درباره دشواری های اقامت در سیاره سرخ مریخ, زمینِ دیگر نیست

در چند سال اخیر و با افزایش تعداد مأموریت ها در سیاره مریخ, شناخت دانشمندان از این سیاره نسبت به قبل بسیار بیشتر شده است امروزه مدارگردهایی در اطراف این سیاره مشغول رصد آن هستند و چند فرودگر و مریخ پیما هم در مأموریت های مختلف به بررسی ویژگی های خاک و اتمسفر آن پرداخته اند همه این دستاوردها به همراه عکس های بسیار زیبایی که از این سیاره به زمین رسیده است و همچنین اخباری که در زمینه احتمال وجود آب در مریخ به ما می رسد, این امید را در دل بسیاری از طرفداران مریخ شعله ور کرده است که گویی ما زمین دیگری یافته ایم و به همین زودی باید خودمان را برای سفر به مریخ و اقامت دائم در آنجا آماده کنیم

انتشار اخباری در زمینه تغییر آب و هوای زمین، اتمام سوخت های فسیلی، کمبود مواد غذایی در زمین و مواردی از این دست که بیانگر دشوارترشدن ادامه زندگی در زمین است، اشتیاق ما را برای سفر به مریخ، صدچندان کرده است. در این بین نیز فعالیت یک شرکت خصوصی با نام مارس وان و تبلیغ برای جذب داوطلب برای سفری بی بازگشت به مریخ (یعنی سفر به مریخ و اقامت دائمی در آنجا)، این توهم را پدید آورده است که گویی مریخ، در حقیقت زمین دیگری است و آغوشش برای استقبال از ما گشوده است. اما واقعیت چیز دیگری است. ما انسان ها و دیگر جانداران برای زندگی در زمین ساخته شده ایم و ویژگی های ما با زمین سازگار است، نه سیاره دیگر. از طرف دیگر، مریخ سیاره ای مرده است که تاکنون هیچ گونه آثار حیات (حتی در حد میکروبی) در آن پیدا نشده است و دانشمندان فقط از احتمال وجود حیات در گذشته های دور مریخ سخن می گویند. به همین دلیل، به فرض آنکه بشر بتواند به مریخ سفر کند و به سلامت در سطح آن فرود آید، نمی تواند در آن به حیات خود ادامه دهد، زیرا همان گونه که گفتیم، این سیاره، نه تنها مناسب زندگی انسان نیست، بلکه اصولا نمی تواند زیستگاه هیچ موجود زنده دیگری باشد. به همین دلیل است که سازمان فضایی اروپا به تازگی تأکید کرده است که مریخ نمی تواند جانشین زمین باشد. به گفته «یوهان دیتریش ورنر»، مدیر کل سازمان فضایی اروپا، شاید در نگاه اول ایده زندگی در مریخ جالب به نظر برسد، اما درواقع وحشتناک است. «دیتریش ورنر» معتقد است ممکن است زندگی روی سیاره سرخ برای برخی افراد مهیج و جالب باشد، اما در واقعیت این گونه نخواهد بود و زندگی در کره مریخ به آن راحتی که مردم فکر می کنند، نیست. وی تأکید می کند: «اگر شخصی به مریخ سفر کند و قصد اقامت داشته باشد، نمی تواند برای یک پیاده روی کوتاه قدم به بیرون بگذارد و در سطح این سیاره قدم بزند، بلکه باید همواره در پناهگاه بماند و اوقاتش را در آنجا سپری کند، به همین دلیل مریخ جای مناسبی برای زندگی نیست». با اینکه مریخ روشنایی بهتری دارد، اما دیگر شرایطش بهتر از زمین نیست. مریخ جو نازک و رقیقی دارد، بنابراین تنفس در فضای آزاد غیرممکن است، علاوه بر آن سیاره مریخ مملو از صخره و سنگ، هوای خشک و غبارآلود است. با تمام این تفاسیر، ایده جست وجو و کشف و مطالعه سیارات منظومه شمسی همیشه وجود داشته است، اما بررسی قابلیت زندگی کردن و اقامت در دیگر سیارات موضوعی است که به تازگی مطرح شده است. اما باید دانست بشر پیش از آنکه برای سفر به مریخ اقدام کند، باید به پرسش های بسیاری پاسخ دهد و علاوه بر آن امکانات لازم برای سفر و اقامت در مریخ را فراهم کند؛ امکاناتی که در بسیاری از موارد هنوز فناوری های لازم برای آن ابداع نشده است و بسیاری دیگر از آنها بسیار پرهزینه هستند. ازجمله سؤالاتی که درباره مریخ مطرح شده است و ما هنوز به پاسخ نهایی آن نرسیده ایم، این است که آیا وجود آب مایع در مریخ به معنای وجود حیات در این سیاره است؟ آیا گیاهان می توانند در آنجا رشد کنند؟ آیا می توان آب موجود در مریخ را به اکسیژن قابل تنفس تبدیل کرد؟ برای سکونت و زندگی انسان ها در مریخ، چند شرط اساسی نیاز است؛ اول اینکه دمای هوای مریخ باید برای زندگی انسان مناسب باشد. هم اکنون دمای هوای مریخ به شدت پایین است، به طوری که میانگین دما در این سیاره در بیشتر مواقع منفی ٢٦ درجه سانتی گراد است. به این ترتیب انسان ها برای حل این مشکل و زندگی در آنجا باید به دنبال راهی برای گرم ترکردن آب وهوای این سیاره باشند. یکی از راهکارهای عجیب و دور از ذهنی که در زمینه حل این مشکل مطرح شده ، انفجار بمب اتم در دو قطب سیاره مریخ است، البته تا بررسی و تصمیم گیری برای عملی کردن یا صرف نظر از این پیشنهاد راه درازی باقی است. فقط یک لحظه پیش خود تصور کنید بمب اتمی که قرار است در قطب های مریخ منفجر شود، در زمین و به دلیل نقص فنی، در پایگاه زمینی منفجر شود. شرط دوم وجود پناهگاه، غذا و اکسیژن قابل تنفس کردن برای انسان هایی است که وارد این سیاره می شوند. هم اکنون دانشمندان در حال تلاش برای مرتفع کردن این دسته از نیازهای بشری در این سیاره هستند. پیشنهادهای مطرح شده در زمینه حل این مشکلات به شرح زیر است:

