قطره ای از دریای بی کران صحیفه سجادیه

یکی از کتب بسیار باارزش, کتاب مقدس و مبارک صحیفه سجادیه است که به بهانه شهادت امام سجاد علیه السلام مناسب است نگاهی دوباره به آن بیندازیم تا شاید از فیوضات آن امام همام بهره ای برده باشیم

یکی از کتب بسیار باارزش، کتاب مقدس و مبارک صحیفه سجادیه است که به بهانه شهادت امام سجاد علیه‌السلام مناسب است نگاهی دوباره به آن بیندازیم تا شاید از فیوضات آن امام همام بهره‌ای برده باشیم. حتی نگاه اجمالی به فهرست دعاهای موجود در این کتاب شریف، خالی از لطف و بهره نیست تا این که انسان در یاد داشته باشد در این کتاب چه دعاهایی موجود است که در هر مناسبتی به آن سری بزند، مثل دعا در هنگام ختم قرآن، دعای روز عید فطر و قربان، دعای روز عرفه و غیره. برخی مسلمانان به طور عموم و شیعیان نیز به طور خصوص ممکن است آشنایی چندانی با این کتاب نداشته باشند. گرچه عده‌ای با قرآن به طور نسبی آشنایی دارند و همچنین با کتاب شریف نهج البلاغه، اما هنوز صحیفه سجادیه این زبور آل محمد علیهم‌السلام جایگاه اصلی خود را در بین مسلمانان و بلکه در بین شیعه پیدا نکرده است. کتاب نهج‌البلاغه در دنیای اهل تسنن نیز شناخته شده است و همانطور که می‌دانیم دو شرح از شروح معروف این کتاب از اهل تسنن است: شرح ابن ابی الحدید و شرح محمد عبده. اما بسیاری از اهل تسنن و حتی علمای آنها از وجود چنین کتابی در دست شیعه مطلع نیستند تا جایی که وقتی حضرت آیت‌ا... بروجردی یک صحیفه را به مفتی الأزهر مصر هدیه کرد او از این که تا به آن موقع از وجود این کتاب بی‌اطلاع بوده است اظهار تأسف کرد. حال برای این که بی‌بهره نمانیم به شرح چند فراز که البته به نظر قاصر نگارنده درخور توجه بیشتری است می‌پردازیم تا بلکه از این خرمن خوشه‌ای و از این یم به نَمی‌دست یابیم.

● زیباترین شیوه ستایش

« والحمد لله بکل ما حمده به أدنی ملائکته إلیه و أکرم خلیقته علیه و أرضی حامدیه لدیه حمدا یفضل سائر الحمد کفضل ربنا علی جمیع خلقه ... حمدا لا منتهی لحده ... حمدا یکون وصلة إلی طاعته و عفوه » (۱) : ستایش مخصوص خداست به اندازه ستایش نزدیک ترین فرشتگانش به سوی او و به اندازه حمد با کرامت‌ترین مخلوقاتش در نزدش و به قدر حمد مورد پسندترین حمدکنندگانش در حضور او، حمدی که برتریش بر سایر حمدها مانند برتری خدا بر جمیع مخلوقاتش باشد، حمدی که بی‌نهایت باشد، حمدی که ما را به اطاعت و بخشش او بکشاند. «الحمد لله الذی لو حبس عن عباده معرفة حمده .... لخرجوا من حدود الإنسانیة إلی حد البهیمة » (۲) :ستایش مخصوص خداوند است حتی در این زمینه که حمد و ستایش را به انسان آموخت و اگر حمد بر نعمتها را به بندگان نمی‌آموخت از مرز انسانیت خارج و داخل در مرز حیوانیت می‌بودند و دیگر با چهار پایان فرقی نداشتند! واقعا اگر از امام سجاد علیه‌السلام حمد خدا را به شیوه ایشان نمی‌شناختیم چه کسی این حمد زیبا را با این بلاغت به ما می‌آموخت ؟! کیست که مانند معصوم بالاترین حمد ممکن را در یک جمله به این موجزی و اختصار بیان کند: «الحمد لله بجمیع محامده کلها علی جمیع نعمه کلها »ستایش مخصوص خداست آن هم با جمیع ستایش‌های ممکن در حق او بر تک تک نعمتهایش(۳).

● دعا برای احترامی‌فراموش‌شده

یکی از ادعیه صحیفه که جنبه آموزشی و تربیتی نیز دارد دعا در حق والدین است که امروزه برای جوانان بسیار مهم است «... خدایا به من الهام نما که چه وظیفه‌ای در مقابل پدر و مادرم دارم ... خدایا من را به گونه‌ای قرار ده که نسبت به پدر و مادرم وقار و هیبتی در دل داشته باشم مانند وقار و هیبتی که انسانها در مقابل سلطان قهار دارند ! ... نیکی به پدر و مادر را از خواب شیرین و نوشیدن شربت گوارا در هنگام تشنگی در نظرم زیباتر و گواراتر جلوه بده ! تا اینکه خواسته آنها را بر خواسته خود و رضایت آنها را بر رضایت خود مقدم بدارم ! ... خدایا آنها را بعد از نماز هنگام دعا از یاد من مبر بلکه یاد آنها را در هر لحظه از شب و روز در دلم زنده بدار» (۴) .آری عامل ترین مردم به این فرمایشات و ادعیه خود حضرت بودند چرا که در روایتی وارد شده که آن حضرت هیچ گاه با مادر خود بر سر یک سفره نمی‌نشستند تا مبادا دستشان به سوی غذایی رود که مادرشان آن لقمه را قصد داشتند که بردارند حتی تا این اندازه احترام والدین را رعایت می‌کردند.

پی نوشت:۱و۲- دعای اول صحیفه سجادیه.

۳- اقبال ج۱ ص۱۳۸. ۴- دعای ۲۴ صحیفه.

حمید حاج علی

مدّرس حوزه علمیه