پیدا کردن یک سایت دلخواه

زمانی که در پنجم ژانویه سال ۲۰۰۱ بنیان های اولیه ویکی پدیا شکل گرفت, هیچکس گمان نمی کرد که این دایرة المعارف اینترنتی بتواند در طول چند سال چنین رشد شگرفی را داشته باشد

زمانی که در پنجم ژانویه سال ۲۰۰۱ بنیان های اولیه ویکی پدیا شکل گرفت، هیچکس گمان نمی کرد که این دایرة المعارف اینترنتی بتواند در طول چند سال چنین رشد شگرفی را داشته باشد. به گونه ای که روزانه در حدود پنج میلیون نفر بازدیدکننده داشته و در حدود چهار میلیون مقاله در آن موجود باشد. اما جیمی ولز بنیانگذار ویکی پدیا با اعتقاد به نرم افزارهای متن باز (open source) دست به این اقدام زد. او اعتقاد داشت نرم افزارهایی که کاربران در تکمیل و توسعه آن نقش دارند رشد بیشتری نسبت به سایر نرم افزارها خواهند داشت و برای صدق مدعای خود از سیستم عامل لینوکس یاد می کرد که در مقابل ویندوز توسعه یافته تر است و این توسعه یافتگی اش را مدیون کاربران خود می باشد که در توسعه آن نقش اساسی داشته و سعی در تکمیل و توسعه آن دارند اما در مقابل سیستم عامل ویندوز همچنان در انحصار مایکروسافت و تیم برنامه نویسی این شرکت است از این رو امکان بهره گیری از خرد جمعی را نداشته و همیشه در همان چاردیواری مایکروسافت و شرکایش باقی خواهد ماند.

● دایرة المعارف جامع

دایرة المعارف زنده ویکی پدیا از سوی بنیاد غیرانتفاعی ویکی مدیا پشتیبانی می شود و یکی از ۲۰ سایت برتر دنیا از نظر تعداد بازدیدکنندگان است. سایر سایت ها که در رقابت از ویکی پدیا پیشی گرفته اند اکثراً موتورهای جست وجو هستند که کاربران برای گرفتن راهنمایی های لازم به آنها مراجعه می کنند. از جمله این سایت ها می توان به Four۱۱, Altavista, google, yahoo و... اشاره کرد. این دایرة المعارف تنها ۵ کارمند تمام وقت دارد که آنها نیز اکثر اوقات خود را به برنامه ریزی فنی و عملیاتی می پردازند و در تولید و تأمین محتوا هیچ نقش فعالی ندارند.

وب سایت ویکی پدیا مجموعه ای گسترده از اطلاعات و مقالات را در ۲۳۰ زبان زنده دنیا فراهم آورده است و جالب است بدانید که این تعداد زبان و این تعداد بالای مقاله تنها توسط کاربران به وجود آمده است و این سایت را می توان در حقیقت حاصل خرد جمعی کاربران دانست.

● هدف ویکی پدیا

بنابر گفته جیمی ولز هدف از ایجاد ویکی پدیا تلاش برای خلق دایرة المعارفی رایگان با بالاترین کیفیت است تا اطلاعات مورد نیاز کاربران را با زبان خودشان برایشان فراهم کند.

قبل از شکل گیری ویکی پدیا، دانشنامه های آزاد دیگری هم چون دایرة المعارف دانشگاه استنفورد، سایت های شخصی مانند ،every thing ,h۲g۲ و... نیز وجود داشت اما هیچ کدام نتوانست به پای ویکی پدیا رسیده و جایگاهی را که این دانشنامه اینترنتی در دنیای اینترنت به خود اختصاص داده است کسب کند.

● سیاست کاری ویکی پدیا

ویکی پدیا از مشارکت کنندگان خود این انتظار را دارد که نقاط اختلاف و یا موارد بحث انگیز را در موضوعی خاص معرفی کنند اما به طرفداری و یا مخالفت از آن نپردازند و این قضاوت را به خوانندگان و کاربران واگذار کنند. به نظر صاحبان سایت ویکی پدیا عقیده ها و تئوری هایی که تاکنون مطرح نشده است نباید در این سایت عنوان شود و منظور از این عقیده ها و تئوری ها، عقیده ها و نظرات شخصی کاربران است و در هر مرحله ای ازکار اگر تشخیص داده شود که کلمه یا مقاله عنوان شده برای طرح در ویکی پدیا مناسب نیست حذف خواهد شد.

