پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
بدنسازی با طعم متان
در این مقاله ، میزبان آقای نوید ۲۲ ساله هستیم که چند سالی است شنا و دوچرخه‌سواری می‌کنند اما از حدود ۴ ماه پیش، تصمیم گرفته‌اند زمانی را هم به ورزش در یک باشگاه بدنسازی اختصاص دهند...
حالا اینکه چرا او سوژه این هفته ما شده و متخصصان «سلامت» چه نظری درباره حرف‌ها و سوال‌هایش دارند، می‌توانید در ادامه بخوانید.
آقای نوید که به توصیه مربی‌اش از مکمل استفاده کرده، از «سلامت» می‌پرسد:
مگر متان هم عارضه دارد؟!
▪ از خودتان و ورزش‌هایی که انجام می‌دهید برایمان می‌گویید؟
بله، از حدود ۱۲ سالگی شنا می‌کنم. شنا کردن در خانواده ما طرفداران بسیار زیادی دارد. البته که در دوران کودکی دوچرخه‌سواری هم می‌کردم اما از ۱۵ سالگی به بعد، کمی حرفه‌ای‌تر به این ورزش پرداختم. به‌طور کلی، تمام افراد خانواده ما اهل ورزش هستند و به همین دلیل از همان بچگی به ورزش‌هایی که برادر و پدرم انجام می‌دادند، علاقه‌مند شدم.
▪ چه شد که سر از باشگاه بدنسازی درآوردید؟
راستش را بخواهید، با اینکه زیاد ورزش می‌کنم، عضلات نسبتا سفتی دارم، اما عضلاتم به اندازه‌ای که می‌خواهم پرحجم نیستند. از آنجا که خیلی از افراد بدنساز عضلاتی محکم و تقریبا پرحجم دارند، تصمیم گرفتم برای مدتی هم بدنسازی کار کنم تا شاید بتوانم حجم عضلات خود را افزایش دهم.
▪ چند وقت است که بدنسازی کار می‌کنید؟
حدود ۴ ماه.
▪ در این ۴ماه، به هدفی که برای ورود به این رشته داشتید هم نزدیک شده‌اید؟
نه، البته خودم که فکر می‌کنم ۴ ماه کار کردن در رشته بدنسازی برای رسیدن به نتیجه دلخواه و موردنظرم، خیلی‌کم است و باید تلاش، صبر و پشتکار بیشتری داشته باشم اما نظر مربی و تقریبا تمام بچه‌های باشگاه، چیز دیگری است.
▪ چه چیزی؟
اینکه افزایش حجم عضلات، بدون‌مصرف مکمل‌های ورزشی و تغذیه‌ای، به‌هیچ‌وجه امکان‌پذیر نمی‌شود. می‌ترسم وسوسه شوم و سرانجام اقدام به مصرف این مکمل‌ها کنم.
▪ شما که خود و خانواده‌تان، ورزشکار و تحصیلکرد‌ه‌اید، واقعا از عوارض مکمل‌های ورزشی یا حتی مکمل‌هایی غذایی که بدون‌نسخه پزشک مصرف شوند، آگاهی ندارید؟
چرا، من عوارض خیلی از مکمل‌های ورزشی را می‌دانم اما نمی‌دانم تفاوت مکمل غذایی و ورزشی چیست و کدام را می‌توان بدون‌نسخه پزشک هم مصرف کرد. حتی نمی‌دانم اگر این مکمل‌های ورزشی و غذایی غیرمجاز هستند، پس چرا در باشگاه‌های ورزشی به‌وفور پیدا می‌شوند؟ علاوه بر این، مربی من، نوعی محصول به قول خودش جدید و بی‌عارضه را برای افزایش حجم عضلاتم به من معرفی کرده است.
▪ چه محصولی؟
دارویی به نام «متان» که ظاهرا عوارض جانبی هم ندارد. البته من در مورد سلامت خودم کوتاه نمی‌آیم و بی‌گدار به آب نمی‌زنم. به همین دلیل هم در میزگرد شما شرکت کردم تا نظر متخصصان «سلامت» را در این‌باره بدانم و بهترین تصمیم را بگیرم.
