آمریكا در منطقه متحد تمام عیار ندارد

اگر این پیروزی در بعد نظامی و سیاسی تثبیت شود, وضعیت جدیدی در لبنان به وجود خواهد آمد یعنی اگر تلاش های دیپلماتیك كنونی با شكست مواجه شود

استاد منیر شفیق كه روزگاری رئیس مركز پژوهش ها و برنامه ریزی سازمان آزادیبخش فلسطین بوده اینك به عنوان اندیشه پردازی شناخته می شود كه اسلام گرایی و ملی گرایی فلسطینی را با هم آمیخته است. نگاه تیزبین وی در تحلیل ها باعث شده دیدگاه های او مبنای تعیین استراتژی فلسطینی ها قرار گیرد. از فرصت حضور او در تهران بهره گرفتیم و موضوع تحولات خاورمیانه و نظام بین الملل در سایه جنگ لبنان را به گفت وگو نشستیم.

● ما اینك چهارمین هفته جنگ در لبنان را سپری می كنیم و بر همگان روشن است كه در این جنگ طولانی و پرهزینه اسرائیل شكست خورده میدان است و حزب الله توانایی خود در اداره نبرد را به اثبات رسانید. شما معتقدید كه این جنگ بعد منطقه ای و جهانی دارد و می گویید كه هدف آمریكا از این جنگ تضعیف ایران و سوریه است. حال حزب الله پیروز میدان است. آیا این پیروزی تأثیرات منطقه ای قابل توجهی خواهد داشت یعنی موجب تقویت موقعیت ایران و سوریه خواهد شد.

- اگر این پیروزی در بعد نظامی و سیاسی تثبیت شود، وضعیت جدیدی در لبنان به وجود خواهد آمد یعنی اگر تلاش های دیپلماتیك كنونی با شكست مواجه شود(تلاش هایی كه می خواهد این پیروزی را سانسور كند و اسرائیل را به عنوان پیروز معرفی كند)...

● آیا به نظر شما می توانند این كار را انجام دهند؟

- به نظر من پیروزی سیاسی حزب الله پس از آتش بس كاملاً دست یافتنی است. به ویژه كه پیش نویس قطعنامه ارائه شده از سوی آمریكا و فرانسه حتماً با شكست مواجه خواهد شد و اصلاً قابلیت تحقق ندارد.

●حتی اگر در شورای امنیت تصویب شود؟

حتی اگر تصویب شود چه فایده ای خواهد داشت. این پیش نویس مخالف موضع دولت لبنان و مخالف اجماع نظر جریان های سیاسی مختلف لبنان است . لذا می توان گفت كه طرح مشترك آمریكا و فرانسه عملی نخواهد بود.

این طرح با سه مشكل جدی مواجه است: اولاً وضعیت نظامی را در نظر نمی گیرد و شكست اسرائیل را مورد توجه قرار نمی دهد؛ ثانیاً به مخالفت دولت لبنان با مفاد آن توجه نمی كند و ثالثاً حتی اعراب نیز با آن موافق نیستند.

اعراب در جلسه امروز خود حتماً خواستار آتش بس فوری و پایبندی به طرح هفت ماده ای سینیوره خواهند شد. لذا این طرح با شكست مواجه خواهد شد.

● نظر شما در مورد طرح هفت ماده ای سینیوره چیست؟

- آن بخش از طرح كه به نیروهای حافظ صلح و بسط سلطه دولت در جنوب لبنان مربوط می شود، در واقع باید در تفاهم میان حزب الله و دولت لبنان عملی شود لذا هیچ مشكلی از این نظر حزب الله را تهدید نمی كند.

اگر این طرح از سوی آمریكا و اسرائیل پذیرفته شود، آنگاه پیروزی حزب الله كاملاً تكمیل خواهد شد؛ زیرا در این صورت اسرائیل باید از مزارع شبعا عقب نشینی كند، اسرا را آزاد سازد، نقشه مناطق مین گذاری شده را به لبنان تحویل دهد و ... طرح هفت ماده ای كه یك مجموعه به هم پیوسته است باید با هم اجرا شود و تا وقتی اسرائیل از مزارع شبعا عقب نشینی نكرده و تا وقتی از بخش های اندكی كه اخیراً در جنوب لبنان اشغال كرده است خارج نشود، اصلاً نمی توان بحث اعزام ارتش به جنوب را مد نظر قرار داد یا اینكه به نیروهای حافظ صلح موجود در لبنان اختیارات بیشتری اعطا كرد.

