اگر بیمارید و عازم سفر بخوانید

دوباره عید دارد می آید و هر کسی برای تعطیلات خود و خانواده اش برنامه ریزی می کند, از سفر های خارجی و داخلی گرفته تا برنامه های دیدوبازدید

دوباره عید دارد می‌آید و هر کسی برای تعطیلات خود و خانواده‌اش برنامه‌ریزی می‌کند، از سفر‌های خارجی و داخلی گرفته تا برنامه‌های دیدوبازدید. معمولا تنها چیزی که در این هیاهو و شلوغی نادیده گرفته می‌شود، سلامت است....

بدون تعارف بعضی از ما یادمان می‌رود بیماریم یا بیماری در خانواده داریم. یادمان می‌رود با هزار و یک بدبختی و سختی توانسته‌ایم در طول سال علایم سرکش بیماری را با کمک‌های پزشکمان و صرف هزینه‌های آنچنانی کنترل کنیم. شاید اگر نیم نگاهی به توصیه‌های کارشناسان «سلامت» در این رابطه بیندازید، بتوانید جای خالی سلامت را در سفر پرکنید و در تعطیلات عید با هیچ مشکلی مواجه نشوید.

● دکتر فریبرز صفرپور

متخصص قلب و عروق و فوق‌تخصص ناهنجاری‌های قلب بالغان

سـفـر بـا بـیـمـاری قـلـبـی

به‌طور کلی بیماران قلبی بیش از دیگران نیاز دارند به طریقی آرامش و تمدد اعصاب داشته باشند. برنامه‌ریزی برای سفر و گردش به‌خصوص سفری بدون استرس و فشار عصبی به همه بیماران قلبی-‌عروقی توصیه می‌شود، اما قبل از سفر لازم است آداب مسافرت سالم و بی‌ضرر برای قلب را بیاموزید. اینکه چطور سفر می‌کنید، به کجا می‌روید و در سفر چه می‌خورید، مهم است و باید به برخی از پرسش‌های رایج پاسخ داد:

کجا برویم؟ جایی که خیلی سرد و خیلی گرم نباشد و چون تراکم نسبی اکسیژن با توجه به افزایش ارتفاع بیشتر می‌شود، بهتر است بیماران دچار بیماری قلبی مزمن در مناطقی که ارتفاع زیادی دارد (ارتفاع ۳ هزار متر)، اقامت نداشته باشند و به ارتفاع محل سفر توجه کنند. اما سفر هوایی برویم یا زمینی؛ برای بیماران قلبی که وضعیت کنترل‌شده‌ای دارند، سفر هوایی بهتر است و منعی ندارد. بیمارانی که در دو هفته اخیر حمله قلبی داشته‌اند، لازم است تا بهبود شرایط و کنترل اوضاع قلبی‌شان سفر هوایی خود را به تاخیر بیندازند. کالج قلب آمریکا توصیه می‌کند دو هفته باید این برنامه سفری به تعویق بیفتد تا بیمار از نظر تثبیت شرایط بررسی شود، اما در مورد سفر زمینی مهم است که شما قرار است رانندگی کنید یا مسافر باشید. اگر خودتان نمی‌خواهید رانندگی کنید هیچ ممنوعیتی وجود ندارد فقط اینکه به ازای هر ۲ تا ۳ ساعت نشستن، باید پیاده شوید و پیاده‌روی سبکی انجام دهید تا خون در عروق پاهایتان لخته نشود.

این نکته درسفرهای هوایی طولانی‌مدت هم باید رعایت شود. حتی اگر امکان پیاده‌روی وجود نداشته باشد، توصیه می‌کنیم همان‌طور که نشسته‌اید، حرکات ایزومتریک انجام دهید، یعنی با ایجاد انقباض در ساق پا به سیاهرگ‌های پا کمک کنید بازگشت خون به قلب را راحت‌تر انجام دهند. (پنجه پا را به سمت سر بیاورید، چند لحظه صبر کنید تا کشش در پشت ساق حس شود و آن را رها کنید)، اما اگر دچار حمله قلبی بوده‌اید و خودتان قصد رانندگی دارید، بهتر است تا ۴ هفته این سفر را به تعویق بیندازید.