▪ حرف آخر؟
به‌عنوان یک جوان ورزشکار، واقعا دوست دارم بدانم برای انتخاب یک باشگاه سالم ورزشی باید چه معیار و ملاک‌هایی را در نظر داشته باشم تا سلامتم به خطر نیفتد. به علاوه، می‌خواهم بدانم آیا امکان عضلانی و پر شدن اندام برای تمام افراد وجود دارد یا می‌توان بدون‌مصرف دارو و مکمل هم به نتیجه دلخواه رسید؟
● نگاه عضو هیات رییسه فدراسیون ورزش‌های همگانی
توصیه
دکتر سیدشهرام میرزمانی به سوژه
«میزگرد تناسب‌اندام»
مهمترین معیارهای انتخاب باشگاه بدنسازی
▪ مکمل‌های رژیمی و غذایی چیستند و با چه شرایطی در کشور تولید، وارد و عرضه می‌شوند؟
مکمل‌های رژیمی و غذایی براساس ضوابط وزارت بهداشت تولید، وارد و عرضه می‌شوند. طبق این ضوابط، مکمل‌های رژیمی-غذایی به فرآورده‌هایی گفته می‌شود که حاوی موادمغذی باشند، فقدان یا کمبود یک یا چند ماه‌مغذی اولیه را در رژیم‌غذایی فرد جبران کنند و از طریق ارتقای عملکرد یا پیشگیری از اختلال‌های دستگاه‌های مختلف بدن، امکان افزایش سلامت فرد را فراهم کنند. در کل، مکمل‌های رژیمی- غذایی شامل این موارد می‌شوند:
ویتامین‌ها، املاح، گیاهان و مواد طبیعی، اسیدهای آمینه و هر ماده دیگری که برای افزایش میزان دریافت نیازهای غذایی استفاده می‌شود یا هر ماده تغلیظ‌شده، متابولیت‌شده، تشکیل‌شده، استخراج‌شده یا ترکیب‌شده از مواد نامبرده. این مکمل‌ها به شکل قرص، کپسول، ژل، مایعات، نوشیدنی‌ها، پودر و شکلات، تولید و عرضه می‌شوند و فقط خوراکی هستند.
▪ آیا خود مصرف‌کننده‌ها، فروشنده‌ها یا حتی واردکنندگان مکمل‌های مختلف می‌توانند مکمل غذایی را از مکمل ورزشی افتراق بدهند؟
نه، تشخیص اینکه فرآورده‌‌ای دارو یا مکمل رژیمی و غذایی یا مکمل ورزشی یا غیرورزشی است یا نه، برعهده وزارت بهداشت است. یعنی توزیع مکمل‌های مجاز و قانونی، فقط از طریق شرکت‌های پخش دارویی انجام می‌گیرد بنابراین ارائه یک نسخه از قرارداد پخش سراسری مکمل، به‌وسیله شرکت‌های پخش دارویی، به سازمان غذا و دارو الزامی است. محل عرضه مکمل‌های رژیمی و غذایی هم فقط داروخانه‌هاست که آنها هم فقط با نسخه پزشک متخصص تغذیه یا طب ورزشی باید مکمل را به مصرف‌کننده تحویل دهند.
▪ پس این مکمل‌هایی که در باشگاه‌های ورزشی به فروش می‌رسند، همگی غیرمجاز هستند؟
متاسفانه بله. بخشی از موادی که تحت‌عنوان مکمل‌های بدنسازی در باشگاه‌ها عرضه می‌شوند، مکمل‌های رژیمی و غذایی غیرمجاز، تقلبی، قاچاق و داروهای نیروزایی هستند که مصرف آنها عوارض آسیب‌زای موقتی، دائمی و مرگباری برای مصرف‌کننده خواهند داشت. رایج‌ترین داروهای نیروزا، به‌خصوص در رشته بدنسازی، داروهایی مانند تستوسترون، هورمون رشد، ناندرولون، هیدروکورتیزون، تریامسینولون، استانوزولول، متاندیون یا دیانابول (متان)، انسولین، آمفتامین، متامفتامین (شیشه)، دی‌اکسی متامفتامین (اکس)، کوکائین، موادمخدر سنتی، دگزامتازون، بتامتازون، فوروسماید (لازیکس)، سوما، کلنبوترول، پردنیزولون، الکل، ایندرال (پروپرانولول)، افدرین، کلومیفن و آتنولول هستند. این داروها به‌عنوان ماده ممنوعه در ورزش شناخته شده‌اند که در صورت مصرف مستقیم یا غیرمستقیم (آلودگی مکمل‌های رژیمی و غذایی به آنها) حکم دوپینگ را دارند و سلامت مصرف‌کننده را به خطر می‌اندازند.
