entrapment

مختصری درباره کلاهبرداری های اینترنتی

در سال ۲۰۰۹ رقم کلاهبرداری های اینترنتی از شهروندان امریکایی به حدود ۵۵۰ میلیون دلار رسید؛ این دو برابر رقمی بود که در سال ۲۰۰۸ اعلام شده بود. بیشترین میزان شکایت های کلاهبرداری های اینترنتی از کالیفرنیا بودند و بیشتر کلاهبرداری ها به عدم ارسال کالاهای خریداری شده به صورت آنلاین مربوط می شد. در کشور ما نیز مهم تر از کلاهبرداری های فروشگاه های آنلاین غیرمعتبر، عدم آشنایی عموم کاربران با بانکداری الکترونیک و روش های حفظ امنیت آن و از طرف دیگر ضعف امنیتی برخی خدمات الکترونیک بانک ها موجب بروز کلاهبرداری هایی شده است. کلاهبرداران و شیادان همچنان از موهبت ناشناس ماندن در فضای اینترنت نهایت سوءاستفاده را انجام می دهند و همه این ها هشداری است برای کاربران اینترنت که بیش از همیشه مراقب امنیت اطلاعات و پولشان در اینترنت باشند تا از کلاهبرداری اینترنتی در امان بمانند. کلاهبرداری اینترنتی یعنی استفاده از سرویس های اینترنت به منظور فریب اشخاص یا شرکت ها و انتقال و دزدی پول هایشان. این کلاهبرداری ممکن است در اتاق های گفتگوی اینترنتی، نامه های الکترونیک یا وب سایت ها رخ دهد. این مساله امروزه به یکی از مسایل مهم دنیای فناوری اطلاعات تبدیل شده است چرا که هر ساله پول زیادی از این راه رد و بدل شده و قربانیان زیادی به دام این شیادی ها می افتند. در این مطلب نگاهی داریم به انواع روش های کلاهبرداری های اینترنتی.

۱) کلاهبرداری از طریق خرید و فروش قلابی

این شیادی زمانی اتفاق می افتد که کلاهبردار وانمود می کند که می خواهد محصول خاصی را از فروشگاه آنلاین بخرد، سپس با یک کارت اعتباری دزدی یا جعلی این خرید را انجام می دهد و فروشنده نیز به گمان این که این خرید به طور قانونی انجام شده، محصول یا خدمات مورد نظر را به کلاهبردار ارائه می دهد. پس از آن که جعلی یا دزدی بودن کارت اعتباری فاش می شود، پول حاصل از فروش محصول یا خدمات از حساب فروشنده کسر خواهد شد. به این ترتیب کلاهبردار بدون صرف هزینه ای به محصول یا خدمات مورد نظر دست یافته است. در اکثر مواقع فروشندگان نمی توانند به اصل پول خود از طریق شرکت های ارائه دهنده خدمات کارت اعتباری برسند.

یک نمونه متداول دیگر در شیادی های اینترنتی از طریق خرید و فروش، به این شکل است که کلاهبردار یک وسیله نایاب یا کمیاب مانند یک خودروی لوکس را برای فروش در سایت هایی مثل eBay با قیمتی بسیار پایین تر از قیمت واقعی آن وسیله تبلیغ می نماید. خریدار نگون بخت که به تصور یک تخفیف استثنایی در صدد خرید آن وسیله بر می آید، به فروشنده یک نامه می فرستد و تمایل خود را برای خرید اعلام می کند. پاسخی که از سوی کلاهبردار اعلام می شود این است که این خودرو موجود است ولی در حال حاضر در داخل کشور نیست و باید مبلغی جهت انتقال خودرو به داخل کشور برای مراحل حمل و ترابری پرداخت شود. با پرداخت این مبلغ توسط قربانی، کلاهبردار دیگر پاسخگوی خریدار نیست و دیگر خبری از او نمی شود! در برخی شگردهای دیگر از قربانی طی فرایند خرید و فروش خواسته می شود که برای تکمیل خرید، چکی را نقد کند و پولش را برای فروشنده بفرستد. در این شرایط خریدار چک را نقد کرده و مبلغ آن را با استفاده از روش های انتقال الکترونیکی پول در اختیار فروشنده قرار می دهد اما مدتی بعد متوجه می شود که چکی که نقد کرده جعلی بوده و باید مسئولیت مالی و حقوقی آن را بپذیرد، در حالی که دیگر هیچ خبری از فروشنده ای که کیلومترها دورتر از خریدار سکونت دارد، نیست.