مهم‌ترین توصیه به بیماران قلبی، همراه داشتن داروهاست. اولین وسیله سفر شما باید داروهایتان باشد. قرص زیرزبانی (نیتروگلیسیرین) برای بیماران قلبی (نارسایی قلب، قلبی مزمن و...) بسیار اهمیت دارد.

در مورد تغذیه‌تان دقت کنید، چون الگوی غذایی شما در سفر تغییر می‌کند و شاید تمایل داشته باشید غذاهای جدید را امتحان کنید اما کم‌نمک‌بودن آن نباید فراموش شود. غذای کم‌چرب برای شما بهتر است. مصرف مایعات هم خیلی مهم است.

بیمارانی که وارفارین مصرف می‌کنند، بهتر است به جای استفاده از آب‌های آشامیدنی محلی از آب معدنی استفاده کنند چون شاید مواد موجود در آب روی انعقاد خونشان اثر بگذارد. طبیعتا در مسافرت‌ها الگوی خواب هم به هم می‌ریزد. بی‌خوابی به‌خصوص اگر همراه فعالیت باشد، برای بیمار قلبی در حکم استرس و این استرس برای او بسیار خطرناک است. شب‌زنده‌داری و تغییر ریتم و ساعت خواب برای مبتلایان به مشکلات قلب و عروق می‌تواند خطرناک باشد. سعی کنید کم‌خوابی‌تان را در اولین فرصت جبران کنید.

شما به عنوان یک بیمار قلبی نباید مانند دیگر افراد جامعه ساک و چمدان حمل کنید. بیشتر بیماران قلبی یادشان می‌رود در شرایط عادی هم در مورد حمل بار حساسند و در سفر، به‌خصوص اگر عجله هم داشته باشند، چمدان‌های سنگین را حمل می‌کنند یا ترالی سنگین را هول می‌دهند که واقعا خطرناک است و از آنجا که سعی دارند به برنامه سفر برسند، اغلب اوقات توجهی به نفس‌تنگی ناشی از این کار هم ندارند. پس باید مدام به خود یادآور شوید تا یادتان نرود این حبس نفس یا زورزدن‌ها چقدر آسیب‌رسان است. با داشتن فعالیت معمولی که قبل از مسافرت داشتید، می‌توانید سفر خوب و خوشی را همراه خانواده‌تان داشته باشید.

● دکتر عباسعلی محرابیان

متخصص گوارش

استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

سـفـر بـا بـیـمـاری گـوارشـی

بیماری‌های گوارشی از بیماری‌هایی است که معمولا علایم آن در سفر تشدید می‌شوند. این بیماری‌ها معمولا تهدید‌کننده حیات نیستند و بیمار با مراجعه به مراکز‌درمانی به راحتی درمان می‌شود، اما باعث به هم ریختن برنامه سفر می‌شوند و فرد مبتلا نمی‌تواند از سفر لذت ببرد. از آنجا که بیماری‌های گوارشی با دردشکم، تهوع، استفراغ، اسهال و گاهی تب همراه هستند، کم‌آب شدن و برهم خوردن تعادل الکترولیت‌های بدن باعث صدمه‌ به دیگر اندام‌ها و کم‌رمق‌شدن بیمار می‌شود. این موارد نه‌تنها لذت سفر را از فرد و همراهانش می‌گیرد، بلکه بیمار تا مدت‌ها باید با عوارض ناشی از بیماری دست و پنجه نرم کند. برای کاهش احتمال ابتلا به این‌گونه بیماری‌ها در سفر، باید موارد بهداشتی‌ای را به دقت رعایت کرد. از آنجایی بیماری‌های گوارشی معمولا از راه دهان و خوردن یا نوشیدن منتقل می‌شوند، باید به غذا و نوشیدنی‌ای که در سفر میل می‌کنید، توجه کافی داشته باشید. چون در فصل سفر و تعطیلات، تعداد سفرها و مسافران به شدت افزایش می‌یابد، قاعدتا رعایت موارد بهداشت بسیار سخت و مهم‌تر است.

