کلید اصلاح تمامی امور

گاه در میان راه هایی که به یک هدف مشخص منتهی می شود یک راه میانبر وجود دارد که فرد را به مقصد, نزدیک تر می سازد و گاه راهی وجود دارد که تمامی راه ها بدان ختم می گردد نماز نیز حکم همان راه را دارد که برای رسیدن به مطلوب خویش ناگزیر باید از آن گذر کنی, از این روست که می گویند اصلاح تمامی امورتان به نماز بستگی دارد

گاه در میان راه‌هایی که به یک هدف مشخص منتهی می‌شود یک راه میانبر وجود دارد که فرد را به مقصد، نزدیک‌تر می‌سازد و گاه راهی وجود دارد که تمامی راه‌ها بدان ختم می‌گردد. نماز نیز حکم همان راه را دارد که برای رسیدن به مطلوب خویش ناگزیر باید از آن گذر کنی، از این روست که می‌گویند اصلاح تمامی امورتان به نماز بستگی دارد. در وهله اول آنچه به نظر می‌رسد این است که مراد از اصلاح امور، امور اخروی انسان است و کارهای دنیوی او از این مقوله خارج است، اما باید توجه داشت این تصور اشتباه است مقصود از اصلاح، دنیا و آخرت انسان است.

● ثمرات نماز

ضمرة بن حبیب می‏گوید: از پیامبر خدا (صلی الله علیه) راجع به نماز پرسیده شد، فرمود: نماز از شرایع دین است و خشنودی خداوند در آن است و آن شیوه پیامبران است، و برای نمازگزار است: محبّت فرشتگان و هدایت و ایمان و نور معرفت و برکت در روزی و راحتی در بدن و دوری شیطان و اسلحه بر کافران و اجابت دعا و قبولی اعمال، و آن توشه او از دنیا به آخرت است و میان او و فرشته مرگ شفیع می‏شود و باعث انس در قبر است و بستری در کنار اوست و پاسخی بر نکیر و منکر است، و نماز بنده در محشر تاجی بر سر او و نوری بر صورت او و لباسی بر بدن او، و پوششی میان او و آتش و حجّتی میان او و پروردگار، و نجات بدن او از آتش و عبور از صراط و کلیدی برای بهشت و مهریه‏ای برای حوریان و قیمتی برای بهشت است، و بنده به وسیله نماز به بالاترین درجه می‏رسد، چون نماز هم تسبیح و هم تهلیل (گفتن لااله الّا اللَّه) و هم تحمید (گفتن الحمد للَّه) و هم تکبیر (گفتن اللَّه اکبر) و هم تمجید و تقدیس (خدا) و هم سخن و دعوت است. (الخصال / ترجمه جعفری/ج‏۲/ ۲۹۳ ) همانا نماز، گناهان را چونان برگ‏های پاییزی فرو می‏ریزد، و غل و زنجیر گناهان را از گردن‏ها می‏گشاید (نهج‌البلاغه/ دشتی) و از حضرت صادق (علیه السلام) روایت هست که فرمودند: هر که دو رکعت نماز گزارد و در نماز حضور قلب داشته باشد و متوجه باشد که چه می‏گوید، از نماز که فارغ شود برای او گناهی نیامرزیده نماند. (مکارم الأخلاق / ترجمه میرباقری / ج‏۲/ ۷۳). تمامی موارد یاد شده از ثمرات دنیوی و اخروی نماز است البته نمازی که بتوان به معنای واقعی آن را نماز خواند. این نماز است که هم دنیا و هم آخرت آدمی را دگرگون ساخته و موجبات سعادت انسان را فراهم می‌سازد.