روش «انتقال دوباره» نیز یکی از روش های متداول برای کلاهبرداری است. در مدل آفریقایی این روش، فریب کاران از طریق اتاق های گفتگو یا سایت های دوستیابی با افرادی از کشورهای غربی ارتباط برقرار می کنند و اطلاعات شخصی آن ها را به دست می آورند. سپس محصولات را با آدرس آن ها و با کارت اعتباری جعلی خریداری کرده و از قربانی می خواهند که آن ها را دوباره به آدرس آن ها بفرستد. به این ترتیب، قربانی باید مسئولیت مالی و حقوقی این کار را بپذیرد، وقتی که دیگر تمامی راه های ارتباطی او با کلاهبردار، قطع شده است.

در مدل اروپای شرقی این کلاهبرداری، شیادان در تبلیغات اینترنتی خود را یک شرکت موفق معرفی می کنند که می خواهند فعالیت خود را در امریکا گسترش دهند و به دنبال شریکانی برای «انتقال دوباره» اجناس از امریکا به اروپا هستند. در ادامه نیز با همان کارت های اعتباری جعلی موفق می شوند کالاهایی خریده و به دست آورند و مسئولیت آن را به گردن قربانی نگون بخت بیندازند. مدل چینی این روش در این نکته تفاوت دارد که آن ها قربانیان خود را با اسپم پیدا می کنند. در مدل استرالیایی پس از پرداخت هزینه با کارت اعتباری جعلی به کمپانی قربانی، از آن ها خواسته می شود که مبلغی را به کل خرید بیفزایند و آن را به صورت نقد به مامور خرید کلاهبرداران تحویل دهند. به این ترتیب پول موجود در کارت اعتباری جعلی به نقد تبدیل می شود. در روش های ساده تر از این، کلاهبردار محصول گران قیمتی را با بهای بسیار ارزان در سایتی مانند eBay ثبت می کند. پس از پرداخت هزینه محصول توسط قربانی، هیچ کالایی برای او پست نمی شود و فروشنده نیز ناپدید می گردد تا با نام و نشانی جعلی دوباره برای فروش محصولات غیرواقعی، برگردد. کلاهبردارانی که اندکی باهوش ترند، به جای محصول، یک نامه خالی با نشانی مبدا جعلی و با کمی تغییر در نشانی مقصد می فرستند و رسید پستی دریافت می کنند. در صورتی که قربانی خیلی پیگیر کار باشد، کلاهبردار رسید پستی اش را رو می کند و ادعا می کند که محصول را ارسال کرده!

۲) فرصت های شغلی و کار در خانه

حتماً شما هم با تبلیغات مختلفی در اینترنت روبرو شده اید که ادعا می کنند که افراد را از راه دور استخدام کرده و در ازای کار ناچیزی، حقوق بالایی می دهند. در بسیاری از این تبلیغات، از متقاضی خواسته می شود که محصول خاصی را با استفاده از کیت های شرکت بسازد. بنابراین قربانی جویای کار باید کیت محصولات شرکت را بخرد. پس از پرداخت هزینه کیت از سوی فرد جویای کار، دو حالت پیش می آید؛ یا شرکت دیگر جواب متقاضی را نمی دهد که در این صورت کلاهبرداری در همین جا به پایان می رسد. در حالت دوم کیت برای متقاضی ارسال شده و او هم کار را مطابق دستورالعمل انجام داده و برای شرکت ارسال می کند اما شرکت بهانه جویی کرده و مثلاً کار متقاضی را پایین تر از حد استاندارد ارزیابی می نماید و از پرداخت حقوق متقاضی سر باز می زند. در حالی که اصلاً نه محصولی قرار بوده تولید شود، نه استانداردی برای آن تعریف شده؛ فقط هدف این بوده که کیت شرکت با قیمت گزافی به قربانی فروخته شود! در مدل مشابهی از طریق اینترنت یک مصاحبه تصویری با متقاضی انجام می شود؛ پس از انجام مصاحبه به متقاضی می گویند که استخدام شده است فقط برای نرم افزار مورد نیاز برای کار از راه دور را از شرکت بخرد. پس از پرداخت پول توسط متقاضی دیگر نه خبری از شرکت می شود نه نرم افزارش!

