چهارشنبه, ۲۷ تیر, ۱۴۰۳ / 17 July, 2024
تیسفون, پایتخت پارتیان و ساسانیان
ستون <ایرانشهر> گوشههایی از تاریخ ایران را روایت میکند؛ ایران پیش از اسلام و ایران پس از اسلام تا دوران قاجار. این ستون هر هفته در صفحه تاریخ روزنامه اعتمادملی منتشر میشود. همراه ما باشید.شهر باستانی تیسفون که بر کرانههای رود دجله واقع و توسط پارتیان بنا شده بود پایتخت امپراتوریهای پارتی و ساسانی بود.تیسفون بر خرابههای شهر کهن اوپیس و تا حدودی در محل تلاقی دجله و دیاله واقع بود. این شهر بر سر شاهراه سلطنتی که شوش، پایتخت عیلامیان را با نواحی آشور و بعدها سارد، پایتخت لیدیان متصل میکرد قرار داشت.
سلوکوس، جانشین اسکندر و بنیانگذار سلطنت سلوکیان در اواخر قرن چهارم سلوکیه را بر کرانههای اوپیس که تا آن زمان تنها یک روستا بود بنا کرد. تاسیتوس، مورخ رومی معتقد است در قرن اول هنوز سکنه یونانی و بومی و سازمانهای هر دو قشر قابل تشخیص بودند. پارتیان که در قرن دوم پیش از میلاد حکومت را به دست گرفته و به سختی توانسته بودند نفوذی فرهنگی بر کشور داشته باشند و خود را نیازمند پایتختی غربی میدیدند، مرکزیت حکومت را از سلوکیه به کرانههای باختری منتقل کردند و اوپیس باستانی را تیسفون خواندند. تیسفون از ۱۲۹پیش از میلاد، پایتخت زمستانی شاهان پارتی محسوب میشد. روشن نیست که تیسفون چه زمانی به مهمترین شهر امپراتوری بدل شد اما مشخص است که تدارک لشکرکشی عظیم ایران علیه امپراتوری روم در سال ۴۱ پیش از میلاد در تیسفون، پایتخت جدید ، یکی از بزرگترین شهرهای دنیای باستان دیده شد.
شهر پس از شورش سلوکیه بر واردانس که در سال ۴۳ پیش از میلاد پایان یافت اهمیتی بیش از پیش پیدا کرد. آمیانوس مارسلینوس مورخ رومی واردانس را بنیانگذار تیسفون میداند و معتقد است که وی اصلاحاتی برای بهبود این شهر انجام داده است. گفته میشود پاکوروس سکنه تیسفون را افزایش داده و دیوارهایی برای این شهر بنا کرده است. تیسفون مساحتی بالغ بر ۳۰ کیلومتر مربع داشت.
در قرن دوم میلادی شهر هدف تجاوزات رومیقرار گرفت، چون رومیها تصور میکردند که تصرف پایتخت پارتیان به سقوط امپراتوری شرق منجر خواهد شد. در سالهای ۱۱۶، ۱۶۵ و ۱۹۸ میلادی، تراژان، لوسیوس ورسوس و سپتیموس سوروس، سلوکیه و تیسفون را تصرف کردند اما ایالت پارتی به تدریج سامانی دوباره یافت. با این وجود، تصرف شهر به دست سپتیموس سوروس عاقبتی مصیبتبار برای شهر داشت. رومیها در این نبرد آنقدر طلا و نقره تاراج کردند که توانستند برای ۳ تا ۴ دهه بر بحرانهای مالی اروپا فائق آیند. امپراتوری که به شدت تضعیف شده بود در سال ۲۲۴ میلادی با شورش اردشیر مواجه شد. وی ۲ سال بعد تیسفون را باز پسگرفت و به امپراتوری پارتیان پایان داد.
اگرچه تیسفون پایتخت ساسانیان بود، اما سلوکیه هم به دست فراموشی سپرده نشد و در این دوره توسط ساسانیان، <وه اردشیر( >شهر خوب اردشیر) خوانده شد و به مرکزیتی نظامی بدل شد. در سال ۲۳۸ میلادی گوردیان سوم، امپراتور روم جهت کاهش قدرت نظامیساسانیان تصمیم به تصرف شهر گرفت اما پیش از رسیدن به هدفش کشته شد. اودناتوس پالمیری که در سال ۲۶۲ میلادی امپراتور کاروس شده بود شهر را در ۲۸۳ میلادی به تصرف خود درآورد. اما هنگامیکه جولین قصد تصرف دوباره شهر را داشت در ۳۶۳ میلادی در نبرد با ایرانیان شکست خورده و کشته شد.
در قرن پنجم، تیسفون بدل به مرکز عمده نسطوریان منطقه شد و مبلغین مذهبی این شهر عمده ساکنین را مسیحی کردند. نخستین مسیحیان در سال ۶۳۵ میلادی به چین رسیدند.
در سال ۵۴۰ میلادی خسرو انوشیروان بر آنتیوک پایتخت رومی سوریه تاخت. سکنه شهر تبعید و به شهری جدید نزدیک تیسفون و وه اردشیر فرستاده شدند. تیسفون شامل ۷ ناحیه بود که اعراب آن را مدائن میخواندند.
مسلمانان در سال ۶۳۷ میلادی تیسفون و باقی نواحی اطراف را تصرف کردند. سقوط تیسفون، درآمدی بر فتح بینالنهرین شد. اعراب در سال ۷۶۲ میلادی مرکز حکومتی جدیدی با نام بغداد در فاصله ۳۵ کیلومتری تیسفون بنا کردند.
جونا لندرینگ / ترجمه: رضا دستجردی
تعمیرکار درب برقی وجک پارکینگ
دورههای مدیریتی دانشگاه تهران
فروش انواع ژنراتور دیزلی با ضمانت نامه معتبر
مسعود پزشکیان ایران عزاداری علی باقری پزشکیان دولت چهاردهم دولت ترور رئیس جمهور انتخابات دولت سیزدهم سعید جلیلی
قتل هواشناسی زمین لرزه زلزله تیراندازی شاهچراغ شهرداری تهران تب دنگی بازنشستگان پشه آئدس سازمان هواشناسی شورای شهر تهران
افغانستان خودرو اقتصاد ایران قیمت خودرو قیمت طلا یارانه نقدی قیمت دلار ترافیک ایران خودرو بازار خودرو حقوق بازنشستگان قیمت
امام حسین عزاداری محرم فضای مجازی لیلی رشیدی بهنام بانی تلویزیون سریال مهران غفوریان دفاع مقدس مداحی سینمای ایران
فناوری
رژیم صهیونیستی اسرائیل دونالد ترامپ فلسطین غزه ترامپ آمریکا جنگ غزه ترور ترامپ روسیه ایالات متحده آمریکا جو بایدن
پرسپولیس فوتبال علیرضا بیرانوند استقلال رئال مادرید کیلیان امباپه یورو 2024 باشگاه پرسپولیس رامین رضاییان تیم ملی اسپانیا تیم ملی انگلیس باشگاه استقلال
هوش مصنوعی خودروهای وارداتی همستر کامبت دیابت ناسا کد مورس شیائومی اپل
گرمازدگی رژیم غذایی تخم مرغ کاهش وزن ویتامین دی حسین فرشیدی طول عمر