مقایسه وِیژگیهای شخصیتی و خود کارآمدی در دانش آموزان با عمکرد تحصیلی بالا و پایین دوره پیش دانشگاهی ناحیه ۲

هدف اصلی پژوهش حاضر مقایسه ویژگیهای شخصیتی و خودکارآمدی در دانش آموزان با عملکرد تحصیلی بالا و پائین دوره پیش دانشگاهی شهر اردبیل می باشد

هدف اصلی پژوهش حاضر مقایسه ویژگیهای شخصیتی و خودکارآمدی در دانش آموزان با عملکرد تحصیلی بالا و پائین دوره پیش دانشگاهی شهر اردبیل می باشد. جامعه آماری مورد نظر در این پژوهش متشکل از کلیه دانش آموزان دوره پیش دانشگاهی مدارس دولتی منطقه ۲ شهر اردبیل بودند. نمونه مورد نظر هم شامل ۲۰۴ دانش آموز (۱۱۳ دختر و ۹۱ پسر) بودند که از طریق روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند و پرسش نامه های شخصیتی نئو و خودکارآمدی شرر و معدل نوبت اول دانش آموزان مورد استفاده قرار گرفت. به منظور توصیف داده های پژوهش، از محاسبه شاخص های پراکندگی (میانگین، واریانس و انحراف معیار) و به منظور تجزیه و تحلیل داده های پژوهش از آزمونهای MANOVA ، t مستقل و رگرسیون چند متغیری استفاده شد. بعد از تجزیه و تحلیل با استفاده از نرم افزار spss نتایج زیر بدست آمد:

- بین ویژگیهای شخصیتی دانش آموزان با عملکرد تحصیلی بالا و پایین تفاوت معنی داری وجود ندارد.

- با وجود تفاوت بین خودکارآمدی دانش آموزان با عملکرد تحصیلی بالا و پایین ولی این تفاوت معنی دار نیست.

- از صفات شخصیتی مقیاس برون گرایی قوی ترین عامل تبیین خودکارآمدی در دانش آموزان با عملکرد تحصیلی پایین می باشد. زیرا این متغیر قادر است ۲۲ درصد واریانس خودکارآمدی را تبیین نماید.

- از صفات شخصیتی مقیاس با وجدان بودن مهمترین عامل تبیین خودکارآمدی در دانش آموزان با عملکرد تحصیلی بالا می باشد زیرا این متغیر به تنهایی قادر است ۳/۳۴ درصد واریانس خودکارآمدی را تبیین نماید.

- بین ویژگیهای شخصیتی و خودکارآمدی دختران و پسران تفاوت معنی دار وجود ندارد.

● مقدمه

آموزش و پرورش هر جامعه، خاص آن جامعه است و از فرهنگ، حکومت، اقتصاد و ارزشهای آن جامعه متأثر می شود. به طور کلی، تعلیم و تربیت یک کشور به درک کامل فلسفه تربیت از سوی جامعه و مسئولان آن بستگی دارد.

امروزه با پیشرفت علوم به خصوص علوم انسانی و تأثیری که این علم در تعلیم و تربیت دارد. متخصصان آموزش و پرورش معتقدند که تربیت کودک اگر مهم تر از تعلیم او نباشد اهمیت کمتری از آ ن ندارد. در دنیای امروز فلسفه تعلیم و تربیت بر این اساس بنا شده است که تمامی جنبه های شخصیت فرد پرورش یابد. به این صورت که برای داشتن انسانی سالم، خلاق و مفید در جامعه لازم و ضروری است که همگام با توسعة قوای فکری و عقلی فرد، قوای جسمانی وعاطفی او هم پرورش یابد.

مطالعة شخصیت انسان یکی از مهمترین و پیچیده ترین مباحث در روان شناسی می باشد. مفهوم شخصیت از جمله مفاهیمی است که در طول تاریخ بشر تغییر و تحول عمده ای کرده است. به علت اینکه مطالعه شخصیت برای درک ماهیت انسان اهمیت زیادی د ارد. تولد این رشته با کارهای ویلهلم ونت[۱] در سال ۱۸۷۹ در دانشگاه لایپزیک در آلمان شروع شد (شولتز، ۱۹۹۰، ترجمه کریمی و همکاران، ۱۳۸۴).

در اوایل قرن بیستم واتسون[۲] آمریکایی تحولی عظیم بر علیه کارونت به وجود آورد و جنبش رفتارگرایی را بنیان نهاد. که معتقد است روان شناسی علمی باید بر جنبه های ملموسی از ماهیت انسان تمرکز کند که بتوان آن را ثبت کرد، شنید و اندازه گیری کرد.

در دهة ۱۹۳۰ مطالعة شخصیت در روان شناسی آمریکا عمدتاً توسط هنری مورای[۳] و گوردن آلپورت[۴] در دانشگاه هاروارد، رسمیت پیدا کرد (شولتز، ۱۹۹۸، ترجمه سید محمدی، ۱۳۸۵).

عوامل متعددی در طرز رفتار انسان نقش تعیین کننده دارند که برخی از این عوامل به وسیلة شاخه ای از علم روان شناسی به نام روان شناسی شخصیت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است که یکی از جذاب ترین و شیرین ترین موضوعهای روان شناسی می باشد که این موضوع در قالب نظریه ها و رویکردهای مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

آنچه در ارزیابی شخصیت هر فرد مهم است پیچیدگی ماهیت آن و اندازه گیری آن می باشد. اگر واقعاً بتوان به اندازه گیری شخصیت پرداخت می توان دانش و اطلاعات خود را در مورد آن افزایش و توسعه داد. (براهنی ، ۱۳۶۱).

