تغییر دیدگاه والدین در تنبیه کودکان

تنبیه در واقع یک کار آموزشی است یعنی این که با برخی رفتارها, بعضی رفتارهای کودکان اصلاح شود به عبارتی با تنبیه باید کارهای ناخوشایند و ناپسند کودکان کمتر شود

در ادامه سلسله مباحث مرتبط با مهارت های فرزندپروری به مسائل مهمی چون لزوم داشتن اطلاعات و آگاهی درباره تربیت کودک، ایجاد فضای مثبت در محیط منزل، شناسایی علل مشکلات رفتاری کودکان، «توجه خنثی» و شیوه های تشویق کودکان و روش های دستور دادن و کسب مهارت های ارتباطی اشاره کردیم و گفتیم که کلید تربیت کودکان در دست والدین آگاه است و والدین باید از نقش خود در تربیت کودک آگاهی داشته باشند و ضمن ایجاد فضای مثبت در محیط منزل، هوشیارانه به علل مشکلات رفتاری کودک واکنش نشان دهند و والدین را به این موضوع توجه دادیم که «توجه خنثی» که یکی از اصول مهم و فراموش شده تربیتی است را جدی بگیرند و شیوه های تشویق کلامی، رفتاری و جمعی را بشناسند و در نهایت این که با کسب مهارت های ارتباطی بتوانند اصول تربیتی صحیح را به شیوه درستی در تربیت کودک خود به کار ببرند. در این گزارش قصد داریم به تنبیه که یکی از آشناترین واژه های تربیتی برای والدین است بپردازیم.

تنبیه در واقع یک کار آموزشی است. یعنی این که با برخی رفتارها، بعضی رفتارهای کودکان اصلاح شود. به عبارتی با تنبیه باید کارهای ناخوشایند و ناپسند کودکان کمتر شود. دکتر نسرین امیری فوق تخصص روان پزشکی کودک می افزاید: همان گونه که از معنای این واژه برمی آید تنبیه به معنای آگاه کردن است. متاسفانه در فرهنگ ما، مردم از تنبیه برداشت نادرستی دارند و تصور می کنند تنبیه یعنی اذیت کردن و آزار رساندن به کودک برای اصلاح او. بنابراین تغییر دیدگاه والدین در مورد تنبیه و کاربردهای آن اولین قدم برای استفاده درست از این روش تربیتی است.

در این جا نمی خواهیم از تبعات منفی تنبیه نادرست که متاسفانه در بسیاری از خانواده ها رایج است صحبت کنیم بلکه می خواهیم آن روی سکه تنبیه را مورد توجه قرار دهیم و نشان دهیم که والدین آگاه می توانند با تنبیه به شیوه درست رفتارهای ناپسند کودک خود را اصلاح کنند. در تنبیهی که ما از آن به عنوان رفتار آموزشی یاد می کنیم، خشونت جایی ندارد. خشونت ربطی با آگاه شدن کودک ندارد برای اعمال تنبیه باید این موضوع را در نظر داشت که مطابق با سطح آگاهی کودک با او رفتار کنیم. به عبارتی تنبیه باید متناسب با سن او باشد. والدین باید دقت کنند که تنبیه باید طوری اعمال شود که کودک بفهمد وقتی کار بدی انجام می دهد، نه تنها به نتیجه نمی رسد بلکه چیزی را هم از دست می دهد. به عنوان مثال کودکی را در نظر بگیرید که برای خرید اسباب بازی در مغازه جیغ می کشد، بهترین تنبیه این است که برای او چیزی نخریم و به او بگوییم که به خاطر رفتار بدش، امکان خرید اسباب بازی را برای او نداریم. در صورتی که والدین اغلب به جای این رفتار، غر می زنند، کودک را تحقیر می کنند و در نهایت اسباب بازی را هم می خرند و بعد شکایت می کنند که کودک آن ها چرا این رفتار نادرست را تکرار می کند. در واقع این رفتار والدین، کودک را تشویق می کند که رفتارهای نادرستش را ادامه دهد.