▪ افرادی که قصد ثبت‌نام در باشگاه‌های بدنسازی دارند، باید به چه نکته‌هایی توجه کنند؟
هنگام انتخاب یک باشگاه ورزشی، ابتدا باید به داشتن مجوزهای قانونی از اداره کل ورزش و جوانان استان و سایر مراجع قانونی برای فعالیت باشگاهی در رشته مربوطه توجه کرد. مجوز باشگاه را اداره کل ورزش و جوانان (کمیسیون ماده۵) پس از تکمیل فرم‌های مربوط و دریافت مدارک و مستندات منطبق با مفاد قانون تاسیس باشگاه‌های ورزشی، به نام مدیرعامل و مدیر یا مدیره باشگاه صادر می‌کند. دوم، مربیان باشگاه باید دارای مدرک مربیگری رسمی و با تاریخ معتبر از فدراسیون مربوط باشند. ضمن اینکه برای انتخاب باشگاه خوب و استاندارد باید به این موارد توجه کرد: تاسیسات و فضاهای استاندارد، ایمن و بی‌خطر متناسب با رشته ورزشی از جمله فضای تمرین، رختکن‌ها، سرویس‌های بهداشتی و حمام، کف و دیوارها، استحکام و مقاومت ساختمان، به کارگیری تجهیزات ورزشی استاندارد، سالم و ایمن، تفکیک فعالیت‌های ورزشی متناسب با گروههای سنی و جنسی و سطح توانایی ورزشکاران، دسترسی به تجهیزات ایمنی و کمک‌های اولیه، حضور مدیر باشگاه یا جانشین وی در تمام ساعت‌های فعالیت باشگاه، داشتن بیمه‌های مسوولیت مدنی و حوادث و سوانح، پایبندی به صدور بیمه ورزشی برای همه مربیان و ورزشکاران باشگاه.
▪ یک باشگاه سلامت، چه باشگاهی است؟
باشگاه ورزشی، موسسه‌ای است که با هدف تعلیم و تقویت قوای جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی افراد و سالم‌سازی جامعه و تعمیم یک یا چند رشته ورزشی مطابق با ضوابط فنی و اصول و مقررات تعیین‌شده به‌وسیله وزارت ورزش و جوانان و براساس مفاد آیین‌نامه اجرایی قانون تاسیس باشگاه‌های ورزشی و تحت‌نظارت اداره‌های کل ورزش و جوانان استان اداره می‌شود. باشگاه‌های ورزشی، ستون فقرات جنبش و نهضت ورزش کشور هستند. به همین دلیل هم برنامه باشگاه‌های ورزشی دوستدار سلامت با تاکید بر فعالیت بدنی ارتقادهنده سلامت، باید در کشور راه‌اندازی شود. یعنی باشگاه‌های ورزشی برای اینکه دوستدار سلامت محسوب شوند، باید قادر به ارائه برنامه‌های ورزشی و فعالیت‌های بدنی سلامت‌محور باشند. این برنامه‌ها ممکن است فعالیت‌های ورزشی سنتی، برنامه‌های تمرینی خاص با فعالیت‌های بدنی و شیوه زندگی را دربربگیرند.
