اصول مراقبت از بینایی كودكان

كودكی كه قادر به تشخیص حروف و شكل های گوناگون از یكدیگر نیست, نمی تواند به آسانی بخواند لذا ممكن است اعتماد به نفس خود را در میان جمع از دست بدهد و از برقراری ارتباط با دیگران خودداری كند

واقعا هیچ چیز مانند چشمان فرزندتان بااهمیت به نظر نمی‌رسد. بهره‌مندی از بینایی خوب و درست، می‌تواند به عنوان عاملی حیاتی در رشد فیزیكی، مغزی و اجتماعی فرزند شما ایفای نقش كند.

كودكان باید از بینایی مناسب برخوردار باشند تا بتوانند محیط اطراف را جست‌وجو كرد و متوجه توانمندی‌های جمعی خود شوند. بر اساس نظر متخصصان ۷۰ درصد یادگیری انسان از طریق بینایی صورت می‌گیرد لذا اگر كودك اختلال بینایی داشته باشد، توانایی او در انجام تكلیف‌هایی كه به هماهنگی‌های حركتی مربوط می‌شود كاهش می‌یابد.

كودكی كه قادر به تشخیص حروف و شكل‌های گوناگون از یكدیگر نیست، نمی‌تواند به آسانی بخواند لذا ممكن است اعتماد به نفس خود را در میان جمع از دست بدهد و از برقراری ارتباط با دیگران خودداری كند. بینایی كودكان از دوران نوزادی تا ده سالگی رشد می‌كند. این تغییرات از ۶ ماهگی به بعد، بالاخص از یك تا دو سالگی سرعت بیشتری دارد.

در حقیقت، بعد از ۶ ماهگی بینایی كودكان نمو پیدا كرده و به مرحله دید سه بعدی ‌ می‌رسد. دید سه بعدی عبارت است از تركیب تصاویر دریافت شده از هر دو چشم در مغز كه دارای طول و عرض و عمق است. حدود ۱۲ درصد كودكان دارای مشكلات آشكار بینایی هستند. البته بیشتر ناراحتی‌های مربوط به بینایی برطرف شدنی هستند به شرط آنكه در مراحل نخستین مورد توجه قرار گیرند. در غیر این صورت وجود یك ناراحتی ناچیز در بینایی ممكن است موجب وخیم‌تر شدن وضعیت شود.

● چه وقت كودك شما به آزمایش‌های بینایی نیاز خواهد داشت؟

▪ تمامی نوزادان باید در بیمارستان كودكان به وسیله پزشك اطفال یا پزشك خانواده از نظر سلامت عمومی بینایی معاینه شوند.

▪ نوزادان در معرض خطر بالا مثل كودكان نارس، نوزادانی كه در خانواده آنها سابقه مشكلات بینایی وجود داشته است نوزادانی كه دارای بی‌نظمی آشكار چشمی هستند، باید از سوی چشم پزشك معاینه شوند.

▪ در اولین سال‌های زندگی، همه كودكان باید به طور مستمر از نظر سلامت بینایی به وسیله پزشك معاینه شوند.

▪ حدود ۳/۵ سالگی، باید برنامه‌های غربالگری برای سلامت چشم و تست‌های مربوط به تیزبینی كودكان انجام گیرد.

▪ حدود ۵ سالگی، كودكان باید دوباره از نظر بینایی ارزیابی شوند و كودكانی كه دارای مشكل باشند، به متخصص ارجاع شوند.

▪ بعد از ۵ سالگی، ارزیابی مجدد هنگام ورود به مدرسه لازم است و كودكان باید از سوی مسوولان آموزشگاه به محل‌های سنجش ارجاع داده شوند.

▪ تمامی كودكانی كه دارای علائم بیماری‌های چشمی نظیر لوچی و سردردهای مكرر هستند، باید به چشم‌پزشك مراجعه كنند.

▪ تمامی كودكانی كه از عینك یا لنز استفاده می‌كنند، هر سال حداقل یك بار باید مورد ارزیابی بینایی قرار گیرند.

● علائم مشكلات چشمی در نوزادان و سنین قبل از دبستان عبارتند از:

▪ مالش مستمر چشم

▪ حساسیت به نور زیاد

▪ ضعف تمركز

▪ ضعف وضوح دید

▪ غیرعادی بودن مسیر. حركت چشم‌ها بعد از ۶ ماهگی

▪ سرخی دائمی چشم‌ها

▪ ریزش دائمی اشك از چشم

▪ سفیدشدن سیاهی مردمك چشم

● علائم مشكلات چشمی در سنین مدرسه:

▪ ناتوانی دید اشیا در فاصله دور

▪ ناتوانی در خواندن تخته سیاه

▪ لوچ‌بودن

▪ مشكل در خواندن

▪ نشستن نزدیك تلویزیون

علائم فوق بهترین روش برای اثبات ضعف بینایی یا اختلال چشمی كودكان هستند. اگر شما هر علامتی درباره عوارض چشم‌های فرزندتان پیدا كردید، فرزند شما باید فورا معاینه شود تا مشكل همیشگی نشود. بسیاری از مشكلات بینایی فرزند شما قابل پیشگیری و درمان است، به شرطی كه زود شناخته و درمان شوند.

