امروز هیجان انگیزترین زمان برای باستان­ شناس بودن است

سارا پاراک ترجمه ی آروین مقصودلو

بسیاری از همکاران باستان شناسم از زندگی در عصر حاضر غمگین هستند. آنها می­گویند: " اگر در دوران اکتشافات عظیم باستان شناسی زندگی می­کردیم، می­توانستیم مصر را در روزهای باشکوهش نظاره کنیم، پیدا شدن مقبره توت را مشاهده کنیم و یا به همراه هیرام بینگام Hiram Bingham ماچو پیچو Machu Piccu  را بیابیم."
من ماجراجویی باستان شناسانه را دوست دارم، و به نظر فوق العاده می­رسید اگر در سفر اکتشافی ماچو پیچو در سال 1911 شرکت می­کردم، اما چه می­شد اگر هیرام بینگام فن آوری­ای را در اختیار داشت که به کمک آن می­توانست صدها محوطه باستانی دیگر را در همان زمان کشف کند و قادر باشد نقشه­های سه بعدی از چشم اندازهای باستانی با دقتی بسیار بالا تهیه کند؟
به این می­گویند «باستان شناسی فضایی» که هم اکنون در حال انجام است، و به این دلیل است که من معتقدم عصر حاضر هیجان انگیزترین دوره در طول تاریخ برای باستان شناس بودن است.
واژه باستان شناسی فضایی اشاره دارد به استفاده از سامانه­های حسگر هوایی - فضایی برای اکتشاف محوطه­ها ، بقایای فرهنگی و عوارض طبیعی (مثل آثار تغییر مسیر رودخانه) باستانی که به نحوی یا با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیستند و یا در زیر گیاهان و آب پنهان می­باشند. باستان شناسان با استفاده از داده­های ناسا NASA و یا ماهواره­های عادی اطلاعات را به وسیله نرم افزارهای کامپیوتری پردازش می­نمایند. این داده­ها به ما کمک می­کنند تا طیف­های نور نامریی مثل انواع طیف­های مادون قرمز را ببینیم. اختلاف در طیف­های نوری، تفاوت­های ظریف بین عوارض مختلف زمین را آشکار می­سازد که به وسیله آن می­توان لایه­های باستانی پنهان را کشف کرد.
داده­های ماهواره­ای مثل World View می­تواند اشیایی با قطر45 سانتیمتر را تشخیص دهد.در سال 2014 WorldView3 قادر است اشیا 30 سانتیمتری را نیز نشان دهد.
فن آوری مهم دیگر LIDAR  می­باشد (که مخفف آشکار سازی و مسافت یابی نور است). LIDAR از لیزر برای اسکن کردن عوارض زمین با جزئیات کامل استفاده می­کند. این دستگاه حتی قادر است در چتر درختان در جنگلی انبوه نیز نفوذ کند و به باستان شناسان این امکان را بدهد تا زیر درختان را برای یافتن عوارض مورد نظر، از بناهای بزرگ گرفته تا خانه­های کوچک و شبکه جاده­ای، به جستجو بپردازند.
اینجاست که لذت واقعی فرآیند آغاز می­شود، پس از اینکه باستان شناسان احتمال حضور لایه­های باستانی را نشان دادند، اطلاعات را وارد آی پدشان می­کنند و در محوطه مورد نظر به بررسی و یا کاوش مشغول می­شوند. فن آوری به این معنا نیست که ما دیگر در خاک و گل و لای حفاری نمی­کنیم، بلکه به این معناست که به درستی می­دانیم کجا را باید کاوش کنیم.
با استفاده از این فن آوری، باستان شناسان هزاران محوطه ناشناخته را کشف کرده­اند. من از داده­های ماهواره­ای در مصر به منظور یافتن استقرار­های باستانی، مقبره­ها و حتی اهرام احتمالی استفاده کرده­ام( باور دارم که هنوز کمتر از یک درصد محوطه­های مصر را یافته­ایم ). ما با یک تیم فرانسوی در محوطه تانیس Tanis همکاری کردیم تا از تصاویر با کیفیت بالا که طرحی کلی از شهر را به تصویر می­کشید استفاده نماییم، تا اینجای کار توانستیم یک خانه متعلق به طبقه برگزیده جامعه را بیابیم.
در سراسر دنیا باستان شناسان به وسیله تصویر برداری هوایی و ماهواره­ای (شامل Google Earth) در حال دستیابی به کشفیات شگفت انگیزی هستند. تیمی که در محوطه مایایی کاراکول Caracol مشغول کاوش است با استفاده از LIDAR  صدها بنای جدید را کشف کرده است. در سوریه، باستان شناسان هزاران محوطه ناشناخته را شناسایی کرده­اند. در کامبوج داده­های LIDAR به تازگی از استقرار کاملاً جدیدی در اعماق جنگل­های بارانی پرده برداشته است.
ما اکنون همچنین قادر هستیم تا از فضا الگو­های حفاری­های غیر مجاز محوطه­های باستانی را زیر نظر بگیریم.
تصویر برداری با کیفیت بالا چاله­های حفاری غیر مجاز را که شکلی متفاوت نسبت به حفاری­های علمی دارند تشخیص می­دهد. تنها در مصر شاهد افزایش 500 درصدی حفاری­های غیر مجاز از زمان آغاز بهار عربی در محوطه­های شناخته شده بودیم ( از جمله در سقارا، داشور و ال لیشت).
پس، در حال حاضرهیجان از باستان شناسی رخت بر بسته است؟ من معتقدم که همه چیز مهیجتر شده­ است. چه سرگرمی در جستجوی اتفاقی برای یافتن محوطه­ها و لایه­های باستانی ( تنها به این امید که شاید چیزی بیابید) وجود دارد؟ این بسیار سودمندتر است که بدانیم دقیقا باید به کجا برویم و به دنبال چه چیزی بگردیم. همچنین با کمبود بودجه و زمان ما نیاز داریم که کارامدتر عمل کنیم.

به نظر می­رسد که عصر کشفیات بزرگ باستان شناسی تازه آغاز شده است.

سارا پاراک (Sarah Parcak)