●با توجه به اینكه شما پیروزی حزب الله را قطعی می دانید، به ابتدای بحث بازگردیم. آیا این پیروزی موقعیت ایران و سوریه را ارتقا خواهد بخشید؟

- بله، حتماً همینطور است. پس از این جنگ ایران قوی تر شده است. سوریه نیز قوی شده است. حماس و جهاد اسلامی نیز در فلسطین قوی تر شده اند. حتی به نظر من تمام كشورهای عربی تقویت شده اند. بی تردید نتایج این جنگ تأثیرات وسیعی بر منطقه خواهد داشت.

● شما منطقه را پس از این جنگ چگونه می بینید؟

- درست است كه اسرائیل ضربه سنگینی را متحمل شده است لیكن به نظر نمی رسد كه فرو بپاشد؛ زیرا ارتش اسرائیل بر اساس قدرت ذاتی به وجود نیامده است، بلكه در چارچوب یك توطئه بین المللی پا به عرصه وجود گذاشت.

اساساً كل فلسطین در تشتی طلایی به اسرائیل تقدیم شد. قدرت اسرائیل متعلق به خودش نیست. اصلاً ساختار یك كشور و یك جامعه استوار را دارا نیست. نقشی كه هاگانا ایفا كرد یك نقش اجرایی محدود بود. اگر حضور هزاران نیروی ارتش انگلیس در منطقه نبود هرگز هاگانا نمی توانست این وضعیت را به وجود آورد و دولت اسرائیل را تشكیل دهد. قدرت اسرائیل فقط در حمایت بین المللی از آن خلاصه می شود. تصمیمات مشترك آمریكا، انگلیس و شوروی موجب شد كه این رژیم تأسیس شود و قدرت بگیرد، لذا تحول اساسی كه می تواند بر موجودیت رژیم صهیونیستی تأثیر بگذارد، تحول در نظام بین المللی است یا شرایط بین المللی به گونه ای باشد كه بتوان در آن رسوخ كرد و یا اینكه نیاز بین المللی به اسرائیل به عنوان نیروی بازدارنده در برابر ملت های منطقه تغییر كند.

بحث آغازِ پایان درست است اما می دانید كه سقوط قدرت ها حركتی زیگزاگی و بلندمدت دارد.

●تأثیر جنگ اخیر و پیروزی حزب الله به طور مشخص بر وضعیت فلسطینیان چگونه خواهد بود؟

- من معتقدم اگر وضعیت اعراب در سالهای ۲۰۰۰ تاكنون به مانند وضعیت آنان در سالهای ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰ بود، امكان داشت كه انتفاضه اقصی به پیروزی فلسطینیان بیانجامد و سرزمین های ۶۷ آزاد می شدند.

در سالهای ۹۵ تا ۲۰۰۰ محور عربستان سعودی، مصر و سوریه وضعیت خوبی را به وجود آورده بود؛ یعنی در واقع اعراب با قدرت از موجودیت خویش دفاع می كردند. اما الآن اینگونه نیست. مصر و عربستان با سوریه هم مسیر نیستند و نمی توانند نقش حمایت كننده ای را نسبت به فلسطینیان ایفا كنند. حقیقت این است كه اسرائیل از فلسطینیان شكست خورده و نتوانست مقاومت را سركوب كند.

فشار افكار عمومی عربی و اروپایی علیه اسرائیل افزایش یافت. در سال ۲۰۰۲ پس از كشتار جنین بیش از ۵۹ درصد از اروپایی ها در چندین نظرسنجی، اسرائیل را به عنوان خطرناك ترین عنصر برای امنیت و صلح جهانی به شمار آوردند كه فشار سنگینی بر اسرائیل وارد كرد. آزادی غزه بسیار مهم بود، حتی مهم تر از جنوب لبنان؛ زیرا اسرائیلی ها سرزمین فلسطین تاریخی را سرزمین اسرائیل می دانند. این پیروزی بزرگ حاصل مبارزات ملت فلسطین بود.