● مشكلات رایج بینایی در كودكان

▪ آمبلیوپیا (تنبلی چشم: ) عبارت‌ست از كاهش تیزبینی چشم كه در صورت تشخیص در سنین كودكی به راحتی قابل درمان است. بهترین زمان برای درمان تنبلی چشم، سال‌های كودكستان است. درمان تنبلی چشم ازطریق بستن چشم سالم و فعال‌ كردن چشم تنبل صورت می‌گیرد. این مشكل با عینك قابل درمان نیست.

▪ استرابیسم (لوچی:) عبارت‌ست از انحراف چشم‌ها به یكی از جهات. این عارضه با استفاده از بستن چشم، عینك یا عمل جراحی قابل درمان است.

▪ عیوب انكساری: به این معناست كه شكل چشم خاصیت انعكاس یا انحراف نور را ندارد و تصاویر به‌صورت كدر در چشم ظاهر می‌شوند. عیوب انكساری ممكن است باعث كشش چشم‌ها یا تنبلی چشم شوند. شكل‌های معمول عیوب انكساری چشم عبارتند از: نزدیك‌بینی (میوپیا)، دوربینی (هیپروپیا) و آستیگماتیسم. این عیوب با استفاده از عینك یا لنز تا حد زیادی قابل درمان هستند.

▪ عینك‌ها و لنزهای تماسی

● كودكان در هر سنی و حتی نوزادان می‌توانند از عینك یا لنز استفاده كنند. برای كودكانی كه از عینك استفاده می‌كنند موارد ذیل را به‌خاطر داشته باشید:

▪اجازه بدهید فرزندتان فرم یا قاب عینك را خودش انتخاب كند.

▪ فرم‌های پلاستیكی، بهترین فرم برای كودكان كمتر از ۲ سال است.

▪ اگر فرزند شما در سنین مدرسه از عینك استفاده می‌كند، مطمئن شوید، بند فلزی آن بسیار بادوام است.

▪ استفاده از بندهای كشی برای عینك كودكان خردسال در نگهداری آن بسیار موثر است.

▪ كودكانی كه دارای مشكلات متعدد چشمی هستند، بهتر است از عدسی‌های مخصوص استفاده كنند.

▪ برای كودكانی كه ورزش می‌كنند استفاده از عدسی پلی‌كربنات به‌علت دوام و شفافیت و قابل ارتجاع بودن توصیه می‌شود.

● والدین به سلامت بینایی كودكان چه كمكی می‌توانند بكنند؟

▪ برای آزمایش سنجش بینایی كودكتان در سه سالگی او را نزد چشم‌پزشك ببرید. در صورتی كه كودك به مهد می‌رود، از مسوِولان مهد درخواست كنید آزمایش سنجش بینایی را انجام دهند و در غیر این‌ صورت به پزشك مراجعه كنید.

▪ آزمایش سنجش بینایی را از سه سالگی تا ۱۸ سالگی انجام دهید.

▪ درصورت مشاهده انحراف چشم به سمت داخل یا خارج، كودك را پس از ۶ ماهگی نزد چشم‌پزشك ببرید تا برای تشخیص لوچی، چشم او را معاینه كند.‌

▪ چنانچه چشم كودك قرمز می‌شود یا ترشحات سفید و یا زرد رنگ از آن خارج می‌شود، برای تشخیص عفونت، به چشم پزشك مراجعه كنید.

▪ در صورت ابتلای یكی از اعضای خانواده به ورم ملتحمه چشم، اصول بهداشت فردی را رعایت كرده و از وسایل یكدیگر استفاده نكنید.

▪ از تماس كودك خود با كودكانی كه مبتلا به عفونت چشم هستند، جلوگیری كنید مگر این كه كودك بیمار تحت درمان با آنتی‌بیوتیك باشد.

▪ در صورت مشاهده خروج اشك از یك چشم نوزاد یا ترشحات سفید یا زرد رنگ از چشم وی، برای بررسی انسداد مجاری اشكی با پزشك مشورت كنید. توجه به مطالب ارائه شده می‌تواند در تامین سلامت بینایی كودكان شما موثر باشد.‌

نادر میرابراهیم سیدی