البته واضح است که اینگونه سایت ها که اغلب با حمایت های مالی سرمایه داران اداره می شوند، مطالبی را درج نمی کنند که مخالف نظام سرمایه داری باشد فلذا آنچه علیرغم ادعای گردانندگان سایت ویکی پدیا مبنی بر بی طرفی اظهار شده، اولاً هر کسی حق ویرایش مطالب را ندارد و ثانیاً بارها شاهد جانبداری یا جلوگیری از ورود مطالب خلاف قضاوت های فکری گردانندگان این سایت بوده ایم. نمونه عینی آن مطالب ویژه ای است که در مورد حزب الله لبنان و شهید عماد مغنیه و با نگاه یکطرفه نگاشته شده است.

● ویکی ها

در ویکی ها شما به عنوان یک کاربر تازه وارد اجازه دارید که مانند وبلاگ و ایمیل به راحتی اطلاعات موجود را تغییر دهید و این تغییر بسیار ساده اتفاق می افتد. ویکی ها علی رغم ظاهر پیچیده ای که دارند دارای ساختار ساده ای هستند و رمز موفقیت شان نیز در همین سادگی نهفته است.

پس از ورود به ویکی ها شما می توانید همه نوشته های موجود آن را بخوانید و یا با فشار دادن دکمه Edit اقدام به ویرایش واصلاح متون موجود کنید، این سادگی و راحتی دسترسی سبب خواهد شد که عده زیادی از این روش ایراد گرفته و آن راخطرناک توصیف کنند اما پدیدآورندگان ویکی پدیا پیرو ایده اشتراک علم هستند.

● تاریخچه

اولین ویکی توسط وارد کونینگام در ۱۹۹۵ با عنوان wiki wiki web و با زبان برنامه نویسی Perl طراحی شد، این پروژه جهت تسهیل تبادل اطلاعات بین برنامه نویسان از سال ۱۹۹۴ آغاز شده و در ۱۹۹۵ به ثمر نشست. «وارد» می گوید: من نام wiki wiki را از زبان هاوایی اقتباس کردم. این کلمه در زبان هاوایی به معنای تند و سریع است و به اتوبوس هایی گفته می شود که در فرودگاه ها به انتقال مسافران می پردازند.

اما ویکی پدیا خود پروژه ای چند زبانه برای جمع آوری دانشنامه ای جامع و کامل و با محتویات آزاد است. این دانشنامه در ابتدا به عنوان زیرمجموعه ای از دانشنامه Nupedia شروع شد اما دانشنامه مذکور پس از سه سال تلاش به بن بست رسید و متوقف شد اما ویکی پدیا همچنان به حرکت خود ادامه داد تا جایی که اکنون با داشتن میلیون ها خواننده، طرفداران زیادی را به خود اختصاص داده است.

● انواع ویکی ها

در اینترنت هزاران ویکی وجود دارد و روز به روز نیز بر حجم این ویکی ها افزوده می شود و برخی از ویکی های تخصصی نیز پدید آمده و مشتریان پر و پا قرصی نیز دارند. شما در مورد هر موضوعی که علاقه مند باشید می توانید یک ویکی پیدا کرده و با خواندن مقالات و یا اطلاعاتی که از آن طریق به دست می آورید به موضوع مورد نظر خود نزدیک شوید. ما به عنوان نمونه چند ویکی را در زیر برایتان آورده ایم:

۱)علاقه مندان به مقالات علمی و آموزشی می توانند از طریق آدرس wikiHow.com www.به مقالات آموزشی در زمینه های گوناگون دست یابند.

۲) اگر به دنبال معنای کلمه ای می گردید که در هیچ فرهنگ لغتی پیدا نمی شود حتماً سری به آدرس زیر بزنید: www.wikiTionary.org این فرهنگ لغات، یک فرهنگ لغت بزرگ با محتوای آزاد است که کاربران با افزودن اطلاعات به آن سعی در تکمیل آن دارند. این فرهنگ لغات زبان های فراوانی نیز در خود دارد.