۳) کلاهبرداری از طریق انتقال پول

این مورد کلاهبرداری شاید برای ما از همه آشناتر باشد. همه ما قطعاً تاکنون ایمیل های زیادی را دریافت کرده ایم که فرستنده در آن ادعا می کند که طی فرایندی قصد دارد مبلغ هنگفتی را برای ما بفرستد؛ یا مثلاً اعلام می کند که ما در یک قرعه کشی برنده هزاران دلار جایزه نقدی شده ایم. یک نمونه معروف این ایمیل ها به این شکل است که فرستنده ادعا می کند که وکیل یک فرد ثروتمند در کشوری آفریقایی است و پس از مرگ او باید میراثش را به کسی برساند. از آن جایی که متوفی هیچ کسی را در دار دنیا ندارد، از روی تشابه اسمی (یا مثلاً شجره نامه خانوادگی اش)، وکیل، شما را پیدا کرده و می خواهد صدها هزار دلار میراث او را به شما انتقال دهد. در اینجا اگر شما به این ایمیل پاسخ دهید، در مرحله بعدی پس از جلب اعتماد و اطمینان شما، فرستنده ایمیل از شما می خواهد اطلاعات بانکی خود را ارسال کنید و مبلغی هم برای انجام عملیات انتقال پول به فرستنده بدهید. در اینجا قربانی اگر در دام کلاهبردار بیفتد، مبلغ مورد نظر را به فرستنده می دهد و اینجاست که دیگر نه خبری از وکیل قلابی می شود نه میراث چندصدهزاردلاری آفریقایی!

در مدل دیگری از این کلاهبرداری، ایمیل ارسال می شود که در آن گفته شده که شما برنده صدها هزار دلار در یک قرعه کشی شده اید و باید مبلغی را برای انتقال پول، بپردازید. بقیه ماجرا هم که واضح است و نیاز به گفتن ندارد. در برخی موارد هم از قربانیان خواسته می شود که چک های جعلی را نقد کنند و بخشی از آن را برای کلاهبردار بفرستند که در این صورت پس از نقدشدن چک و رسیدن کلاهبردار به پول خود و زمانی که جعلی بودن کل فرایند برملا می شود، قربانی نگون بخت باید پاسخگوی مالی و حقوقی کار انجام شده باشد. از روش های مشابه این در خرید و فروش سهام به صورت آنلاین و بورس نیز برای کلاهبرداری استفاده می شود.

۴) کلاهبرداری از طریق دوستی

کلاهبرداری و فریبکاری از راه دوستی های آنلاین تقریباً قدمتی به اندازه خود دوستی های آنلاین دارد. در این روش شیاد پس از ایجاد رابطه دوستانه با فرد مورد نظر و جلب اعتماد و اطمینان، از قربانی می خواهند که بنا به دلیلی مثلاً نیاز به پول برای عمل جراحی، مبلغی را برای آن ها بفرستد و به این ترتیب به کلاهبرداری می پردازند. یکی از مهم ترین مشکلات شبکه های اجتماعی همین کلاهبرداری های آنلاین است. خوشبختانه در کشور ما با اطلاع رسانی و آگاهی بخشی در این زمینه، به نظر می رسد میزان جرایم ناشی از دوستی های اینترنتی کاهش یافته است.

۵) کلاهبرداری از طریق بلیت های اینترنتی

یکی دیگر از روش های کلاهبرداری اینترنتی، ادعای فروش بلیت های یک رخداد هنری یا ورزشی است که بلیت آن به سختی پیدا می شود. به این ترتیب مشتاقان آن رخداد به راحتی پول بلیت را پرداخت می کنند اما اصلاً بلیتی در کار نیست. یک نمونه قابل ذکر از این شکل کلاهبرداری، در زمان المپیک پکن اتفاق افتاد که یک سایت اینترنتی با نام «بلیت های پکن» اقدام به فروش بلیت های بازی های المپیک کرد و میلیون دلار از این کلاهبرداری به جیب زد. بعدها معلوم شد که یک انگلیسی پشت این کلاهبرداری بزرگ بوده است.

