حلقه مفقوده معیار پذیرش و بازخوانی نمایشنامه

جدا از ارزش های شکلی , تکنیکی و فرمی که نویسنده باید بدان آگاهی و تسلط داشته باشد و متن نیز به لحاظ اصول و روش های نمایشنامه نویس واجد شرایط آن باشد و مسائل مهم در متن چگونه و با چه معیاری قابل تشخیص برای اجرا می شود

جدا از ارزش های شکلی ، تکنیکی و فرمی که نویسنده باید بدان آگاهی و تسلط داشته باشد و متن نیز به لحاظ اصول و روش های نمایشنامه نویس واجد شرایط آن باشد . و مسائل مهم در متن چگونه و با چه معیاری قابل تشخیص برای اجرا می شود ؟ هیأت بازخوانی یا هیات کارشناسی متون بر اساس کدام معیار مشخص و اعلام شده به رد یا پذیرش اثری دست می زنند ؟

سلیقه این هیأت در این پذیرش و یا رد چقدر مؤثر است ؟ سفارش مسؤلان یا افراد شناخته شده به گروه یا هیأت باز خوانی و کارشناسی متون یا پذیرش و قبولی بعضی از متون نمایشنامه نویسان چقدر اهمیت و تأثیر دارد و در واقع نمایشنامه هایی که برای اجرای جشنواره انتخاب می شوند . چقدر در صد کل نمایشنامه پذیرفته شده را شامل می شود ؟

هیأت باز خوانی یا هیأت کارشناسی متون نمایش چقدر در پذیرش یا رد آثار نوشته شده و ارسال شده به جشنواره آزادی عمل دارند ؟ اساساً آیا معیار مشخصی جدا از شرایط اعلام شده برای ارسال متون به دفتر دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر دارد ؟

اگر وجود دارد چرا هیچوقت این معیارها اعلام نمی شود ؟ اساساً هیأت باز خوانی یا کارشناسی متون نمایشی بر چه اساس و سلیقه و معیاری انتخاب می شوند ؟ آیا همه کسانی که برای بخش خارج از مسابقه یا ویژه جشنواره نمایشنامه می نویسند یا انتخاب می کنند تا آن را اجرا کنند . به این دبیرخانه ارسال می شود یا تنها بعضی از آنها از این شرط تبعیت می کنند ؟

تکلیف نمایشنامه های خارجی در این بخش چه می شود ؟ هر کارگردان چند متنی را می تواند بفرستد ؟ حداقل یا حداکثر پذیرش نمایشنامه نویس چه تعداد است ؟ سلایق هیأت باز خوانی یا هیأت کارشناسی نمایشنامه ها چقدر در پذیرش یا رد نمایشنامه ها اهمیت دارد .

و می تواند در این امر دخیل باشد و تأثیر بگذارد ؟ و….. اینها همه سؤالاتی است که همواره طی ۲۱ دوره از برگزاری جشنواره تئاتر فجر برای اهالی تئاتر به خصوص نویسندگان و کارگردانان بی پاسخ مانده است . و پاسخ این سؤالات را در درجه اول رئیس مرکز هنرهای نمایشی و دبیر جشنواره و در درجه بعد هیأت بازخوانی متون نمایشی و یا مسؤلان دیگر تئاتر همچون مسؤل دبیرخانه جشنواره می توانند بدهند. آیا به راستی وقت آن نرسیده است بعد از ۲۱ دوره از برگزاری جشنواره تئاتر فجر چنین معیاریی را تعریف ، تبیین و نیز به طور مشخص اعلام کنیم ؟

برای برگزاری بیست و دومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر طبق اعلام این مرکز قریب به ۵۷۰ متن به دبیرخانه جشنواره ارسال شده است که از آن میان تنها ۸۲ نمایشنامه پذیرفته شدتاگروههای اجرایی آنها را تمرین هیأت بازبینی آماده کنند . در این بین تکلیف نمایشنامه های رد شده چه می شود ؟ به راستی چه پاسخی می توان به نمایشنامه نویسانی که سال گذشته نمایشنامه های آنان پذیرفته شده بود ، اما امسال همان نمایشنامه ها در ردیف فهرست مردودین قرار گرفته شده است داد؟ همچنین تکلیف نمایشنامه هایی که چاپ رسیده اند و اتفاقاً از سوی کارگردان و یا نمایشنامه نویس شناخته شده به این جشنواره فرستاد شده اما مورد پذیرش آن هیأت قرار نگرفته است ،چه می شود ؟