قبل از خوردن هرگونه خوراکی یا نوشیدنی‌ای دست‌های خود را کاملا بشویید. شستشوی دست‌ها پس از استفاده از سرویس بهداشتی عمومی بسیار مهم‌تر است و در صورت امکان دست‌های خود را ضدعفونی کنید. برای ضدعفونی‌کردن دست‌ها، می‌توان از اسپری‌ یا ژل‌های ضدعفونی‌کننده موجود در داروخانه‌ها و صابون‌های آنتی‌باکتریال استفاده کرد. اگر در راه سفر خوراکی‌ای مثل میوه‌ تهیه کردید، قبل از مصرف آنها را بشویید و در صورت امکان قبل از خوردن آنها را پوست بکنید. سعی کنید میوه‌هایی که نمی‌توان پوست‌ آنها را کند، (مثل توت یا تمشک)، نخورید.

یکی از راه‌های شایع انتقال بیماری‌ها، به‌خصوص بیماری‌های گوارشی، مصرف لبنیات است. معمولا مسافران در سفر ترجیح می‌دهند لبنیات محلی مصرف کنند. توجه داشته باشید برخی بیماری‌هایی که از طریق مصرف لبنیات غیربهداشتی به انسان سرایت می‌کنند، بسیار خطرناک هستند و ممکن است جان فرد را به خطر بیندازند.

اگر قصد دارید شیر تازه بنوشید، حتما باید آن را به مدت ۲۰ دقیقه بجوشانید و پس از سردشدن میل کنید.

انتقال بیماری از طریق آب، یکی دیگر از راه‌های سرایت بیماری است که باید به آن توجه کرد. در مواردی که به آب لوله‌کشی مطمئن دسترسی ندارید، برای آشامیدن و طبخ غذا از آب‌معدنی استفاده کنید. حتی برای شستن دست‌ها، میوه‌ها، خوراکی‌ها و ظروف غذا باید از آب بهداشتی مطمئن استفاده کرد. زیرا اگر آب آلوده باشد،‌ آلودگی‌هایی نظیر باکتری‌ها یا قارچ‌ها روی پوست میوه‌ها و سطوح ظروف باقی می‌مانند.

توجه به بهداشت فردی کودکان از دیگر مسایل مهم در سفر است. کودکان در سفر بیش از هر چیز به فکر بازی و گشتن در محیط آزاد طبیعت هستند. به کودکان خود بیاموزید پس از بازی‌، دست‌زدن به وسایل مختلف، توالت رفتن و قبل از خوردن یا آشامیدن حتما دست‌های خود را با صبر، حوصله و دقت فراوان بشویند زیرا ابتلای کودکان به بیماری نه‌تنها باعث برهم خوردن تمام برنامه‌ریزی‌های مسافرت خواهد شد، بلکه خطرهای بیشتری نیز در کمین آنهاست.

● دکتر سیدعلی احمدی‌ابهری

روان‌پزشک

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

سـفـر بـا بـیـمـاری اعـصـاب

در اینکه سفر و تنوع در زندگی نقش بسیار مفید و موثری در بهبود وضعیت روان انسان و سلامت روانی او دارد، هیچ تردیدی نیست. به هر حال ذهن خسته‌ای که دایم در برابر تنش‌ها و اضطراب‌ها مقاومت کرده است به استراحت نیاز دارد. داشتن برنامه‌هایی همچون سفر نقش مهم و ویژه‌ای در سلامت روان انسان دارد اما باید بدانید افرادی می‌توانند از سفر، لذت و بهره ببرند که جسم و روان سالمی داشته باشند. اگر فردی از لحاظ روانی در وضعیت خوبی نباشد، مسلما محدودیت‌هایی در اجرای چنین برنامه‌هایی خواهد داشت.