● ابومازن چند وقت پیش اظهار داشت كه انتفاضه پایان یافته است اما شاهد بودیم كه انتفاضه پایان نیافت. آیا می توانیم بگوییم كه دوره ابومازن پایان یافته و ما در آستانه دوره جدیدی از رهبری در فلسطین هستیم؟

- در حقیقت كسی تصور نمی كرد كه نتیجه انتخابات فلسطین به پیروزی قاطع حماس منجر شود. پس از انتخابات مسایل مختلفی مطرح شد كه در میان فلسطینیان مورد اختلاف بود. مسأله اسرا و غیره. حال آنكه در فلسطین اشغالی مسأله مهم برنامه اولمرت است كه به طور یك جانبه اجرا می شود و زیانهای سنگینی را به فلسطینیان تحمیل می كند. پیش از احداث دیوار حایل برخی مناطق فلسطین برای رسیدن به یكدیگر شاید نیاز داشتند كه فقط ۱۰ دقیقه یك مسیر را طی كنند، اما اینك مجبورند ۴ ساعت در راه باشند. خطر در اجرای طرح یكجانبه اولمرت است نه چیز دیگر.

● اما اجرای این طرح كه در واقع همان چیزی است كه در كمپ دیوید ۲ به عرفات پیشنهاد شد و در مقابل از او امضای سند پایان منازعه مطالبه می شد، آیا یك پیروزی برای فلسطینیان به شمار نمی آید؟

- چرا! یك پیروزی است، لیكن فلسطینیان نباید در برابر تبعات سوء اجرای این طرح سكوت كنند؛ زیرا باید مبارزه ادامه یابد.

نابودی دیوار كه رأی دادگاه بین المللی لاهه را دارد، باید به اصلی ترین شعار فلسطینیان در شرایط كنونی تبدیل شود. باید این دیوار را منهدم كنیم.

متأسفانه اختلافات میان حماس و فتح قاشق زدن به خارج بشقاب غذاست. اصلاً مشكل در میان فلسطینیان نیست كه بخواهیم آن را حل كنیم. مشكل در اسرائیل است كه طرح یكجانبه اولمرت را اجرا می كند، لذا باید دامنه اعتراضات مردمی در این مرحله گسترده تر شود؛ اعتصاب، تظاهرات و دیگر اشكال مبارزه باید تقویت شود. اما مسأله داخلی فلسطینیان، تابعی از شرایط كلی جهان عرب است. جهان عرب می تواند شرایط كنونی را تحمل كند. موضع مصر مانند موضع كسی است كه عاشق دختری است اما آن دختر به كس دیگری دل بسته است و هیچ توجهی به این عاشق دلباخته ندارد.

مصر نمی تواند به مسئولیت های خود عمل كند. نقش خود را در سودان از دست داده است؛ در لبنان و لیبی هیچ نقشی ندارد؛ در فلسطین نیز نقش خود را از دست می دهد. مصر نمی تواند این روند را تحمل كند و باید تحول جدی در آن كشور به وجود آید.

●شما همه مسایل استراتژیك در منطقه را مورد توجه و پیگیری قرار می دهید. ارتباط مسأله اتمی ایران با مسایل مهم منطقه اقتضا می كند كه در بررسی استراتژیك مسایل منطقه به آن توجه شود. آیا فكر می كنید در پرتو تحولات جدی در خاورمیانه امكان دستیابی به یك راه حل برای آن فراهم شود؟

- تا این لحظه آمریكا و اسرائیل قادر نیستند بپذیرند كه ایران غنی سازی را حتی در حد ۵/ ۴ و ۵ درصد داشته باشد. گرچه همه می دانند كه سلاح هسته ای به غنی سازی در حد ۹۰ و ۹۲ درصد نیاز دارد. اما آنها تا این لحظه حاضر نیستند این فن آوری صلح آمیز هسته ای را بپذیرند. لذا می توان گفت كه مشكل ایران و اسرائیل غیرقابل حل است. حتی اگر مسأله حزب الله در لبنان راه حلی پیدا كند، این مسأله قابل حل نیست. مسأله اتمی ایران برای آمریكا و اسرائیل حساب خاص خود را دارد و به آسانی قابل حل نیست. اگر بتوان درگیری را به عقب انداخت، شاید امكان حل آن بیشتر شود. مثلاً یك سال و نیم تا دو سال دیگر شرایط بین المللی كاملاً تغییر خواهد كرد.

هادی صبا

---