آیا حجم زیاد نمایشنامه های فرستاده شده به دفتر جشنواره به تناسب تعداد افراد هیأت بازخوانی (۵نفر اعلام شده ) و زمان خواندنش و بررسی متون توسط این هیأت ( دو ماه ) فرصت مناسبی برای چنین امر مهمی در تئاتر کشور است ؟ به راستی اگر معیارها به طور مشخص تعریف و اعلام شوند نمی توان بر اساس آن در چنین مواقعی از دو هیأت بازخوانی استفاده کرد و زمان بیشتری را اختصاص به بررسی این متون داد؟ اینها نیز سؤالاتی است که بی پاسخ مانده است و وقت آن رسیده است که بعد از گذشت ۲۱ دوره از برگزاری جشنواره به آن پاسخ متقن و روشن و منطقی داد تا ابهام ها مشکلها و تردیدها بر طرف شود و تکلیف نویسنده در درجه اول و تکلیف کارگردان و گروه ها در درجه دوم مشخص شود که بالاخره آنها می توانند در جشنواره حضور داشته باشند یا خیر ؟

اما از بین ۸۲ متن اعلام شده آثار ۷۲ نمایشنامه نویس ( چه ایرانی و چه خارجی ) مورد پذیرش این هیأت بازخوانی قرار گرفته است . از این میان ۶۵ نمایشنامه نویس ایرانی و ۷ نمایشنامه نویس خارجی هستند . البته با احتساب نمایشنامه یرما ( با بازنویس . محمد چرمشیری ) نمایشنامه های سه شب با مادوکس اثر ماتئی ویسنی یک ، پیرسگ خرفت اثر والتر آگوستا ، محاکمه مردی که نمی جنگد اثر ممدوح عدوان ، تریلوژی و اینک اثر واستلاوها ، سه خواهر اثر آنتوان چخوف ، یرما اثر فدریکوگارسیا لورکا و زوج عجیب نوشته نل سایمون ، همچنین از این تعداد نمایشنامه تعدادی از نویسندگانی هستند که از آنها دو نمایشنامه یا بیشتر پذیرفته شده است .

نمایشنامه های سورمه ، سرای رنج و شکنجه نوشته محمود استاد محمد ، سلول صفر مادر بزرگ یک مقدمه نوشته حسین مهکام ، رعنا یک خواب گم نوشته حمید رضا آذرنگ ، حموم خلیفه شکلک نوشته نغمه ثمینی ، واقعه مجلس سودابه خوانی ، شهین نوشته حسین کیانی ، مجلس شاه بازی ، آیین فاطیما نوشته نصرالله قادری ، لیلی و مجنون ، خدا در آلتونا حرف می زند نوشته محمد ابراهیمیان ، اطاق گریم ، فنز نوشته محمد رحمانیان ، اعترافات مرد برزخی در مورد زنان ، تیغ کهنه نوشته محمد امیر یاراحمدی ، یک شب با شکوه ، زمستان نوشته امید سهرابی ، کاپو چینوی ایرلندی زرد نوشته ایوب آقا خانی ( هر یک با دو اثر ) پرنده باز باغ مادر چشمهایش می خندند بادها برای که می وزند رابعه ملاقات شبانه در کابوس ملک زاده خانم نوشته چیستایثرنی ( با چهار اثر ) عصر معصومیت مادرم گودزیلا پنج شنبه های بارانی با دهان بیند سکوت غلیظ مثل عسل ( مشترک با آتیلا پسیانی ) یرما ( بازنویس ) نوشته محمد چرمشیر ( پنج اثر ) رقصی چنین …. ، گوش کن عروسی شغال نوشته محمد رضایی راد ( با سه اثر ) جزو این دسته از نمایشنامه های پذیرفته شده قرار می گیرند .

