۱۰ صبح و ۵ عصر اوج آلرژی است

بیماری فصل در گفتگو با دکتر محمدرضا فضل الهی متخصص ایمونولوژی و آلرژی

یکی از دغدغه‌های اصلی افراد در فصل بهار مساله ابتلا به آلرژی‌های فصلی است که در این فصل شیوع فراوان‌تری دارد. آلرژی در واقع به واکنش‌های غیرمتعارف سیستم ایمنی در مقابل ورود عامل مهاجم خارجی گفته می‌شود که عوارض گوناگونی را برای فرد مبتلا ایجاد می‌کند....

این عوارض اگرچه در بیشتر موارد مقطعی و زودگذر هستند، در مواردی نیز واکنش‌های شدید بدن را سبب می‌شوند و تا مدت طولانی نیز ادامه می‌یابند. آلرژی در بیشتر موارد زمینه ژنتیکی دارد ولی عوامل محیطی نیز بر آن موثر هستند. اما چه عواملی در بروز آلرژی تاثیر دارند و چه راه‌هایی برای پیشگیری از آن وجود دارد؟! برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها و سوالات دیگری که مخاطبان «سلامت» در این مورد داشته‌اند، گفتگویی را با دکتر محمدرضا فضل‌الهی، متخصص آسم و آلرژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

▪ به‌عنوان اولین سوال،‌ چرا بروز حساسیت در فصل بهار بیش از سایر فصل‌ها دیده می‌شود؟

ـ به طور کلی از میان افراد جامعه ۲۰ تا ۳۰ درصد ممکن است به شکل‌های مختلف دچار آلرژی شوند. این آلرژی می‌تواند به صورت فصلی یا دایمی باشد که شیوع نوع فصلی آن بیش از دایمی است. آلرژی‌های فصلی نیز به نوبه خود، برای بروز نیاز به یک عامل محرک دارند و فصل بهار که فصل گرده‌افشانی و رویش گیاهان مختلف است می‌تواند محرک خوبی برای آن باشد.

▪ پس این مطلب صحیح است که گرده گل‌ها باعث بروز آلرژی در بهار می‌شوند؟

ـ بله، البته باید به این نکته توجه داشت که کدام گرده‌ها موجب بروز آلرژی می‌شوند. برخلاف نظر عامه مردم گل‌هایی مثل رز و سرخ به دلیل اینکه دانه گرده آنها بزرگ است، کمتر در ایجاد آلرژی نقش دارند و در مقابل گرده‌ گل‌های کوچک و گرده درختان سوزنی برگ مثل سرو در ایجاد آلرژی بسیار موثرند.

▪ ذرات معلق در هوای شهرهایی مثل تهران همواره وجود دارند، پس چرا این ذرات موجب ایجاد آلرژی نمی‌شوند؟

ـ برای پاسخ به این سوال ابتدا باید دانست که ماده حساسیت‌زا باید دارای چه مشخصاتی باشد تا موجب ایجاد آلرژی شود. مهم‌ترین نوع آلرژی، آلرژی بینی است که ۲۵ تا ۳۰ درصد مبتلایان را دربرمی‌گیرد که در آن دستگاه تنفسی فوقانی یا تحتانی درگیر می‌شود. در بیان علمی برای تحریک دستگاه تنفسی افرادی که مستعد آلرژی هستند، یک ماده آلرژن (حساسیت‌زا) باید وزنی بین ۱۰ تا ۷۰ دالتون داشته باشد و گرده گیاهان بهاری در این دسته قرار می‌گیرند.

▪ یعنی آلاینده‌های هوا در ایجاد آلرژی‌های فصل بهار بی‌تاثیرند؟

ـ نه، آلاینده‌های هوا نیز به نوبه خود در این پدیده نقش دارند. طبق نتایج تحقیقات انجام شده در کشور، مشخص شده است که آلاینده‌ها می‌توانند شکل آلرژن‌ها را تغییر دهند و باعث حساسیت‌زایی بیشتر آنها ‌شوند. با بررسی میکروسکوپ الکترونی گرده گیاه سرو نقره‌ای در تهران، مشخص شده است که گرده این گیاهان در نواحی آلوده‌تر شهر، از لحاظ فیزیکی تغییر شکل یافته‌اند و علایم حساسیت‌زای بیشتری از خود نشان می‌دهند.

▪ آقای دکتر، آیا آلرژی درمان دارد؟

ـ این سوال همیشگی مبتلایان به انواع آلرژی است. اگر منظور از این درمان، علاج و مداوای قطعی بیماری باشد، باید گفت جز در موارد محدود این امر امکان‌پذیر نیست که البته مدت درمان این تعداد محدود نیز طولانی خواهد بود. بروز آلرژی در زمان‌های مختلف متفاوت است. ممکن است در طول یک دوره زمانی به اوج خود برسد ولی در مقابل ممکن است چند سال به صورت خفته بماند و بروز نکند. در کل ریشه‌کنی آلرژی بسیار مشکل است.

▪ پس چه‌طور می‌توان با این پدیده مقابله کرد؟

ـ طبق بررسی‌های انجام شده، اولین و مهم‌ترین قدم در جلوگیری از بروز آلرژی، پیشگیری است. برای این کار مناسب‌ترین عمل دور کردن فرد مستعد آلرژی از عامل حساسیت‌زاست. مثلا اگر فرد به گیاهی خاص در خیابان حساسیت دارد، بهترین کار دور کردن فرد از آن محیط است ولی اگر این کار مقدور نبود، می‌توان از ورود عامل حساسیت‌زا به منزل جلوگیری کرد. مثلا با بستن پنجره‌ها و بالا کشیدن شیشه اتومبیل در هنگام خروج از منزل می‌توان تا حد زیادی از بروز آلرژی جلوگیری کرد. آگاهی از این نکته هم بسیار مهم است که تراکم گرده‌های گیاهان در دو مقطع زمانی بسیار زیاد است: یکی ساعت ۱۰ صبح و دیگری ساعت ۵ بعدازظهر. افراد مستعد آلرژی باید در این ساعت موارد بهداشتی، از قبیل استفاده از ماسک را بیشتر مدنظر قرار دهند.

▪ چه داروهایی برای درمان آلرژی وجود دارد؟

ـ معمول‌ترین داروهایی که در این مورد استفاده می‌شود آنتی‌هیستامین‌ها هستند که درواقع بیشتر از اینکه جنبه درمانی داشته باشند، علایم بالینی آن را کاهش می‌‌دهند و از عوارض مهم آن ایجاد خواب‌آلودگی در مصرف‌کنندگان است. داروهای دیگری که برای درمان آلرژی کاربرد دارند، داروهای استروییدی هستند که انواع قدیمی آنها عوارض بسیاری داشتند ولی در حال حاضر عوارض آنها بسیار کاهش یافته است. باید به این نکته نیز توجه داشت که مصرف داروهای استروییدی به شکل خوراکی و تزریقی به‌صورت خودسرانه آثار بدی را می‌تواند به دنبال داشته باشد.

پیمان صفردوست