چین و هند رقیب یا همكار

امروزه تهدیدی بر ضد چین از ناحیه هند و یا تهدیدی از ناحیه هند در برابر چین وجود ندارد تهدید از ناحیه دیگری است آمریكا قصد دارد با شكل دهی به نظام تك قطبی, سلطه خود را بر جهان تثبیت كند چین و هند باید همكاری مشتركی را در مقابل تلاش آمریكا آغاز كنند

اگرچه روابط چین و هند فراز و نشیب های زیادی به خود دیده است اما سال ۱۹۵۰ یك نقطه عطف در روابط این دو كشور محسوب می شود. سال ۱۹۵۰ سال آغاز بحران و تیرگی در روابط چین و هند است. در این سال، چین از درگیری ها و منازعات داخلی رهایی می یابد و درصدد الحاق و انضمام سرزمین هایی برمی آید كه در اطراف چین به صورت خودمختار و یا جدا شده از چین قرار دارند.

تبت یكی از مناطقی بود كه در این هنگام مورد توجه چین قرار می گیرد. این سرزمین به صورت خودمختار اداره می شد و سیستم فئودالی بر آن حاكم بود. گفته می شد در دوره استعمار بریتانیا بر هند، تبت به صورت امتیازی ویژه به هندوستان داده شده بود. در هر حال آنچه مهم بود اینكه تبت تحت تأثیر بودیسم قرار داشت و «لامائیسم» (بودیسم تبتی) فرهنگ غالب آن بود و این یك عامل فرهنگی مهم برای ارتباط هند با تبت بود.

تبت از یك امتیاز سیاسی- نظامی مهم برای هند نیز برخوردار بود و آن اینكه منطقه ای حائل بین چین و هند بود.

در سال ۱۹۵۰ چین به تبت حمله می كند و این سرزمین را به كنترل خود درمی آورد. هند به دلیل ضعف نظامی توانایی حمایت از تبت را ندارد و لذا نهرو ترجیح می دهد سلطه چین بر تبت را بپذیرد. در سال ۱۹۵۱ توافقنامه ای بین مقامات تبت و چین امضا می شود كه حاكمیت و كنترل چین را بر تبت به رسمیت می شناسد اما تضمین می دهد كه نظام سیاسی و اجتماعی تبت دست نخورده باقی بماند. این توافقنامه كه براساس سیاست هند مبنی بر پرهیز از برخورد نظامی با چین منعقد شد تا سال ۱۹۵۹ یعنی برای یك دهه مبنای روابط چین و هند قرار گرفت. اما به رغم ادعای مقامات چین كه اظهار می داشتند هیچ اختلاف ارضی و مرزی با هند ندارند، در سال ۱۹۵۹ هند مشاهده كرد كه چین در حال احداث جاده هایی در ناحیه لاداخ است. این مسأله به هیچ وجه برای هند پذیرفتنی نبود و لذا اعتراض رسمی شدید دهلی نو را به همراه داشت.

متعاقب آن، نخست وزیر وقت چین،چو ئن لای، به نهرو نوشت: «حال كه دولت هند نقشه مرزی چین را نمی پذیرد، چین نیز خط مرزی مك موهان یعنی خطی كه در سال ۱۹۱۴ بر اساس كنوانسیون سیملا، مرزهای هند و تبت را از هم مشخص می كرد، به رسمیت نمی شناسد.» در ادعای جدید چین، پكن مدعی شد ۱۰۴ هزار كیلومتر مربع از مناطق شمال شرقی هند متعلق به چین است و باید به این كشور منضم گردد.

این اختلافات باعث شد در سال ۱۹۶۲ بین چین و هند درگیری نظامی رخ دهد. حمله از ناحیه چین شروع شد و عدم آمادگی نظامی هند باعث گردید چین حدود ۴۰ كیلومتر به داخل شمال شرقی هند نفوذ كند و نقاط استراتژیك لاداخ را اشغال نماید. چین در ۲۱ نوامبر همان سال به طور یك طرفه اعلام آتش بس نمود وبه طور داوطلبانه ۲۰ كیلومتر عقب نشینی كرد. از آن هنگام به بعد روابط چین و هند وارد مرحله پرتنشی گشت به گونه ای كه دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ را بدترین دوره روابط هند و چین قلمداد می كنند.

از اواسط دهه ۱۹۷۰ روابط دو كشور به تدریج سیر منطقی تری به خود می گیرد. آزمایش های هسته ای چین و عضویت چین در شورای امنیت سازمان ملل راهی برای مقابله به مثل نظامی از سوی هند باقی نمی گذارد. لذا دهلی نو ناچار است از در مصالحه با چین وارد شود. به همین دلیل دو كشور بعداز ۲۵ سال وقفه، به برقراری روابط دیپلماتیك (۱۹۷۶) مبادرت می ورزند. در سال ۱۹۸۸ با سفر راجیوگاندی به چین، سطح بالایی از گفت وگوهای دیپلماتیك میان چین و هند آغاز می شود. در این سال دو كشور تصمیم گرفتند گروه های كاری را برای حل اختلافات مرزی تشكیل دهند.

در سال ،۱۹۹۳ ناراسیمها رائو به چین سفر كرد. در این سفر، چین و هند توافقنامه ای را امضا كردند كه به «توافقنامه صلح و آرامش مرزی» معروف است. در جریان همین سفر قرار شد گروه های تخصصی نظامی و سیاسی برای كمك به گروه های كاری مشترك تشكیل شود. در سال ۱۹۹۱ لی پینگ نخستن وزیر وقت چین و در سال ۱۹۹۶ جیانگ زمین رئیس جمهور چین به هند سفر كردند. در سفر جیانگ زمین توافقنامه ای میان هند و چین امضا شد كه اعتماد سازی در زمینه نظامی در اطراف خطوط مرزی مورد اختلاف را به دنبال داشت.

آزمایش اتمی هند در سال ۱۹۹۸ اگرچه موجب نگرانی چین شد اما باعث گردید گفت وگوهای صلح میان دو كشور جدیت بیشتری پیدا كند. در حقیقت سلاح های هسته ای هند به عنوان عاملی بازدارنده، به توسعه طلبی ها و اعمال فشارهای چین پایان داد. از این به بعد دو طرف مجبور بودند در سایه توازن وحشت، به سوی گفت وگوهای امنیتی و صلح حركت كنند. درست پس از برقراری موازنه نسبی قوا بود كه چین و هند رسما اعلام كردند از این پس، دو كشور تهدیدی بر ضد یكدیگر نیستند. علاوه بر آزمایش های اتمی هند، آنچه دو كشور را به سمت صلح و دوری از جنگ هدایت می كرد، افزایش هزینه مسابقه تسلیحاتی بود. چین و هند ناچار بودند علاوه بر رقابت با یكدیگر، به رقابت با قدرت های دیگر در سطح جهان نیز بپردازند. رقابت چین و هند با كشورهای دیگر بیشتر جنبه اقتصادی داشت. علاوه بر این دو كشور مجبور بودند جمعیت زیاد خود را كه از قدرت خرید پائینی برخوردار بودند، سیر كنند. مسابقه تسلیحاتی، چین و هند را از این اهداف بازمی داشت. لذا آنها ناچار شدند به نفع توسعه و پیشرفت اقتصادی، از رقابت های نظامی پرهیز كنند.

---