▪ باشگاه‌های ورزشی چگونه می‌توانند چنین برنامه‌هایی سازماندهی کنند؟
با توجه به اینکه نقش این باشگاه‌ها، فقط ترویج همگانی و فعالیت‌های بدنی در مفهوم گسترده‌تری نسبت به فعالیت‌های ورزش پایه است، می‌توانند موارد زیر را برای پیگیری سلامت‌محور بودن خود اجرا کنند:
۱- برنامه‌های ترویج ورزش همگانی و فعالیت بدنی
۲- برنامه‌های ارتقای فعالیت‌های بدنی ارتقادهنده سلامت
۳- برنامه‌های ارتقای سلامت جامعه
برنامه باشگاه‌های ورزشی دوستدار سلامت، یک برنامه اجرایی و نظارتی حرفه‌ای برای باشگاه‌های ورزشی در رشته‌های مختلف محسوب می‌شود که با استفاده از روش‌های علمی، به سمت هدف اصلی‌شان که فراهم کردن نظام عرضه خدمات ورزشی و تفریحی قابل‌اعتماد، ایمن و سالم به مخاطبان است، حرکت کنند. همچنین این برنامه به نظام تربیت بدنی کشور کمک می‌کند اطمینان یابد برنامه‌ها و فعالیت‌های باشگاه‌های ورزشی، نه‌تنها از بروز آسیب‌ها، بیماری‌ها و عوارض ناشی از ورزش و فعالیت بدنی جلوگیری می‌کند یا آنها را کاهش می‌دهد، بلکه باعث افزایش میزان بهره‌وری و ارتقای سلامت فرد، گروههای اجتماعی و جامعه هم خواهد شد.
● نگاه متخصص پزشکی ورزشی
درباره متان چه می‌دانید؟
دکتر احمد باقری‌مقدم
عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان
«متان» نام کارخانه سازنده نوعی دارو است که مصرف آن به تازگی در میان ورزشکاران رشته بدنسازی، طرفداران زیادی هم پیدا کرده است. نام اصلی این دارو، «دیانابول» است و جزو استروییدهای آنابولیک خوراکی محسوب می‌شود که به‌عنوان داروهای حجم‌دهنده عضلات و البته به‌صورت غیرمجاز و غیرقانونی در برخی باشگاه‌های ورزشی عرضه می‌شود. متاسفانه استروییدهای آنابولیک با نام‌ها و برندهای بسیار مختلفی در بازار وجود دارند و گاهی سودجویان به جای معرفی مکمل یا داروی خاص به‌نام استرویید، از نام تجاری، نام کارخانه یا برند دارو برای عرضه آن استفاده می‌کنند. این کار برای فریب‌دادن مشتری انجام می‌شود تا با مواجهه با یک نام و نشان جدید، خیلی متوجه عوارض دارو نباشد. در مواردی هم، زمانی که در مورد عوارض دارویی گروهی از محصولات مانند استروییدها، در جامعه اطلاع‌رسانی گسترده‌ای می‌شود، عرضه‌کنندگان این محصولات ترجیح می‌دهند کالای خود را با شگرد دیگری به فروش برسانند و نتیجه هم همین می‌شود که مثلا به جای معرفی استرویید «دیانابول» از نام کارخانه آن که همان «متان» است، استفاده می‌کنند تا بتوانند افراد ناآگاهی که چندان اهل پیگیری نیستند، از این طریق و با تبلیغات فراوان، در دام سودجویی خود بیندازند. خوشبختانه افراد آگاه و اهل مطالعه مانند آقای نوید، بدون فکر و کسب اطلاعات کافی، اقدام به مصرف هیچ نوع دارو یا مکملی که اطلاعی در مورد عوارض آن ندارند، نمی‌کنند اما کم نیستند جوانان غافلی که فریب این سودجویی‌ها را می‌خورند و سر هیچ و پوچ، سلامت و جان و مال خود را به خطر می‌اندازند.
