رابطه متقابل ورزش و اقتصاد

عقیده غالب در بین مردم بعضی از جوامع نگریستن به ورزش به مانند یك كالای مصرفی است و از اهمیت آن در تولید و رشد و توسعه اقتصادی و توزیع بهتر درآمدها غافل اند هر چند پرداختن به ورزش نیازمند به هزینه های بالای زیربنایی است ولی این هزینه ها را نمی توان در كنار مخارج و هزینه های مصرفی قرار داد

عقیده غالب در بین مردم بعضی از جوامع نگریستن به ورزش به مانند یك كالای مصرفی است و از اهمیت آن در تولید و رشد و توسعه اقتصادی و توزیع بهتر درآمدها غافل‌اند.هر چند پرداختن به ورزش نیازمند به هزینه‌های بالای زیربنایی است ولی این هزینه‌ها را نمی‌توان در كنار مخارج و هزینه‌های مصرفی قرار داد.

امروزه به همان نسبت كه درآمدهای ملی صرف ورزش می‌شود در بعضی از رشته‌های ورزشی در كوتاه مدت و در بعضی از دیگر رشته‌های ورزشی در درازمدت می‌توان میزان برگشت سرمایه را به صورت مستقیم و غیرمستقیم مشاهده نمود.

به دنبال سرمایه‌گذاری در ورزش میزان اشتغال مستقیم و غیرمستقیم افزایش می‌یابد و در كنار آن امكان جذب درآمد از طریق برگزاری مسابقات بین‌المللی، جذب گردشگران و سطح سلامت و بهداشت جسمی و روانی جامعه افزایش می‌یابد.

مانع اصلی در روند سرمایه‌گذاری در بخش ورزش كشورها عدم رؤیت منافع قابل برگشت حاصل از این سرمایه‌گذاری به صورت مستقیم می‌باشد. در حالی كه نگرش مثبت به ورزش و امور جنبی آن سودهای سرشاری را به طور مستقیم و غیرمستقیم در آینده نصیب آنان می‌نماید.

وجود نگرش مثبت در جوامع پیشرفته نسبت به ورزش، سبب سرمایه‌گذاری در امر ورزش به منظور بالا بردن سطح سلامت و تندرستی و تأثیر بر افزایش سطح بهره‌وری در تولید گشته و همین امر سبب شده كه رفته رفته بیشتر كشورهایی كه قبلاً توجه آنچنانی به آن نشان نمی‌دادند سهمی رو به افزایش، برای سرمایه‌گذاری در امور ورزشی قایل شوند.

چنان كه بودجه تربیت بدنی و ورزش در كشورهای توسعه یافته یا بعضی از كشورهای در حال توسعه با سرعت بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است. چرا كه این گونه كشورها به تأثیرات درازمدت ورزش از لحاظ رشد و توسعه اقتصاد ملی واقف گشته‌اند.

ورزش یك سرمایه‌گذاری درازمدت است كه اثر آن در رشد و توسعه معلوم و محرز است. سرمایه‌گذاری در ورزش از جمله سرمایه‌گذاری‌هایی است كه دارای دوران باروری هم كوتاه مدت و هم درازمدت می‌باشد. كه با پرداختن به آن می‌توان نتایج اجتماعی فرهنگی و نتایج اقتصادی شایان توجهی را به دست آورد و در تأمین نیازهای جامعه و رفاه ملی كوشید.

●اثرات اقتصادی ورزش

برای رویدادهای ورزشی كه در درون جوامع مختلف به وقوع می‌پیوندد دو نوع سرمایه‌گذاری توسط جامعه انجام می‌گیرد:

الف) سرمایه‌گذاری كه جامعه با به كارگیری مالیات‌های عمومی در این زمینه انجام می‌دهد و انتظار دارد كه رویدادهای ورزشی توجه تماشاگران و گردشگران ورزشی زیادی را به جامعه و اجتماع آنها جلب نموده و با ورود این ملاقات‌كنندگان رونق تجاری بیشتری در جامعه ایجاد گردد، مانند كره و ژاپن «علی‌رغم آن كه تا قبل از برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال ۲۰۰۲ با ركود نسبی اقتصادی و كاهش درآمدهای ملی مواجه شده بودند برای هر چه باشكوه‌تر برگزار شدن این دوره مسابقات حدود ۱۰ میلیارد دلار(حدود نیمی از درآمد آن سال ایران) برای احداث و نوسازی ورزشگاه‌ها، جاده‌ها، پل‌ها، هتل‌ها، مراكز تفریحی، اقامتی، توریستی و تأمین امنیت هزینه كردند.»(روزنامه ایران ۷)

با برگزاری این مسابقات ركود نسبی حاكم بر اقتصاد ژاپن و كره از بین رفت و رونق اقتصادی دوباره به این كشورها بازگشت و طبق برآورد دولت كره جنوبی سود حاصل از برگزاری این مسابقات در این كشور از شروع تا پایان برگزاری مسابقات از ورود تماشاگران و توریست‌های طرفدار فوتبال تا فروش كالاها و غیره، بالغ بر بیست میلیارد دلار(بیش از درآمد كشور ایران در آن سال) برای كشور كره جنوبی سود دربرداشته است.

