چگونه می توان به نماز بیشتر علاقه مند شد

ترغیب و تشویق دیگران به خواندن نماز علاوه بر اینکه نیاز به بررسی عوامل جلوگیری دارد, نیازمند توجه به عوامل روانشناسانه مثل تشویق و تحسین نمازگزار یا کودک در سن بلوغ فکری و دینی نیز است اینکه به او بفهمانیم در برابر کار بی منت او برای پروردگار هم خدایش و هم والدین و مربیانش خوشحال و خشنود هستند و برای اینگونه اعمال او هم حسنات الهی و هم تشویقات مادی صورت می گیرد

ترغیب و تشویق دیگران به خواندن نماز علاوه بر اینکه نیاز به بررسی عوامل جلوگیری دارد، نیازمند توجه به عوامل روانشناسانه مثل تشویق و تحسین نمازگزار یا کودک در سن بلوغ فکری و دینی نیز است؛ اینکه به او بفهمانیم در برابر کار بی منت او برای پروردگار هم خدایش و هم والدین و مربیانش خوشحال و خشنود هستند و برای اینگونه اعمال او هم حسنات الهی و هم تشویقات مادی صورت می‌گیرد. حال باید دید خداوند برای ایجاد انگیزه در مسلمانان برای اقامه نماز و وحدت بینشان از چه راه‌هایی وارد عمل شده است؟ پیامبران و امامان ما چگونه مسلمانان را به راه راست هدایت می‌کردند؟ آیا تشویق و ترغیب می‌تواند از راه زبان هم میسر باشد؟ کدامین انگیزه می‌تواند بیشترین محرک انسان برای اقامه نماز باشد. رفتن به بهشت؟ احساس آرامش؟ ترس از جهنم و عذاب الهی یا محبوب بودن در جامعه اسلامی؟

● تشویق مسلمانان به اقامه نماز

انسان موجودی است که در زندگی خود، خواه ناخواه با اضطرابات و نگرانی‌هایی رو به‌رو است. گاهی این نگرانی‌ها برای برخی، محدود به مسائل مادی است و گاهی از این حد گذشته و جنبه غیرمادی و معنوی هم پیدا می‌کند. این حالت گاهی برخی از انسان‌ها را چنان به خود مشغول می‌دارد که تمام عمرشان را در بر می‌گیرد و با همان حالت از دنیا می‌روند و در برخی دیگر، مدتی از حیاتشان را اشغال و زمانی سر بلند می‌کنند که مدت زیادی از عمرشان سپری شده است. اما عده‌ای از افراد آگاه با تدبیر خاص، جلوی این حالات درونی خود را گرفته و ناآرامی‌درونی خود را آرامش می‌بخشند. برای همه ما این نکته حائز اهمیت بسیاری است که بدانیم عامل این آرامش چیست و چگونه آن اضطراب به طمأنینه تبدیل شده و آرامش تضمین و تأمین می‌گردد. آری خداوند با یک جمله کوتاه و مختصر پاسخ این سوال را داده‌اند که «بدانید با یاد خدا دل‌ها آرام می‌گیرد.» اما باید گفت: که این کلام الهی برای بسیاری از افراد حتی تحصیلکرده‌های ما شاید مبهم بوده و تفسیر آن روشن نیست. علامه طباطبایی (رحمه الله) صاحب تفسیر ارزشمند المیزان در تبیین و تفسیر این آیه می‌فرمایند: «در این آیه و کلام الهی تذکر و توجهی برای مردم است که قلب‌ها را متوجه و متمایل به یاد ذکر او سازند زیرا هیچ تلاشی و همتی برای انسان در زندگی‌اش نیست مگر برای رسیدن به سعادت و نعمت و هیچ ترسی ندارد مگر ترس از افتادن در بدبختی و سختی و شقاوت و خداوند تنها سبب و یگانه عاملی است که امور خیر در دست او است و نیز همه خوبی‌ها به او برمی‌گردد و او قادر بر بندگان و ضامن سعادت ایشان است. پس توجه و اعتماد و اتصال به او موجب نشاط و شادابی و کمال مطلوب است. پس قلب‌ها به یاد او از نگرانی‌ها و اضطرابات مطمئن می‌شوند و تسکین می‌یابند.» در روایات آمده است که وقتی این آیه (۲۸ سوره رعد) نازل شد پیامبر (صلی الله و علیه وآله) به اصحابش فرمود آیا می‌دانید معنی این آیه چیست؟ اصحاب گفتند خدا و رسولش بهترمی‌دانند. فرمود: «کسی که خدا و رسول او و اصحاب پیامبر را دوست بدارد». در روایت دیگر دارد که خدا و رسول و اهل بیت و پیروان و شیعیان ما را دوست داشته باشد. ذکر در لغت به معنای حفظ مطالب و معارف آمده با این فرق که حفظ به معنای به دست آوردن در ابتدای امر گفته می‌شود و ذکر به ادامه و حاضر داشتن آن، که آن حضور گاهی قلبی است و گاهی قولی و به همین خاطر ذکر را به دو قسم قلبی و زبانی تقسیم کرده‌اند.

