دائرهٔ‌المعارف ـ تاریخچه

● در یونان
شاید اولین نفر در تاریخ تمدن یونان که نخستین دائرهٔ‌المعارف را تألیف کرد اسپوسیپوس برادرزاده افلاطون بود و از کتاب وی جز قطعاتی بجا نمانده است.
عده‌ای ارسطو را …

در یونان

شاید اولین نفر در تاریخ تمدن یونان که نخستین دائرهٔ‌المعارف را تألیف کرد اسپوسیپوس برادرزاده افلاطون بود و از کتاب وی جز قطعاتی بجا نمانده است.

عده‌ای ارسطو را مؤلف دائرهٔالمعارف می‌دانند.

پلینی بزرگ (۲۳ ـ ۷۹ میلادی) رومی مجموعه‌ای عظیم از هزاران مطلب و موضوع گوناگون شامل ۳۷ جلد که دارای ۲۴۹۳ فصل بود تألیف کرد.

قرون وسطی

ایسیدوروس سویلی (حدود ۵۶۰ ـ ۶۲۶ میلادی) از دائرهٔالمعارف نویسان قرون وسطی در اروپا بود.

مسلمین

کتاب‌های دائرهٔ‌المعارف گونه متنوع و متعددی به‌وسیله مسلمین در کشورهای اسلامی، مخصوصاً ایران تألیف گردید که برخی از آنها بدین قرار است: الحاوی تألیف رازی ـ الشفاء ابن‌سینا ـ درهٔ‌التاج لعزهٔ باج ـ قطب‌الدین شیرازی

بیزانس

در روم شرقی کارهای کم و بیش علمی از جمله تألیف کتاب‌های دایرهٔ‌المعارف گون از قبیل: دائرهٔالمعارف طبی اریباسیوی پرگامون (حدود ۳۲۰ ـ ۴۰۳ میلادی) مشتمل بر ۷۰ کتاب تألیف شده بود.

دوره رنسانس

آثار فرانسیس بیکن، جان اموس کمونیکسی (۱۵۹۳ ـ ۱۶۷۰) جوجی‌ووآل‌آ (۱۴۹۹ ـ ۱۴۳۰) را می‌توان کتاب‌های دائرهٔ‌المعارف گونه دانست.

دائرهٔ‌ المعارف در چین

ووشو Wushu (۹۴۷ ـ ۱۰۰۲) یک دائرهٔ‌المعارف که از روی موضوع طبقه‌بندی شده بود.

بامر تای سونگ خاقان دودمان سونگ دائرهٔ‌المعارف بزگتری در ۳۲ جلد تألیف و دائرهٔ‌المعارف بزرگی بامر یونگ لو Yunglo خاقان دودمان مینگ (۱۴۲۵ ـ ۱۴۰۳) شروع شد که بعدها به ۱۰۰۰۰ جلد و بقولی ۲۴۰۰ جلد رسید اما در واقعه مشت زنان که ملکه چین توطئه آنرا ترتیب داده بود در سال ۱۹۰۰ بجز ۱۶۰ جلد همه آنها سوخت.

دائرهٔ المعارف در اروپا

پیربل (۱۶۴۷ ـ ۱۷۰۶) فرانسوی لوئی مورری فرانسوی جان هنریخ الستد (۱۵۸۸ ـ ۱۶۳۸) و جان هریس (۱۶۶۷ ـ ۱۷۱۹) و برادران چیمبرز انگلیسی در راه تألیف دائرهٔ‌المعارف خوب کوشیدند.

دائرهٔ‌المعارف معروف فرانسه که بهمت دیدرو و دالانبر و روسو و عده‌ای از دانشمندان، در قرن هجدهم تألیف گردید در ۲۱ جلد بعد از ۲۰ سال فراهم گشت.

دائرهٔ المعارف بزرگ لاروسی فرانسه در ۳۱ جلد بین سال‌های ۱۸۸۶ ـ ۱۹۰۲ تألیف گردید.

کتاب فرهنگی جهانی لاروس در ۱۷ جلد در بین سال‌های ۱۸۶۶ ـ ۱۸۹۰ منتشر شد.

بعدها لاروس قرن بیستم در ۶ جلد تدوین گشت.

دائرهٔ المعارف معروف تسدلر Tsedler آلمانی در ۶۴ جلد بین سال‌های ۱۷۳۲ ـ ۱۷۵۰ منتشر شد.

دائرهٔ المعارف آمریکانا

که چاپ ۱۹۶۱ آن ۳۰ جلد است و هر ساله یک کتاب سال دارد و ظاهراً هر چند یکبار تغییراتی در آن داده می‌شود.

دایرهٔ المعارف بریتانیکا

چاپ ۱۹۶۰، ۲۳ جلد با یک فهرست است و در آمریکا چاپ می‌شود.

دائرهٔ المعارف اسپانیائی

اسپاسابار سلونا که در بین سال‌های ۱۹۰۵ ـ ۱۹۳۳ در ۷۰ جلد تألیف شد.

دائرهٔ المعارف ایتالیانا

بین سال‌های ۱۹۲۹ ـ ۱۹۳۹ در ۳۹ جلد منتشر شد.

دائرهٔ‌المعارف‌های روسی

در زمینه‌های گوناگون دائرهٔ المعارف تألیف گردید، ئائرهٔ المعارف بزرگ شوروی سابق در بیش از ۶۵ جلد با چندین تجدید نظر چاپ شده است، از همه مهمتر می‌باشد.

دائرهٔ المعارف سوئدی

بین سال‌های ۱۹۴۷ ـ ۱۹۵۵ در ۳۲ جلد منتشر شد. این دائرهٔ المعارف از حیث مطلب تغییراتی پذیرفته است.

دائرهٔ المعارف نروژی

در بین سال‌های ۱۹۰۷ ـ ۱۹۱۳ در ۶ جلد و در چاپ ۱۹۵۱ در ۱۵ جلد چاپ شد.

دائرهٔ المعارف دانمارکی

در ۲۶ جلد تألیف گردید و هر چندی مطالب آن تغییر می‌یابد.

دائرهٔ‌المعارف یونانی

در ۲۴ جلد که در سال ۱۹۳۴ منتشر شد و از آن پس تغییراتی یافته است.

بجز دائرهٔ‌المعارف‌های عمومی، دائرهٔ‌المعارف‌های تخصصی فراوان بسیاری از کشورها منتشر شده است.

دائره‌المعارف اسلامی

به چند زبان و در ۴ جلد منتشر است و چاپ اخیر در ۶ جلد.

دائرهٔ‌المعارف‌های عربی

مانند دائرهٔ‌ المعارف بستانی، دائرهٔ‌المعارف قرن بیسیم فرید و جدی بک.

دائرهٔ المعارف یهود

در ۱۲ جلد در ۱۹۰۶ چاپ شد.

دائرهٔ المعارف ترکی

در ترکیه در سال ۱۹۴۶ منتشر شد.

دائرهٔ المعارف در ایران

دائرهٔ‌المعارف فارسی در سه جلد ۳ ـ دائرهٔ‌المعارف نو در پنج جلد.