پس هدف از هزینه مالیات‌ها برای برگزاری وقایع ورزشی كسب درآمد و ثروت جدید و كسب اعتبار و حیثیت جهانی می‌باشد. كه انتظار دارند در آینده نه چندان دور لااقل كسب كنند.

ب) سرمایه‌گذاری نوع دیگری برای رویدادهای ورزشی سرمایه‌گذاری خصوصی است كه هدف از این نوع سرمایه‌گذاری كسب سودهای آنی و منافع كوتاه مدت می‌باشد كه تأثیر مهمی در جامعه برجای نمی‌گذارد.

ولی سرمایه‌گذاری جمعی، در زمینه ورزش و رویدادهای ورزشی دارای اهداف و زمینه‌های اجتماعی اقتصادی وسیع‌تری است. ساكنان یك اجتماع به شیوه‌های مستقیم مانند كارمندان و یا كاركنان دولتی و یا با شیوه غیرمستقیم مانند بازاریان یا مصرف‌كنندگان كالاهای تجاری... به دولت مالیات پرداخت می‌كنند، دولت‌ها بخشی از این مالیات‌ها را در جهت گسترش فعالیت‌های تفریحی و خدماتی در اجتماع یا شهرهای مورد نظر برای برگزاری مسابقات یا رویدادهای ورزشی هزینه می‌كنند و با هزینه‌ این مالیات‌ها و فراهم آمدن امكانات لازم امكان جذب بیشتر بازدیدكنندگان و گردشگران داخلی به خصوص خارجی را فراهم می‌آورند، با ورود گردشگران بر میزان مصرف، در بخش‌های مختلف اقتصادی افزوده شده و در نتیجه سبب رونق بخش‌های اقتصادی می‌گردد.

این بخش‌ها یا مستقیماً با ورود گردشگران در ارتباط هستند مانند هتل‌ها، رستوران‌ها و كلاً مراكز خدماتی یا غیرمستقیم با گردشگران در ارتباطند و به تهیه امكانات مورد نیاز آنها می‌پردازند. وزیر اقتصاد آلمان در مورد فینال جام جهانی فوتبال ۲۰۰۲ می‌گوید، به غیر از این كه به عنوان یك آلمانی فوتبال دوست از قرار گرفتن تیم ملی فوتبال آلمان به عنوان یك طرف فینال جام جهانی به شدت خوشحالم، از طرف دیگر نمی‌توانم به عنوان وزیر اقتصاد آلمان خوشحالی مضاعفم را از رشد اقتصادی قابل توجه و افزایش میزان مصرف در كشور كه به واسطه همین پیروزی‌ها به وقوع پیوسته را پنهان كنم.»(روزنامه ایران ۷)

همچنین چند تن از مقامات بلند‌پایه تیم‌های ملی برزیل، تركیه و كره جنوبی و ژاپن (جام جهانی ۲۰۰۲ كره و ژاپن) نیز در پی كسب موفقیت‌های تیم‌های فوتبال كشورشان به صراحت از رشد اقتصادی قابل توجه سخن به میان آورده‌اند و این اظهارات، خود نشان از تأثیر ورزش و رویدادهای مهم ورزشی بر كشورهای مختلف دارد.

●منابع حمایتی ورزش‌های حرفه‌ای و ورزش‌های همگانی

در یك تقسیم‌بندی كلی ورزش را می‌توان به دو بخش حرفه‌ای و همگانی تقسیم نمود، یك گروه نسبتاً كوچك در رأس هرم، كه شامل ورزشكاران حرفه‌ای و قهرمانان ورزشی، مثل قهرمانان رقابتهای ملی و یا رقابتهای بین‌المللی‌اند كه این نخبگان و قهرمانان به سه طریق مورد حمایت مالی واقع می‌شوند، این منابع مالی عبارتند از:

الف) حامیان ملی چون شركتهای تجاری ورزشی و غیر ورزشی.

ب) حمایت مالی از جانب تماشاچیان ورزشی

پ) حمایت مالی ناشی از حق پخش‌های تلویزیونی و رسانه‌های گروهی.