نماز بهترین جلوه و ظهور بندگی انسان است و در روایات متعدد بدان تأکید شده است، امام صادق علیه‌السّلام فرمود: نخستین چیزی که در روز قیامت بنده برای آن مورد حسابکشی قرار می‌گیرد و به آن رسیدگی می‌کنند نماز است، اگر نماز پذیرفته شد سایر اعمالش نیز بتفضّل [از او] پذیرفته می‏شود، و هر گاه نماز مقبول نیفتاد و به بنده باز گردانده شد باقی اعمالش نیز مردود و باز گردانده خواهد شد (من لا یحضره الفقیه / ترجمه غفاری، علی اکبر ومحمد جواد و بلاغی، صدر / ج‏۱ / ۳۱۰). از این رو نماز است که میزان قبولی سایر اعمال عبادی قرار می‌گیرد. اما نماز چه ویژگی داشته که از چنین جایگاهی در میان سایر اعمال برخوردار است. نماز نوعی تمرین بندگی است اگر این تمرینات به طور دائم و مرتب دنبال شده و درست و دقیق انجام گردد مطمئنا ثمرات قابل توجهی با خود به همراه خواهد داشت. نماز آتشی که بر خرمن دل و جان آدمی افتاده را خاموش ساخته و چون آبی پاک کننده زشتی ها و ناپاکی ها را از او دور می‌سازد. از امام صادق علیه‌السّلام نقل شده که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: وقت هیچ نمازی فرا نمی‏رسد، مگر اینکه منادی [یا فرشته‏ای‏] در پیشگاه خدا ندا می‏کند: ای مردم، بپاخیزید به سوی خاموش کردن آتشهایی که بر پشت خویش شعله‏ور ساخته‏اید، و آنها را با نمازتان فرو نشانید (ادب حضور (ترجمه فلاح السائل ص۲۷۷).

● معانی باطنیه که روح نماز است

انسان در نماز از دنیای مادی خویش فارغ شده و رو به سوی عبودیت می‌گذارد و در این بین تمام رسوم عبودیت را مورد تمرین و ممارست قرار می‌دهد چراکه در نماز مواردی باید مورد دقت و توجه قرار گیرد. از این موارد با عنوان معانی باطنیه نماز یاد می‌شود. معانی باطنیه نماز را می‌توان هفت مورد نام برد: اخلاص و نیت قربت و خلو از ریا، خشوع ظواهر و جوارح، فهم معانی که بیان می‌شود، حضور قلب، تعظیم، خوف و اضطراب از عظمت خداوند، امید به رحمت خداوندی، حیایی که از تصور گناهان و قصور و بی قدری خود حاصل شده است.

● اصلاح نماز یعنی اِعمال معانی باطنیه

نماز یکی از اعمال عبادی است که انجام آن بر انسان واجب گردیده و فرد ناگزیر در هر شرایطی باید کمر همت به انجام آن بندد و چه نیکوست آن را با آداب و شرایط حقیقی خود به نحود احسن به انجام رساند بنابراین با رفع نقص ها و کاستی‌‌های نماز که همان عدم توجه به معانی باطنیه آن است می‌توان گفت اصول و پایه بسیاری از اعمال انسان نیز اصلاح می‌شود. چراکه بنده روزانه پنج مرتبه به درگاه حق روی می‌کند و همین نشان از تمرین و ممارست در بندگی دارد و اگر در این تمرین قواعد و قوانین به درستی رعایت شود لاجرم سایر اعمال نیر مطلوب واقع شده و بنده را به سرمنزل حقیقی‌اش یعنی وصال به حضرت حق رهنمون می‌سازد. از همین روست که در روایت داریم: معاویه بن وهب از امام صادق علیه السّلام پرسید: بالاترین و برترین چیزی که بندگان بدان وسیله به پروردگارشان تقرّب می‌جویند و نیز دوست داشتنی‏ترین و خوشایندترین آنها نزد خداوند عزّ و جلّ چیست؟ آن حضرت فرمود: من چیزی را بعد از معرفت به خدا نمی‏شناسم که بهتر از این نماز باشد، مگر نمی‏بینی بنده صالح خدا عیسی بن مریم علیه السّلام گفته: پروردگارم مرا (تا زنده‏ام) به نماز سفارش و امر فرموده است». (من لا یحضره الفقیه / ترجمه غفاری، علی اکبر ومحمد جواد و بلاغی، صدر / ج‏۱).

مریم پناهنده