۶) کلاهبرداری از مدیران سایت ها

ممکن است تصور شود که مدیران سایت ها به علت آشنایی بیش ترشان با اینترنت در معرض خطر کلاهبرداری نیستند، اما آن ها نیز ممکن است قربانی شوند. به عنوان مثال، سایت های زیادی هستند که ادعا می کنند در ازای دریافت مبلغی، می توانند رتبه سایت شما را در موتورهای جستجو بهبود ببخشند، اما ممکن است پس از پرداخت پول، هیچ فعالیتی از سوی آن سایت انجام نگردد. یا مثلاً سایت هایی هستند که ادعا می کنند با تبلیغات هدفمند، بینندگانی را به سایت شما می کشانند، اما پس از پرداخت هزینه تبلیغات، تنها کاری که می کنند، بالابردن آمار بازدید سایت شما به صورت غیرواقعی است به طوری که گویا یک نرم افزار سایت شما را به طور مداوم باز کرده است و در این میان هیچ بازدیدکننده واقعی و با ارزشی به سایت شما نیامده است. یک راه کلاهبرداری دیگر از طریق کلیک های غیرواقعی روی تبلیغاتی است که شرکت هایی مانند گوگل به ازای هر کلیک روی آن ها مبلغی پرداخت می کنند. البته با پیشرفت سیستم های تبلیغاتی کمتر مبلغی از راه کلیک های غیرواقعی و نرم افزاری به دست می آید، اما باید توجه داشت که صنعت تبلیغات آنلاین گردش مالی بیش از ۱۰ بیلیون دلاری را تجربه می کند که همین بسیاری را وسوسه می کند که از راه فریب سیستم های تبلیغاتی به درآمد بالایی برسند.

۷) فیشینگ و فارمینگ

در این روش ها کلاهبرداران با یک ایمیل جعلی یا یک صفحه اینترنتی جعلی مشابه یک سایت معتبر، از کاربر می خواهند اطلاعات مهم خود مانند نام کاربری، رمز عبور، یا شماره کارت اعتباری را وارد نماید. با به سرقت رفتن این اطلاعات امکان هرگونه سوءاستفاده ای وجود دارد.