هدف اصلی و نهایی نخبگان ورزشی برآورده كردن خواسته‌های حامیان مالی خود بوده كه عمدتاً تحت تأثیر خواسته‌های تجاری آنان قرار می‌گیرد. گاهی مواقع حكومتها نیز به حمایت مالی از ورزشهای سطح بالا یا كاملاً حرفه‌ای نخبگان، برای دستیابی به اهداف سیاسی یا اقتصادی در سطح ملی یا بین‌المللی مبادرت می‌ورزد و برای رسیدن به اهداف مورد نظر خود، موفقیت در ورزشهای بین‌المللی و ورزشهای حرفه‌ای (نخبگان ورزشی) یا رأس هرم را هدف خود قرار می‌دهند و دو شیوه را برای موفقیت به كار می‌گیرند كه شامل هزینه مستقیم پول و سرمایه بر روی این نوع از ورزشها، دیگری تسلط بر بازارهای نقل و انتقال، شرط بندیهای ورزشی، كاهش یا افزایش مالیاتها و غیره می‌باشد.

در مقابل ورزش حرفه‌ای در پائین هرم، ورزش همگانی و تفریحی را داریم كه بخشی از مردم به عنوان تماشاچی و بخشی دیگر برای سلامتی و تندرستی، بخشی نیز برای لذت بردن و گذران فراغت به ورزش می‌پردازند كه منابع حمایت مالی این بخش شامل موارد زیر می‌باشد:

الف) یكی از منابع تأمین مالی ورزشهای توده‌ای دولتها هستند. تحلیل‌های اقتصادی دخالت دولت در ورزشهای توده‌ای (پایین هرم)، مثل ورزش در بین گروه‌ها و اجتماعات كوچك مدارس و دانشگاه را امری منطقی و مناسب دانسته زیرا سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها به مانند رأس هرم دارای سوددهی بالایی نبوده اما دارای منافع جمعی است.

سازمانها و شركتهای خصوصی یا افراد حقیقی و حقوقی تمایل زیادی به سرمایه‌گذاری در این بخش (پایین هرم) به خاطر پایین بودن منفعت شخصی از خود نشان نمی‌دهند. دولت در این بخش بیشترین هزینه را نسبت به دیگر سرمایه‌گذاران خصوصی انجام می‌دهد. این سرمایه‌گذاری دارای نتایج مستقیمی برای دولت در كوتاه مدت نبوده ولی در دراز مدت منافع زیادی را برای دولت و عموم مردم به دنبال می‌آورد.

ب) منبع حمایتی دیگر در ورزش همگانی (توده‌ای) بخش اختیاری یا داوطلبانه است. سهم بخش اختیاری در ورزش بزرگ و حجیم می‌باشد، ولی مهم‌ترین منبع حمایتی این بخش مقدار زمانیست كه داوطلبان با مشاركت در امور مربوط به ورزش بدون دریافت چیزی به انجام كارهای مختلف در امور ورزشی می‌پردازند.

تعیین برآورد ارزش پولی این زمان صرف شده كه به طور اختیاری به‌وسیله داوطلبان ارائه می‌گردد به راحتی امكان‌پذیر نیست. باید اشاره نمود كه فعالیت بخش اختیاری یا داوطلبانه بین دو بخش خصوصی و دولتی بسیار كم‌رنگ می‌باشد.

كلاً حكومت و بخش اختیاری (داوطلبانه) ورزشهای تفریحی را در بازار ورزش حمایت می‌كنند، ولی در ورزش حرفه‌ای یا نخبگان پول زیادی برای پرداختن به امر ورزش به‌وسیله بخش تجاری هزینه می‌شود با توجه به سرمایه و پول در گردش در بخش ورزش حرفه‌ای دولت باید مالیات معتنابهی از مشاركت بخش تجاری در ورزش نخبگان دریافت كرده و در حمایت از ورزش توده‌ای یا عمومی هزینه نموده تا امكان رشد بیشتر آن فراهم آید.

دكتر مهربان پارسامهر

منابع:

- پارسامهر مهربان، درآمدی به جامعه‌شناسی ورزش، انتشارات سایه هور اهواز (زیر چاپ)

- آرمان داریوش، درآمد میلیاردی فوتبال، روزنامه ایران سال ۱۳۸۱ مرداد ۱۳

- گلف بازی پولدارها. روزنامه همشهری سال ۱۳۸۱، مرداد ۲۴ شماره ۱۰۳.

Dunning, Eric, sport matters, Newyork Routledge published ۲۰۰۱.

Cratton chris, Taylor petter, Economics of sport and Recreation, London and Newyork spon press ۲۰۰۱.

Gratton chris and Hery lan, sport in the city, Newyork, Routledege,۲۰۰۱

---