بد نیست بدانید تمام استروییدهای آنابولیک از جمله متان، دارای عوارض مشترکی هستند اما برخی از آنها به دلیل ترکیب‌هایی که دارند، عوارض شدیدتر یا خفیف‌تری برای مصرف‌کننده ایجاد می‌کنند. یعنی مربی آقای نوید، فقط برای کسب سود به او گفته که متان، دارویی بدون‌عارضه است، در صورتی که مصرف این محصول غیرمجاز هم تمام عوارض استروییدهای آنابولیک را به دنبال خواهد داشت. از آنجا که دیانابول، به شکل خوراکی هم در بازار وجود دارد، ممکن است از آن نسبت به سایر استروییدها و تستوسترون‌های تزریقی استقبال شود. دیانابول یا همان متان، یکی از مشتقات تستوسترون است. البته قدرت آن از تستوسترون کمی بیشتر است. این محصول، قدرت آندروژنی دارد و می‌تواند کار عضله‌سازی و افزایش حجم عضلات را انجام بدهد. ناگفته نماند عضله‌سازی ناشی از مصرف چنین داروهایی، به‌طور حتم با عوارض بسیار زیادی هم همراه خواهد بود، عوارضی مانند اختلال‌های هورمونی در مردان و زنان، ایجد مشکلات کبدی، ابتلا به نارسایی کبد، مشکلات قلبی-عروقی، نازایی، کاهش میل جنسی، ابتلا به دیابت یا حتی ابتلا به انواع بیماری‌های روانی و خلقی. پس به صراحت اعلام می‌کنم که مصرف متان(متاندیون) یا دیانابول هم مانند تمام استروییدهای آنابولیک دیگر، غیرمجاز و پرخطر است.
خیلی از جوان‌ها و نوجوان‌هایی مانند آقای نوید که ورزش بدنسازی را برای حفظ سلامت، افزایش حجم عضله یا بالا بردن وزن انتخاب می‌کنند، فکر می‌کنند با توسل به داروها و مکمل‌های مختلف می‌توانند هدف‌های خود را در این رشته ورزشی دنبال کنند، در صورتی که اصلا این‌طور نیست. یکی از بزرگ‌ترین مشکل‌هایی که افراد تازه‌وارد به رشته بدنسازی دارند و متاسفانه برخی مربی‌ها هم به مشکل آنها دامن می‌زنند، عجله و شتابی است که برای افزایش هر چه سریع‌‌تر حجم عضله و قدرت بدنی دارند. معمولا تعداد کمتری از افراد به این نکته توجه دارند که بدنسازی باید برای افزایش تدریجی و طبیعی حجم عضلات انجام شود و هدف آن، افزایش سریع و غیرقابل‌قبول حجم عضله‌ها و قدرت بدنی نیست. به طور کلی، باید این نکته را هم در نظر داشته باشیم که ژنتیک افراد با یکدیگر متفاوت است. یعنی بعضی به راحتی عضله می‌گیرند و بعضی‌ها هم نه.
ظرفیت هر فردی برای افزایش حجم عضلات متفاوت است و اصلا برخی افراد استعداد افزایش حجم عضله را طبق تصورات خود ندارند. چنین افرادی، همان‌‌هایی هستند که بعد از مدتی رفت‌وآمد به باشگاه، مصرف داروها و مکمل‌های غیرمجاز را شروع می‌کنند تا هرچه سریع‌رت به هدفشان که همان افزایش وزن و حجم عضله کاذب است، برسند. در حالی که از آنجا که ظرفیت بدنی این افراد اجازه افزایش بیش از حد عضله را نمی‌دهد، برگشت مجدد وزن و حجم عضله به وضع قبلی‌اش هم دور از انتظار نخواهد بود. در نهایت هم باید به آقای نوید بگویم که ورزش‌های قدرتی و حرکت‌هایی که با کار با وزنه همراه است، می‌توانند به‌تدریج باعث افزایش حجم عضله‌ها، همگام با ریتم طبیعی فیزیولوژیک و طبیعی بدن باشند. این افزایش حجم در افرادی که استعداد عضله‌گیری بیشتری دارند، بیشتر و بهتر اتفاق خواهدافتاد. به همین دلیل توصیه می‌شود برای افزایش عضله با ورزش بدنسازی، حتما صبر و حوصله به خرج دهید و سعی کنید با تمرین مستمر به این هدفتان برسید.
ندا احمدلو
بازخوانی پرونده پزشکی آقای نوید با حضور دکتر سیدشهرام میرزمانی عضو هیات رییسه فدراسیون ورزش‌های همگانی دکتر احمد باقری‌مقدم متخصص پزشکی ورزشی