● کلاهبرداری های اینترنتی در کشور ما

روش هایی که گفته شد کم و بیش در کشور ما نیز برای کلاهبرداری های اینترنتی به کار گرفته شده اند؛ اما پیش از آن باید به مساله مهمی اشاره کرد: امنیت خدمات اینترنتی بانک ها. در کشورهایی که خدمات الکترونیک سابقه بیشتری دارد در طول زمان ضعف های برطرف شده است اما در کشور ما هنوز امنیت برخی از خدمات در سطح مطلوبی قرار ندارد و راه را برای کلاهبرداری و سرقت باز می گذارد. چند ماه پیش روزنامه اعتماد در گزارشی به بررسی و موشکافی موضوع امنیت خدمات الکترونیک بانک ها پرداخت که در آن به این نکته اشاره شده بود که: «امنیت شبکه اینترنتی چند بانک دولتی که حقوق بازنشستگان از طریق آن ها واریز می شود، به شدت پایین است. از سوی دیگر بازنشستگان نیز کمتر با فضای وب و اینترنت و شیوه های بانکی اینترنتی آشنایی دارند و همین فرصت را برای هکرهای اینترنت بانک ها مغتنم کرده است. این در حالی است که خریدهای اینترنتی و پرداخت های اینترنتی که این روزها باب شده است نیز سبب شده مردم با کمترین اطلاعات از وضعیت اینترنت و فضای مجازی از طریق کارت های عابر بانک خود به عملیات بانکی بپردازند؛ کاری که حجم قابل توجهی از شکایات را روانه بانک ها و دادسرای رسیدگی به جرایم اینترنتی کرده است.» از طرف دیگر در ادامه ضعف های خدمات الکترونیک، بانک مرکزی بر آن شد که در پیامکی به مشترکان همراه اول اعلام کند به هیچ وجه اطلاعات مربوط به خریدهای اینترنتی را از طریق پیامک به هیچ شماره یا مرکزی ارسال نکنند. از روش فیشینگ و فارمینگ نیز برای سرقت اطلاعات بانکی مشتریان تاکنون استفاده شده است. اما به غیر مساله امنیت بانکی، روش های متداول کلاهبرداری اینترنتی در کشور ما نیز سابقه داشته است. مثلاً سال گذشته، جوانی با روش «کلاهبرداری از طریق انتقال پول» میلیون ها تومان پول به جیب زده بود که البته دستگیر شد. او درباره شیوه کارش گفته بود: «مدتی قبل ایمیل از خارج از کشور به دستم رسید که در آن نوشته شده بود برنده چند هزار دلار شده ام. وقتی موضوع را پیگیری کردم، فهمیدم که این ایمیل، ترفندی برای کلاهبرداری است و فردی که آن را ارسال کرده، قصد فریب من را دارد. همان جا بود که فکری به ذهنم رسید و تصمیم گرفتم با این شگرد از افراد دیگر کلاهبرداری کنم. این بود که چندین آدرس الکترونیک را شناسایی کردم و برای تمامی آن ها ایمیلی فرستادم که در آن نوشته شده بود شما برنده خوش شانس ۵ هزار دلار شده اید. از آنجا که خیلی از طعمه هایم از دنیای اینترنت اطلاعات کافی نداشتند، به راحتی فریبم را می خوردند و همه اطلاعاتی را که برای ورود به حسابشان نیاز داشتم، در اختیارم قرار می دادند. من هم برای اینکه شناسایی نشوم با ورود به حساب آن ها، اقدام به خریدهای اینترنتی مثل خرید شارژ تلفن همراه می کردم اما هیچ وقت تصور نمی کردم پلیس بتواند مرا دستگیر کند.» فقط در یک مورد کلاهبرداری این جوان موفق شده بود هفت میلیون تومان از حساب یکی از قربانیان سرقت کند. یا همین چند وقت پیش کلاهبردار دیگری خود ۱۴۰ میلیون تومان از راه خرید و فروش جعلی سهام و بورس به جیب زده بود که دستگیر شد. فروشگاه های آنلاین زیادی هم بوده اند که پول محصولی را از مشتری دریافت کرده و چیزی تحویل نداده اند.

آبان امسال هم کلاهبردار اینترنتی دیگری به قربانیان در اتاق های گفتگوی اینترنتی وعده اخذ اقامت در دانمارک را می داد که پس از جلب اعتماد و دریافت پول هنگفتی، قربانیان خود را در میانه راه به حال خودشان رها می کرده است. او پس از دستگیری گفته که تاکنون از چندین نفر با همین شیوه کلاهبرداری کرده است.

● هشدارهای امنیتی

اما برای مقابله با این کلاهبرداری ها چه باید کرد؟ شکی نیست که استفاده از اینترنت روز به روز بیشتر می شود و ما ناگزیریم که برخی از کارهای مالی خود را نیز با اینترنت انجام دهیم؛ بنابراین باید راه مقابله با این کلاهبرداری ها را بدانیم. نکته اول این که باید از امنیت صفحه ای که در آن هستیم اطمینان حاصل کرد. اگر قرار است وارد ایمیل یا حساب بانکی خود شویم باید مطمئن شد که این صفحه دقیقاً صفحه معتبر و مورد تائید شرکت یا بانک است که ساده ترین راه، بررسی نشانی سایت است. مورد بعدی این است که بدون تحقیق هیچ پولی را جهت شرکت در قرعه کشی، انتقال پول یا ... به هیچ حسابی واریز نکنیم. در مورد خرید و فروش آنلاین فقط از فروشگاه های آنلاین معتبر استفاده کنیم و به این نکته توجه داشته باشیم که صرف این که فلان فروشگاه از طریق شرکت پست محصولاتش را ارسال می کند دلیلی بر اعتبار آن فروشگاه نیست و بهتر است با افراد باتجربه یا کسانی که قبلاً خرید اینترنتی کرده اند در این زمینه مشورت کرد. به هر حال به نظر می رسد آگاهی بخشی و اطلاع رسانی بهترین راهکار برای مقابله با کلاهبرداری های اینترنتی است و باید رسانه ها در این زمینه بیشتر فعال باشند تا آمار این جرایم کاهش پیدا کند.

نویسنده: بابک هزاوه