد. اگر بیمار سابقه یبوست نداشته باشد و بعد از گذشت سال‌ها دچار یبوست ساده شده باشد، می‌تواند از یک دز دارو استفاده کند. اما بیشترین چیزی که به رفع یبوست کمک می‌کند استفاده از ترکیبات طبیعی و غذاهای گیاهی است. اما اگر با اصلاح تغذیه و استفاده از روش بیوفیدبک یبوست برطرف نشد، می‌توان یک دوره از ملین‌ها استفاده کرد. ملین‌ها بسته به نوع‌شان دزهای مختلفی دارند. برای مثال ملین‌هایی که حجم مدفوع را افزایش می‌دهند معمولا به صورت پاکتی در دسترس هستند و می‌توان در یک نوبت از یک پاکت استفاده کرد. قرص‌های ملین نیز معمولا شبی یک عدد تجویز می‌شوند. با این حال عدد استانداردی برای درمان تمام یبوست‌ها وجود ندارد و بسته به علت یبوست، درمان و میزان دارو متفاوت خواهد بود.

● توصیه مهم: هرگز با داروهای ملین لاغر نکنید!

گاهی اوقات افراد برای لاغر شدن از ملین‌ها استفاده می‌کنند اما باید بدانید مصرف نابجای هر دارویی عوارض خودش را دارد. دارو باید به جای خود و متناسب با بیماری مصرف شود. ممکن است مصرف داروی ملین مشکلی در جذب بدن ایجاد نکند و به کاهش وزن کمک نکند اما استفاده نابجا در نهایت باعث اختلالات تعادل آب و نمک در بدن خواهد شد. بنابراین به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود برای لاغری از این داروها استفاده شود.

محمد ستاری