واقعاً به همین سادگی

درباره جشن خانه سینما

یازدهمین جشن خانه سینمای ایران در حالی پایان یافته است که وضعیت و حیات سینمای ایران به رغم برگزاری جشن ها و جشنواره های سالانه همچنان با پرسش ها و ابهامات فراوانی روبه روست. جشن ها و جشنواره هایی که همواره با سنت موضع گیری های سرسختانه، حاشیه سازی ها و حملات بی شماری برگزار می شوند و جایگاه متهمان را تغییر می دهند. آنچه بیش از هر چیز پرسش برانگیز است این نکته است که با توجه به زیرساخت های آسیب دیده و وضعیت بحرانی سینمای ایران و عدم پیگیری های لازم در رابطه با این بحران ها به راستی جایگاه و نقش این گونه مراسم چیست؟

▪ اگر بخواهیم بیرون از سالن های نورانی و لحظات جذاب این گونه مراسم به نسبت میان آنها و سینمای امروز ایران فکر کنیم چه نتایجی خواهیم گرفت. در شرایطی که سینمای ایران در کلیت خود با پرسش های اساسی فراوانی از این دست روبه روست چه راه حل هایی برای حل بحران اقتصادی سینمای ایران به دست آمده اند؟ سینمای ایران چگونه می تواند مخاطبان از دست داده خود را بازیابد؟ برنامه های بلندمدت مسوولان و مدیران اجرایی برای این سینما چیست؟ برای از بین بردن شکاف های موجود میان سیاستگذاری ها، عملکردهای دستگاه های اجرایی و خواست ها و فعالیت های سینماگران و نیز انتظارات مخاطبان چه تدابیری اندیشیده و چه تصمیماتی گرفته شده است؟ چه پروژه های مطالعاتی یی برای برون رفت از وضع موجود شکل گرفته اند؟ در سینمای ایران جایگاه و رابطه بخش دولتی و بخش خصوصی چگونه تعریف می شود؟ و... می توان سیاهه یی از این گونه پرسش ها فراهم آورد و آنها را به بایگانی تاریخ سپرد.

▪ با وجود همه مشکلات و مسائل شناخته شده و ناشناخته موجود و فراروی سینمای ایران و این مساله که در جامعه امروز ایران افراد زیادی در سینما یا در ارتباط با آن فعالیت می کنند یا مسیر زندگی شان را در آن جست وجو می کنند - ظاهراً ایران دارای رتبه اول تولید فیلم کوتاه در جهان است/ هر ساله افرادی وارد دانشکده های سینما و هنر شده و افرادی از آن خارج می شوند و... - هیچ تصمیمی برای مدیریت و بهره وری نیروی انسانی گرفته نشده و هدر رفتن نیروی انسانی یکی از ویژگی های سینمای ایران شده است. در چنین شرایطی چنین به نظر می رسد که آسیب شناسی سینمای ایران نه به عنوان موضوع یک پرونده و نه به عنوان یک پروژه تحقیقاتی و راهبردی در دستور کار هیچ یک از نهادها، مسوولان، گروه ها، موسسات و نشریات سینمایی کشور نیست و این در حالی است که پاک کردن صورت مساله به برخورد کلیشه یی با این موضوع تبدیل شده است، آنچنان که مشاور سینمایی رئیس جمهوری در اظهاراتش از ورشکستگی کامل و زیان بار بودن سینمای ایران صحبت کرده و تصمیم درست را در تعطیلی آن می بیند.

▪ اغلب جشنواره های سینمایی جهان به ویژه آنها که سابقه و اعتبار بیشتری دارند به عنوان نهادهایی جریان ساز شناخته می شوند به این معنی که آنها در حیات و حرکت سینمای ملی خود و نیز در سطح جهانی تاثیرگذار هستند، می توان گفت که آنها با حفظ رویکرد، تشخص و جایگاه خود با یکدیگر تفاوت هایی معنی دار دارند و این همه در طول تاریخ خود به پیشرفت سینمای ملی آن کشورها و سینمای جهان کمک های شایانی کرده است. از مجموعه ویژگی ها و تاثیرهای این جشنواره ها می توان به کشف و معرفی فیلمسازان نوخاسته، تاثیر در فروش فیلم ها، به وجود آوردن پرونده ها و رویکردهای جدید، کارگاه ها و نشست های تخصصی و آموزشی، ایجاد فضای واقعی و پویای تعامل میان سینماگران و نیز میان سینماگران و مخاطبان شان، مخاطب شناسی و در مجموع تاثیر در سرنوشت فیلم ها اشاره کرد. اما در ایران جشنواره فجر و جشن خانه سینما همواره با انفعال، گسست و حواشی ناخوشایند همراه بوده اند. پذیرفتن ها و نپذیرفتن ها، محدودیت ها و واکنش ها، دیر شدن ها و زودشدن ها، بیانیه ها و جوابیه ها و... جای حاشیه و متن را تغییر داده اند. در واقع نمی توان به روشنی اهداف مشخص و محققی را در این برنامه ها بازشناخت یا مسیر مشخصی را برای آنها تصور کرد. دیدن آنچه که دیگری ندیده، مهربانی با آنچه که «مورد بی مهری قرار گرفته» بی تفاوتی به آنچه که دیگری تقدیر کرده است و... چنان فضایی از انفعال و عدم مطلوبیت پدید آورده که به راحتی می توانیم به یاد بازی های کلیشه یی کسالت آور بیفتیم. برای مثال در جشن امسال خانه سینما فیلمی بیشترین جایزه را می گیرد که در جشنواره فجر - جشنواره دولتی - «مورد بی مهری قرار گرفته» و جالب اینجاست که تهیه کننده این فیلم دولتی است. اما واقعاً فراتر از اینها کارکردهای اصلی این دو مراسم چیست؟ فراتر از صف کشی ها و جدال های بی سابقه جشنواره فجر سال گذشته تاثیر این جشنواره بر سینمای ایران چه چیزهایی بوده است؟ به راستی آیا میان جشنواره فجر و جشن خانه سینما تفاوت های معنی داری وجود دارد؟برآیند واقعی این دو مراسم چیست؟ آیا واقعاً دادن بیشترین جایزه به فیلم «مورد بی مهری قرار گرفته» تاثیری بر سرنوشت آن فیلم خواهد داشت؟

▪ قطعاً حرکت برای حل مشکلات صرفاً وظیفه خانه سینما نیست اما پیگیری مسائل و ایجاد فضای بحث و تحقیق از وظایف آن به شمار می روند. از آنجا که فکر می کنم مسائل سینمای ایران باید در چارچوب مسائل فرهنگی، اجتماعی و تاریخی و سیاسی جامعه ایران با تمرکز بر مباحث بنیادین این جامعه همچون سنت و تجدد، توده گرایی و نخبه گرایی و... تحلیل شود، بررسی چندجانبه و حضور کارشناسان هنری و علوم انسانی، جامعه شناسان و کارشناسان علوم ارتباطات را در پیگیری مسائل ضروری می دانم. در سال های گذشته در پایان این جشنواره ها و جشن ها آنچه بیش از هر چیز در ذهن می ماند، افت کیفیت آثار ارائه شده، تنزل جایگاه مراسم، حاشیه ها و جدال ها و البته کف زدن ها و ملاقات های دلپذیر و سالن های نورانی است.

بله تمام شد، به همین سادگی.

علی تدین