ما مکررا با بیماران افسرده‌ای روبرو بوده‌ایم که خانواده‌شان به تصور اینکه سفر می‌تواند در بهبود حال آنها تاثیر داشته باشد، آنها را به سفر برده‌اند اما نه‌تنها افسردگی‌شان تشدید شده، بلکه اتفاقا اگر افکار خودکشی در ذهنشان بوده، آنها را در سفر عملی کرده‌اند. مثلا بارها شاهد بوده‌ایم فرد افسرده‌ای را به ساحل دریا برده‌اند و وی خود را در دریا غرق کرده است. فرد افسرده به خانه خود و فضایی که به‌طور بومی در آن زندگی می‌کند عادت کرده و برایش استرس‌زا نیست اما وقتی این فضا تغییر می‌کند و در موقعیت و شرایط دیگری قرار می‌گیرد، شرایط جدید برایش پراسترس می‌شود و لذتی را که افراد سالم از طبیعت می‌برند، نمی‌برد. در این حالت شدت بیماری افزایش می‌یابد و چه بسا خطرهایی متوجه فرد شود و لذت سفر را برای خود و دیگران از بین ببرد.

سفر برای هر بیمار مبتلا به اختلال روانی مطلوب نیست به‌خصوص در مورد بیماران افسرده و بیمارانی که دچار بیماری‌های مهم روانی هستند؛ مثلا فردی که توهم دارد، ممکن است تحت‌تاثیر توهم خود در سفر دست به اقدامی بزند که هم برای خود و هم برای اطرافیان خطرهایی در پی داشته باشد. بنابراین همراه بردن این افراد به مسافرت عاقلانه نیست. مگر اینکه روان‌پزشک اجازه مسافرت را بدهد.

برخی بیماران کسانی هستند که به آنها بیماران «نوروتیک» می‌گوییم، مثل کسانی که فوبیا یا ترس، وسواس و اختلال‌های اضطرابی دارند. اگر فردی از دریا، هواپیما، جاده، فضای آزاد و... ترس داشته باشد، در صورت قرار گرفتن در این فضاها، دچار حمله‌های اضطرابی خواهد شد. کسانی هم که از وسواس رنج می‌برند، نه‌تنها از سفر لذت نمی‌برند بلکه بیماری‌شان به دلیل تغییر شرایط و محیط، تشدید می‌شود. اگر فردی دچار اختلال روانی پس از سانحه باشد، مانند کسانی که اصطلاحا دچار موج‌گرفتگی جنگی شده‌اند نیز ممکن است در سفر به دلیل تغییر شرایط بومی تحریک‌پذیر شوند و واکنش نشان دهند. تمام افرادی که از اختلال‌های روانی رنج می‌برند و قصد مسافرت دارند باید اگر روان‌پزشکشان در دسترس است، ابتدا مشورتی با او داشته باشند و اگر در دسترس نیست، براساس اطلاعاتی که از مشکل بیمارشان دارند، عمل کنند. اگر بیمارشان علایم بیماری روانی شدید یا علایم بیماری خفیف روان‌پزشکی دارد، احتیاط و در صورت امکان روش‌هایی غیر از مسافرت را برای گذران وقت خود در ایام تعطیل در نظر بگیرند. این باور که اگر فردی مشکل روان‌شناختی دارد باید به مسافرت برود تا حالش بهتر شود، غلط است زیرا فردی می‌تواند به مسافرت برود و از آن لذت ببرد که از سلامت روانی برخوردار باشد.

الهه رضاییان

مریم منصوری

ندا احمدلو