نورواقی گری در حیطه اندیشه پردازی اخلاقی

در قرن شانزدهم میلادی سلسله جنگ های داخلی و مذهبی سرتاسر اروپای شمالی را تحت سیطره خود قرار داده بود. در این بین در زمینه فلسفه، ظهور دیگرباره جنبش رواقی با عنوان "نهضت نورواقی" …

در قرن شانزدهم میلادی سلسله جنگ های داخلی و مذهبی سرتاسر اروپای شمالی را تحت سیطره خود قرار داده بود. در این بین در زمینه فلسفه، ظهور دیگرباره جنبش رواقی با عنوان "نهضت نورواقی" در واکنش به این جنگ ها و هرج و مرج های سیاسی و بی نظمی اخلاقی به وقوع پیوست. چرا که به زعم متفکران آن ادوار در آن شرایط پر آشوب، اخلاق سخت گیرانه و طاقت فرسای نورواقی به کار می آمد. از این رو مکتب نورواقی مناسب ترین گزینه در زعم اندیشمندان به شمار می آمد. ‏

اخلاق نورواقی توصیه می نمود که تنها راهکار برای کنترل احساسات و هیجانات، ریشه کن نمودن آنها می باشد. نخستین فردی که در این دوران به طرفداری و پیروی از مکتب رواقی برخاسته و در واقع جنبش نورواقی را نضج داد، "جاستوس لیپسیوس" می باشد. لیپسیوس در سال ۱۵۴۷ در بلژیک به دنیا آمد و در سال ۱۶۰۱ نیز درگذشت. ‏

وی در سال ۱۵۸۴ کتاب معروف خود با عنوان "ثابت و پایدار" را به طبع رساند. وی در واقع با انتشار این کتاب شالوده جنبش نورواقی را پی ریزی نمود. وی بر این عقیده بود که اخلاق نورواقی مناسب ترین اخلاق در آن دوران به شمار می آید. پایداری و مقاومت، عناصری بود که اندیشه لیپسیوس حول آن شکل می گرفت. وی اخلاق نورواقی را دارای ثبات می دانست. ‏وی ثبات رواقی را نیرو و توان ذهنی بدون تغییر و مستقیم تلقی می نماید. اخلاقی که متأثر از شرایط بیرونی و مادی نیست و رسالت خود را بدون تأثر پذیری از شرایط نا مطلوب و ناخوشایند، در کمال آرامش و انبساط خاطر انجام می دهد. ‏

وی اعتقاد دارد که اخلاق می بایست بدون توجه و تأثر پذیری از اوضاع و احوال بیرونی و وقایع ناخواستنی و اتفاقی و حتی بدون توجه به شرایط مساعدی چون ثروت، مقام و موقعیت، تندرستی و شادکامی به تقویت زندگی اخلاقی مبادرت ورزد. ‏

وی پرهیز از احساس گرایی و ریشه کنی هیجانات موقت و زودگذر را از الزامات اخلاق نورواقی قلمداد می نمود. وی معتقد است دلسوزی برای دیگران نه تنها هیچ سود و منفعتی برای آنان به ارمغان نخواهد آورد بلکه موجب تحمیل درد و رنجی غیرضروری بر خود خواهد گردید. رنجی که به ایجاد عاطفه ای زیان بار، غیر لازم و بی فایده منجر خواهد گشت. ‏

علاوه بر لیپسیوس، اندیشمند دیگری با نام "گویی یام دو وِر" نیز به تأسی از وی به مکتب نورواقی روی آورد. دو وِر یک فرانسوی بود که در سال ۱۵۵۶ به دنیا آمده بود. وی در سال ۱۶۲۱ نیز در گذشت. وی از وقوع جنگ های مذهبی که در فرانسه رخ داده بود، متألم و آزرده خاطر گشته بود. از این رو وی نیز همانند لیپسیوس، مکتب نورواقی را برای اخلاق زمانه خویش مطلوب می دانست. ‏

اثر معروف دو وِر تحت عنوان "فلسفه اخلاق رواقی" بر تأکید وی بر اخلاق نوروایی دلالت دارد. وی همچنین کتاب "دفتر راهنما"ی اپیکتیتوس را به زبان فرانسوی برگرداند. وی معتقد بود که جهت ریشه کن نمودن و کنترل عواطف و احساسات، بی اعتنایی مطلق به هر آنچه که مربوط به شرایط بیرونی و خارج از کنترل آدمی است، مفید فایده قلمداد می گردد. وی بر این باور بود که تنها امر ثابت و درخور تأمل و توجه در جهان، عنصر فضیلت می باشد که غایت زندگی انسان نیز محسوب می گردد. ‏در انگلستان نیز مذهب نورواقی با ترجمه آثار دو وِر مورد توجه قرار گرفت. همچنین در اسپانیا، برگردان آثار اپیکتیتوس تا اندازه ای موجب رواج فلسفه نورواقی گردید. در نیمه اول قرن هفدهم تقریباً تمامی کشورهایی که از اوضاع نابسامان، شورش های داخلی و شرایط بحرانی و جنگی رنج می بردند، از اندیشه های سخت گیرانه نهضت نورواقی متأثر گردیدند.

محمد کریمی راد