این پیچیدگی ماهیت شخصیت انسان باعث شده که تاکنون پاسخ یکسانی به سؤال «شخصیت چیست؟» داده نشود و نباید تصور کنیم که تنها یکی از این نظریه­ها درست است و بقیه غلط هستند. زیرا هر کدام از نظریه پردازان در تعریف خود به جنبه های مختلف شخصیت توجه کرده اند و دسته بندی افراد به تیپ های مختلف دست کم به زمان بقراط (حدود ۴۰۰ سال قبل از میلاد) باز می گردد.

ما در برخورد با دیگران، معمولاً حدسهایی در مورد آنها می زنیم و برای توصیف شخصیت آنها از اصطلاحاتی استفاده می کنیم مثلاً اجتماعی، درون گرا و..... و این برداشتهای ما از دیگران، بر رفتار ما با آنها تأثیر می گذارد. و بر اساس ارزیابی شخصیت آنها، در مورد آنها به قضاوت می پردازیم. این برداشتهای ما از شخصیت افراد مبتنی بر کارهایی است که از افراد در طی زمانهای مختلف سر می زند.

گوردون آلپورت ۵۰ تعریف مختلف از شخصیت را مرور و ارائه کرده است (آلپورت، ۱۹۳۷).

ایشان تعریف خود را از شخصیت به این صورت ارائه کرده است که:

«شخصیت سازمان پویایی از نظامهای جسمی، روانی در درون فرد است که رفتار و افکار ویژة او را تعیین می کند» (آلپورت، ۱۹۶۱).

هدف کتل از مطالعة شخصیت پیش بینی رفتار می باشد، یعنی رفتاری که شخص در پاسخ به یک موقعیت خاص از خود بروز می دهد که در معادله ریاضی به صورت R= f(p,s) بیان می کند.

علت اصلی مطالعة شخصیت در عصر کنونی، شناخت انسانی است که خود سبب تمامی مشکلات و بحرانهایی است که گریبانگیرش شده است.

آبراهام مزلو[۵] معتقد است که «انسان عامل اصلی مشکلات جهان است به طوری که با اصلاح او همه چیز اصلاح می گردد (مزلو، ۱۹۵۷).

یکی از حوزه های اصلی کاربرد روان شناسی در دنیای واقعی، ارزشیابی[۶] شخصیت است. به عنوان مثال متخصصان روان شناسی بالینی از طریق یک ارزیابی[۷] مناسب شخصیت می توانند بهترین روش درمان را انتخاب نمایند. در مدارس هم، ارزشیابی شخصیت به روان شناسان آموزشگاهی کمک می کند تا بتوانند به علل ناسازگاری و مشکلات یادگیری دانش آموزان پی ببرند.

در عصر امروزی عوامل متعددی بر رفتار فرد تأثیر دارند که مهمترین آنها خانواده، مدرسه واجتماع می باشد. که این سه عامل، اساس شخصیت فرد را در دوران کودکی پی ریزی می کنند. امروزه افراد برای همگام بودن با این تحولات و به روز کردن مهارتهایشان همواره مشغول کسب اطلاعات به روز می باشند. در طول سالهای گ ذشته نظریات مختلفی در زمینة توصیف و چگونگی تحول رفتار آدمی، بیان شده است. از جملة این نظریه ها، نظریة شناختی- اجتماعی[۸] بندورا[۹] می باشد. این نظریه بر مبنای یادگیری استوار است که در ابتدا به نظریة یادگیری- اجتماعی[۱۰] مشهور بود. در این نظریه بر ریشه های اجتماعی رفتار و اهمیت فرایندهای شناختی، همچنین تمام ابعاد زندگی یعنی انگیزش، هیجان و عمل تأکید شده است (پروین، ۲۰۰۱، ترجمه جوادی و کدیور ۱۳۸۱).

بر اساس این دیدگاه انسان به عنوان موجودی فعال بوده و بر رویدادهای زندگی خود تأثیرگذار است.

در نظریة بندورا، ابعاد مختلف شخصیت مطرح شده است،که به بررسی مفهوم خودکارآمدی[۱۱] یا توانایی ادراک شده فرد در انطباق با موقعیت های خاص خواهیم پرداخت.

از نظریه پردازان انگیزش پیشرفت که تحقیقات خود را بر ادراکات توانایی متمرکز کرده اند باندورا وکووینگتون[۱۲] می باشند. بندورا به این ادراکات تحت عنوان خودکارآمدی اشاره می کند و کووینگتون در نظریة خودارزشی[۱۳] اش شایستگی ادراک شده را مورد بحث قرار می دهد و معتقد است انسانها نیاز دارند هم از طرف خودشان و هم از طرف دیگران به عنوان افرادی شایسته درک شوند.

مفهوم خودکارآمدی از نظر بندورا به یک احساس واقعی از تسلط در مهارت اشاره دارد. یعنی دانش آموزان وقتی احساس مؤثر بودن خواهند کرد که آنها خودشان واقعاً احساس کنند که در به دست آوردن یک مهارت یا دانش جدید در حال پیشرفت هستند. به این صورت که بامشاهده موفقیت خود در گذشته نسبت به آینده نیز مطمئن می شوند و اگر در گذشته با شکست مواجه شده باشند در مورد موفقیت خود در آینده ناامید خواهند بود (استیپک، ترجمه حسن زاده و عموئی، ۱۳۸۱).

نویسنده / منبع : فضایل شاهماری

۱- Wundt,.

۲- Watson,

۱- Murray,

۲- Allport

۱- Maslow,

۲- Evaluation

۳- Assessment

۴- Social coghintive theory

۵- Bondura,

۶- Social learning theory

۱- Self efficacy

۲- Covington

۳- Self- worth