ساخت پناهگاه با استفاده از چاپگر سه بعدی: اخیرا ناسا بر مبنای این راه حل، از افراد و شرکت های مختلف دعوت کرده است که با استفاده از مواد موجود در مریخ، به تولید پناهگاه بپردازند. جایزه برنده این رقابت ٢٥ هزار دلار خواهد بود.

کشاورزی در مریخ: مطمئنا از نیازهای اولیه انسان، نیاز به مواد غذایی است که ناسا برای برطرف کردن این نیاز کشاورزی در مریخ را پیشنهاد کرده است.

برگ های مصنوعی تولیدکننده اکسیژن: کپسول های اکسیژن نمی توانند اکسیژن مورد نیاز انسان را برای تمام عمرش تأمین کنند پس باید برای حل این مشکل، راه دیگری اندیشید. دانشمندان برگ های مصنوعی را پیشنهاد کرده اند که می تواند با استفاده از نور و آب به تولید اکسیژن بپردازد.

چاپ ابزار دلخواه در فضا: می توان ابزار مورد نیاز فضانوردان و ساکنان مریخ را با استفاده از چاپگرهای سه بعدی در مریخ تولید کرد.

ساخت فضاپیماهایی به شکل بشقاب پرنده: یکی از طرح های بسیار مفید برای بقا در مریخ، استفاده از دستگاه هایی به شکل بشقاب پرنده برای جابه جایی است زیرا این سازه ها مصرف انرژی اندک و ساختار حرکتی ٣٦٠درجه ای خواهند داشت.

تولید غذا با استفاده از چاپگر سه بعدی: دانشمندان به تازگی موفق به ساخت مواد ژل مانندی به نام هیدروکلوئید شده اند که می توان آنها را به بافت ها و مزه های دلخواه تبدیل کرد.

همان گونه که دیده می شود، بسیاری از این فناوری ها هنوز در حد ایده مطرح است و تا نهایی و کاربردی شدن آنها راه درازی در پیش است، پس بهتر است به جای خیال پردازی درباره سفر به سیاره ای مرده و تصویرسازی درباره بهشتی موهوم، حافظ سیاره مهربان خود که امکاناتش را بی دریغ در اختیار ما قرار داده است، باشیم.