وی در پاسخ به این سوال که شیوه های تربیتی والدین اغلب در پی مداخله های دیگران آسیب می بیند و والدین چگونه باید برخورد کنند می گوید: بهترین راه این است که والدین با رفتار خود نشان دهند که خودشان قصد دارند کودکشان را تربیت کنند. آ ن ها در واقع باید نشان دهند که تربیت صحیح فرزندشان، از گفته های دیگران مهم تر است و محکم پای اعمال خود بایستند. تنبیه باید هوشیارانه و با آگاهی و تسلط کامل اعمال شود تا نتیجه داشته باشد.

والدین باید بدانند که کودک قبل از ۳ سالگی به شناختی نرسیده که متوجه شود تغییر رفتار دیگران، به علت رفتار خودش بوده است. بنابراین تنبیه باید از حدود ۳ سالگی اعمال شود تا کودک بفهمد رفتار او بر رفتار دیگران تاثیر می گذارد.

رفتار دیگران نیز بر رفتار کودک تاثیر می گذارد. کودک در این سن قدرت شناخت رفتارهای خود و تغییر رفتار بر دیگران را در قبال خود پیدا می کند. کودک در این سن می تواند توضیحات ما را بفهمد و ما باید علت ناراحتی خود را از کار زشتی که انجام می دهد، تاثیری که آن رفتار بر دیگران می گذارد و تبعاتی که برای او دارد، برای کودک کاملا توضیح بدهیم به عنوان نمونه وقتی کودکی جیغ می کشد به او بگوییم که «جیغ کشیدن تو مرا ناراحت می کند، گوش دیگران را آزار می دهد و تو با جیغ کشیدن قیافه ات زشت می شود! پس جیغ نکش.»

بهترین تنبیهی که می توان برای بچه ها در نظر گرفت و بسیار کارآمد و مفید است محروم کردن موقت او است که می تواند در مورد تماشای تلویزیون، مواد غذایی غیرضروری، اسباب بازی و گردش اعمال شود. کودکی را که پس از توضیح والدین، حاضر نیست دست از جیغ زدن بکشد از دیدن کارتون محروم کنیم یا این که حق نداشته باشد شب بستنی بخورد یا به تناسب سنش چند دقیقه از جمع خانواده دور شود.

به این معنا که اگر کودکی ۴ ساله است، ۴ دقیقه دوری از جمع برای او کافی است، برای هر کودکی به تناسب سنش، روی «صندلی تنهایی» که جای تنبیه اوست قرار گیرد. این صندلی نباید در اتاقش قرار داشته باشد، ترسناک نباشد و جایی باشد که جذابیتی برای او نداشته باشد، این روش هرچند ممکن است ساده به نظر برسد، به مهارت های بسیاری نیاز دارد. به نوع رفتار و واکنش والدین و شناخت کودک وابسته است. والدین باید دقت کنند که پیش از تنبیه حتما خشم و عصبانیت خود را کنترل کنند. ضمن این که جدی باشند و خودشان تنبیه را جدی بگیرند تا اثرگذار باشد. ممکن است بار اول این روش جواب ندهد اما با گذر زمان جواب می دهد و بهترین شیوه تنبیهی است، زیرا محترمانه است. تحقیرآمیز نیست و در همه جا امکان پذیر است. والدین باید دقت کنند تنبیه باید امکان پذیر و متناسب با رفتار بد کودک باشد. گاهی اوقات والدین دقت نمی کنند و سپس از ناکارآمدی شیوه های تربیتی گلایه می کنند. والدین باید با توجه به شناختی که از کودک خود دارند نسبت به او رفتار کنند به عبارتی نمی توان برای همه کودکان نسخه واحدی پیچید. والدین لازم است بدانند که پس از تنبیه، باید از کودک تشکر کنند که روی صندلی نشسته و تنبیه را پذیرفته است. این کار باعث می شود بچه ها بفهمند هربار پس از انجام کار بد، باید تنبیه را بپذیرند. ضمنا باید تنبیه انتهای زمانی مشخصی داشته باشد که عادی نشود.

تا ۳ بار نشستن روی صندلی جواب می دهد و در صورتی که کودک همچنان به کار زشت خود ادامه داد، تنبیه به محروم کردن او از اسباب بازی، مواد غذایی غیرضروری هم تسری پیدا می کند. به طور مثال این که گفته می شود فردا شب پارک نمی رویم. اگر بگوییم دیگر پارک نمی رویم، اولا تنبیه غیرمعقولی است و بعد هم پایان زمانی مشخصی ندارد و نمی تواند موثر واقع شود.