۳) اگر اهل سفر و مسافرت هستید و به دنبال اطلاعات در مورد مقصد سفر خود می گردید حتماً به ویکی تعطیلات سری بزنید. www.wikiTravel.org این ویکی اطلاعات جامعی در مورد ۱۰۰هزار شهر را در خود دارد.

۴) اگر اهل موسیقی هستید و یا قصد به دست آوردن اطلاعاتی در مورد موسیقی دارید و یا از علاقه مندان به سینما هستید حتماً از ویکی زیر استفاده کنید. www.Mediawiki.org

۵) اگر در جست وجوی فهرست کاملی از ویکی ها هستید از طریق آدرس زیر می توانید به آن دسترسی پیدا کنید. www.wikiLndex.com

● خوانندگان ویکی پدیا

با توجه به طیف گسترده ای از کاربران که از امکانات ویکی پدیا بهره می گیرند، می توان کاربران این دایرة المعارف آنلاین را به ۴ دسته تقسیم کرد:

۱) گروه اول فقط خوانندگان هستند که برای به دست آوردن اطلاعات و مقالات مختلف به این سایت مراجعه می کنند.

۲) برخی ازاعضای گروه اول هرازچندگاهی نیز مطلبی نوشته و به سایت اضافه می کنند.

۳) دسته سوم نقش فعال تری داشته و به عنوان ویرایشگر عمل می کنند و در صورت دیدن خطای محتوایی در سایت به اصلاح آن می پردازند.

۴) گروه چهارم کسانی هستند که حق مدیریت در سایت دارند. این افراد پس از مدت ها همکاری و ویرایش و اصلاحات محتوای سایت به این گروه ارتقا یافته اند. آنها توانایی حذف و بازیابی صفحات سایت را داشته و به علاوه می توانند با ابزارهایی که در اختیار دارند اقدام به مسدود نمودن دسترسی کاربران نمایند.

بی شک توسعه و تکمیل ویکی پدیا و رسیدن به چنین سطحی در بین سایت های مختلف مرهون همکاری گسترده لایه های مختلف کاربران سایت است.

هر کاربری از هر جای دنیا می تواند نویسنده این دایرة المعارف باشد و هیچ برتری میان اعضا وجود ندارد اما مراقبت از این سایت بر عهده تعدادی از متخصصین IT گذاشته شده است تا از بروز مشکل جلوگیری کنند و هر کجا که کاربران سایت از مرامنامه اولیه آن پا را فراتر نهاده ویا به آن عمل نکردند امکان دسترسی کاربران مربوطه را محدود کرده و در مواردی نیز آنها را مسدود می کنند.

● بقای ویکی پدیا

تنها دلیل بقای ویکی پدیا را می توان همکاری همه کاربران آن دانست. کاربران این دانشنامه آزاد علاوه بر نقش مشارکتی در تأمین محتوای دانشنامه، خود نقش نظارتی نیز دارند و هر جا که اطلاعات سایت خلاف واقع باشد و یا از چارچوب های بین المللی فراتر رفته باشد با ویرایش اطلاعات و یا اعلام به مدیران سایت سعی در برطرف نمودن آن دارند.

● جلوگیری از خرابکاری

با توجه به امکان ویرایش اطلاعات از سوی برخی کاربران امکان خرابکاری در ویکی پدیا نسبت به سایر سایت ها راحت تر است اما با توجه به نقش نظارتی کاربران و امکان بازگرداندن اطلاعات صفحات به حالت اولیه هر کاربر به تنهایی می تواند در صورت یافتن خرابکاری نادرست، صفحه را به حالت اولیه بازگرداند. به علاوه با وجود ابزارهای مختلفی که در ویکی پدیا تعبیه شده است به راحتی امکان ردیابی تغییرات و حذف مطالب نامناسب وجود دارد.

افرادی که در گروه مدیران سایت قرار دارند می توانند از دسترسی افرادی که در مراجعات قبلی خرابکاری داشته و یا اطلاعات نامناسبی را ارائه داده اند جلوگیری کنند و یا با مسدود کردن یک صفحه در مقابل تغییرات، از به وجود آوردن تغییر در صفحه مذکور برای مدت زمان مشخصی جلوگیری کنند و یا صفحاتی را بدون امکان بازگشت صفحه، حذف کنند.

وحید نقشینه