● مصادیق ذکر

برای ذکر، افراد و مصادیق زیادی در قرآن و سنت بیان شده است ولی آنچه از فحص و بررسی در آیات و روایات به دست می‌آید این است که نماز، فرد واقعی و مصداق حقیقی ذکر الهی است چون نماز دستوری است که در همه شرایع و ادیان الهی جزو فرایض و واجبات بوده است و خداوند در قرآن کریم تصریح کرده است که مراد از ذکر الهی، نماز است؛ ‌اقم الصلاه لذکری «نماز را بپا دار تا به یاد من باشی» در آیه دیگر می‌فرماید: و لذکرا... اکبر «نماز بزرگترین ذکر الهی است» اینکه نماز را برترین مصداق ذکر خدا یاد کرده شاید بدین جهت باشد که در حال قیام به نماز، نفس آدمی‌در اثر توجه به مبدأ اعلی و خالق یکتا از اضطراب درونی دور شده و سختی‌ها و ناملایمات را از یاد می‌برد و شاید وجه کمک گرفتن از نماز در آیه «اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَهِ» یعنی از صبر و نماز استعانت بجویید» همین باشد. در تفسیرآیه ۹۱ سوره مبارکه مائده «شیطان می‌خواهد در میان شما به وسیله شراب و قمار عداوت ایجاد کند و شما را از ذکر خدا و نماز باز دارد آیا خودداری خواهید کرد.» گفته شد که: «به این دلیل خداوند در این آیه نماز را جدای از ذکر خدا اسم برد - با توجه به اینکه نماز هم ذکر خداست - که نماز فرد کامل از ذکر الهی است و خداوند اهتمام بیشتری به امر آن دارد و در روایت صحیح هم وارد شده که نماز پایه و ستون دین است.» نیز از کلمه «موقوت» در آیه ۱۰۳ سوره مبارکه نساء که فرمود: «إِنَّ الصَّلاَه کَانَتْ عَلَی الْموْمِنِینَ کِتَابًا مَّوْقُوتًا» استفاده می‌کنند که وقت در نماز کنایه از ثبات و تغییرناپذیر بودن این فریضه الهی است یعنی نماز یک فریضه ثابتی است که در هیچ حال ساقط نمی‌شود و هرگز تبدیل به چیز دیگر نمی‌گردد.آن طور که مثلاً روزه در مقام اضطرار تبدیل به فدیه می‌شود. بنابراین کمترین تردید در این مطلب روا نیست که یاد خدا آرامبخش دل‌ها از همه یأس‌ها و ناآرامی‌ها بوده و نماز روشن‌ترین مصداق و فرد اکمل از ذکر الهی است.

● علاقه‌مندی به نماز

۱- دقت در انجام مقدمات نماز؛ مانند وضوی بامعنویت، انجام مستحباتی چون اذان، اقامه و ...۲- گزینش مکان مناسب، دوری از جاهای شلوغ و پر سر و صدا و دوری از هر چه موجب انحراف توجه از خداوند شود.۳ – گزینش وقت مناسب و تا آن جا که ممکن است اول وقت خواندن نماز. ۴ - تا حد امکان در مسجد و با جماعت نماز خواندن.۵ - نماز را با اشتیاق و با طمانینه و با دقت در مفاهیم و معانی آن خواندن.۶ - عدم توجه به اطراف و اطرافیان، در حال ایستاده به مهر نگریستن و در رکوع پایین پا و در تشهد به دامن خود نظر نمودن.۷ - تخلیه دل از حب دنیا و امور دنیوی و آن را مالامال از عشق خداساختن۸- ضبط قوه خیال. توضیح: پرنده لجام گسیخته خیال چکاوکی است که هر آن بر شاخساری می‌نشیند. لذا همیشه افکار انسان به این طرف و آن طرف متوجه است و قرار و آرامی‌ندارد اما اگر آدمی‌با دقت و هوشیاری در کنترل آن بکوشد پس از چند صباحی رام و مطیع شده و به هر سو که اراده شود متوجه می‌گردد. بنابراین انسان باید در نماز از اول با قاطعیت بنا گذارد که تمام توجه خود را به سوی پروردگار معطوف دارد و هرگاه طائر خیال از چنگ او گریخت بلافاصله آن را به همان جهت برگرداند. ۹- توجه به عظمت و هیبت پروردگار و فقر و فاقه خود. بدیهی است اگر آدمی‌بداند با چه بزرگی روبه‌رو است و خود در مقابل او هیچ بلکه عین احتیاج و فقر و فاقه است با تمام وجود و ذهن و اندیشه خاضع می‌گردد.۱۰ - مطالعه پیرامون کیفیت نمازهای اهل بیت (علیهم السلام) همچنین مطالعه کتاب‌هایی چون «آداب الصلوه یا پرواز در ملکوت» امام خمینی) و «اسرارالصلوه» (میرزا جواد ملکی تبریزی) بسیار نافع است. ۱۱- تمیز بودن بدن و لباس، مسواک زدن دندان و خالی بودن معده هنگام نماز نیز از مستحبات و موجب حضور بیشتر قلب است.

● نتیجه‌گیری

نماز تنها عامل بازدارنده از همه لغزش‌ها و تنها تکیه گاه امن و مأمن مستحکم برای انسان‌ها خصوصاً جوانان است که هرگز نفس خویش را از افتادن در مهلکه حوادث مصون نمی‌بینند و شاید به همین سبب باشد که در کتاب آسمانی قرآن، کمتر عبادتی چون نماز مورد اهمیت قرار گرفته است تا آنجا که حدود ۱۱۴ مورد این کلمه در قرآن به کار رفته و در ۱۵ مورد امر به آن شده است.

زهرا اجلال