از بین ۸۲ نمایشنامه پذیرفته شده ، ۱۸ اثر متعلق به زنان نمایشنامه نویس است. و ۹ اثر متعلق به نویسندگان مرد است که قرار است کارگردانان آنها را به صحنه بیاورند و در مجموعه ۱۸ کارگردان زن خود را برای شرکت در این دوره از جشنواره تئاتر فجر آماده می کنند .

حضور این تعداد نمایشنامه نویس و کارگردان زن نشان می دهد که اکنون تعداد بیشتری از زنان هنرمند تئاتر به عنوان نویسنده و کارگردان علاقه و رغبت بیشتری برای کارگردان و فعالیت در این هنر را دارند و آنان نیز همچنان جنس مخالف خود می خواهند توانایی های هنری خویش را در این دو رشته تئاتر به نمایش بگذارند . در واقع ۱۴ نمایشنامه نویس و ۱۸ کارگردان زن خود را برای رقابت در باز بینی این جشنواره آماده می کنند . متأسفانه در این دوره نمایشنامه نویسان و کارگردانان زنی که در دوره های قبلی شرکت کرده اند اکنون به دلیل رد شدن آثار یا به دلیل ارسال نکردن متون مورد علاقه خود حضور ندارند .

اما از این تعداد متن پذیرفته شده نمایشنامه نویس و کارگردان زن تعدادی هستند که گویا برای اولین بار اثر آنها برای شرکت در این جشنواره پذیرفته شده است . نویسندگان و کارگردانانی همچون مهسا دهقانی پور ، مژگان فرخ آور مقدم ، شراره پورخراسانی ، مینا جبیلی ، فهیمه سیاحیان ، بنفشه حیدرزادگان ، زهرا پیروزی ، الهه دهقان فرد و بهاره شفیعی در این رده قرار می گیرند . همچنین تعدادی از آثار این نویسندگان زن را کارگردانان مرد اجرا می کنند و تعدادی از کارگردانان زن ، آثاری از نویسندگان مرد را قرار است آماده اجرا کنند .

نمایشنامه اهالی ماه نوشته آهوخردمند به کارگردانی جواد پیشگر ، شکلک نوشته نغمه ثمینی به کارگردانی کیومرث مرادی ، ملاقات شبانه در کابوس ملک زاده خانم نوشته چیستاثیربی به کارگردانی اسرافیل علمداری ، چشمهایش می خندند نوشته چیستاثیربی به کارگردانی کوروش زارعی و حسین پارسایی ، رابعه نوشته چیستاثیربی به کارگردانی حسین سحرخیز و نیز نمایشنامه های رعنا نوشته حمیدرضا آذرنگ به کارگردانی سپیده نظری پور ، جن زدگان نوشته بابک لطیفی به کارگردانی بهاره شفیعی ، اطاق گریم نوشته محمد رحمانیان به کارگردانی رؤیا کاکاخانی ، پنجشنبه های بارانی نوشته محمد چرمشیری به کارگردانی شکوفه مایوری جزو این دو دسته از نمایشنامه پذیرفته شده محسوب می شوند .

اما با این همه باید منتظر ماند و دیدار این تعداد نمایشنامه کدام در مرحله باز بینی پذیرفته می شوند . و چه تعداد به بخش مسابقه یا خارج از مسابقه بیست و دومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر راه پیدا می کنند ؟

به نظر می رسد رقابت ۵۳ نمایشنامه نویس با ۷۵ نمایشنامه با یکدیگر رقابتی است نامتعادل و در عین حال دشوار به این دلیل که تا تصویب شدن این آثار پس از مرحله باز بینی هیچیک از نویسندگان در شرایط طبیعی و برابر به فعالیت نمب پردازند و تعدادی نیز اساساً تضمینی شده در این جشنواره هستند .

به راستی آیا نمایشنامه های افراد حرفه ای و شناخته شده که اغلب نیز خود کارگردان آن هستند برای مرحله باز خوانی ارسال شده بودند و گیریم پس از ارسال به دفتر دبیرخانه جشنواره آیا این آثار مورد قضاوت و بررسی هیأت بازخوان و دبیرخانه جشنواره قادر به پاسخگویی آن هستند که به نظر می رسد قطعاً باید پاسخ روشن و مستدلی برای آن داشته باشند .

نویسنده: بهزاد صدیقی