قدم زدن روی خطوط ملتهب

درباره فیلم های سیاسی تاثیرگذار دهه ۸۰

روزهای جشنواره در راهند و سینمای ایران خود را آماده بزرگ‌ترین رویداد سینمایی سال می‌کند، هرچند هنوز از جزئیات فیلم‌ها خبری دردست نیست اما اخبار پیرامون فیلم‌های در راه جشنواره، نشان می‌دهد که امسال با جشنواره‌ای متفاوت از سال‌های پیش مواجهیم. «اینجا غبار روشن است» فیلم جدید ابوالقاسم طالبی به حوادث پس از انتخابات می‌پردازد.

«پایان نامه» حامد کلاهداری به موضوع جنگ نرم می‌پردازد و شنیده‌ها حاکی از آن است که صریح‌ترین فیلم سیاسی سال‌های اخیر سینمای ایران خواهد بود. به این دو فیلم «خیابان‌های آرام» کمال تبریزی را اضافه کنید که هرچند عوامل فیلم اطلاعات زیادی در اختیار رسانه‌ها قرار نداده‌اند اما شنیده‌ها حاکی از روایت شخصی تبریزی از حوادث بعد از انتخابات در این فیلم است. معاونت سینمایی در جشنواره فیلم کوتاه هم از فیلمسازان سیاسی تقدیر و حمایت کرد. به همین بهانه در ستون این هفته مروری کوتاه برمهم‌ترین فیلم‌های سیاسی دهه ۸۰ خواهیم داشت.

● نیمه پنهان – ۱۳۸۰ - تهمینه میلانی

پنجم شهریور ۱۳۸۰ خبر بازداشت تهمینه میلانی، تیتر اول روزنامه‌های آن زمان شد. همه کنجکاو بودند دلیل احضار و بازداشت او را بدانند. روزنامه رسالت در خبری نوشت: «تهمینه میلانی به‌خاطر ساختن فیلم« نیمه پنهان» بازداشت و روانه زندان شد.» واکنش‌ها شروع شد. عده‌ای موافق و عده‌ای مخالف بودند. کار به جایی رسید که رئیس‌جمهور وقت نیز وارد گود شد و در مصاحبه با خبرنگاران گفت: « اگر مسئله تنها یک فیلم باشد که دراین مملکت با اجازه رسمی منتشر شده است و اینکه بخواهیم پس از اکران با عنوان‌های سیاسی با آن برخورد کنیم، روا نیست. اگر هم اشتباه شده یا مشکلی در این زمینه وجود دارد دولت باید پاسخگو باشد. این وزارت ارشاد است که باید توجیه کند که اگر واقعا فیلم مناسب نیست چرا اصولا اجازه داده است.» میلانی بعدها در مصاحبه‌ای اعلام کرد شخصیت‌های فیلم «تسویه حساب» را از روی دخترانی که مدت حبس با آنها آشنا شده بود، ساخته است.

● مارمولک- ۱۳۸۲ - کمال تبریزی

بعد از نمایش«مارمولک» در بیست و دومین جشنواره فیلم فجر، حاشیه‌های اطراف آن موجب شد سازندگان «مارمولک» تصمیم بگیرند تا در اولین فرصت(نوروز) فیلم را اکران کنند. شهر را بیلبوردهای مارمولک پر کرده بود:«نوروز جایی نروید، مارمولک می آید» اما درست یک روز قبل از اکران(۲۷‌اسفند) فیلم توقیف و قرار شد بعد از پایان محرم و صفر اکران شود و دوم اردیبهشت تاریخ نمایش فیلم قطعی اعلام شد.

فیلم بالاخره اکران شد و خیلی زود بحث و تحلیل روی آن به سطح جامعه، صفحه اول روزنامه‌ها و تریبون‌های مذهبی کشیده شد. در روزهای اندک نمایش «مارمولک» روحانیون تاثیرگذاری چون آیت الله جنتی،پناهیان و امامان جمعه چند شهر در خطبه‌های خود لب به انتقاد از فیلم گشودند.

● به رنگ ارغوان – ۱۳۸۳ – ابراهیم حاتمی‌کیا

سیزدهمین فیلم بلند ابراهیم حاتمی‌کیا، مراحل ساخت را در سکوت کامل خبری طی کرد. حتی عکس‌ها و خلاصه داستان فیلم تنها چند روز مانده به آغاز جشنواره بیست و سوم در اختیار مطبوعات قرار گرفت.تنها یکی، دو روز به آغاز جشنواره مانده بود که فیلم از لیست فیلم‌های جشنواره بیرون آمد. حاتمی‌کیا در نامه‌ای خطاب به یونسی(وزیر اطلاعات وقت) چنین نوشت: «برادرم، بدانید من و شما از یک قبیله‌ایم، گرچه تلاش مان در دو ساحت متفاوت قرار دارد. شاید «به رنگ ارغوان» گل سرخ خارداری باشد که دل یاران را ریش کرده است ولی شما بدانید که من نیتی جز تقدیم گل سرخ نداشتم.» فیلم اکران نشد و دولت هشتم جایش را به دولت نهم داد. ساداتیان تهیه‌کننده فیلم طی نامه‌ای به محمود احمدی‌نژاد خواستار رسیدگی به وضعیت اکران فیلم شد.

فیلم بعد از پنج سال در اولین روز جشنواره بیست و هشتم برای اهالی رسانه به نمایش درآمد. شمقدری رفع توقیف این فیلم را نشانه بالا بردن آستانه تحمل دولت در نمایش این نوع آثار دانست. در ایام جشنواره، جمعی از نمایندگان مجلس و اعضای هیات دولت و معاونان آنان در چهار نوبت در سالن نمایش وزارت ارشاد به تماشای این فیلم نشستند و سرانجام حاتمی‌کیا موفق به کسب سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره شد. وی هنگام دریافت جایزه گفت:« به امثال ما

اعتماد کنید.»

● سنتوری - ۱۳۸۵ - داریوش مهرجویی

«سنتوری» بیشتر از اینکه فیلمی اسیر محتوای سیاسی خود شود، قربانی حاشیه‌های پیرامونش شد. «سنتوری» به دستور وزیر وقت ارشاد توقیف و توسط معاونت سینمایی دولت فعلی رفع توقیف شد. صفار هرندی در دفاع از توقیف این فیلم(که پروانه نمایش نیز داشت) چنین گفت: «فیلمنامه سنتوری سال ۸۱ با نامی دیگر به معاونت سینمایی ارائه شد، اما به دلیل مشکلاتی که داشت نتوانست مجوز ساخت دریافت کند.حالا که فیلم ساخته شده، قابلیت نمایش عمومی ندارد، نمایش فیلم‌هایی که قابلیت اکران عمومی ندارند در جشنواره فیلم فجر، یادگار سالهای قبل است که من با آن مخالف هستم. »

روزها گذشت و با تغییر کابینه و تغییرات وزارت ارشاد، «سنتوری» رفع توقیف شد. شمقدری درباره فیلم چنین گفت: « من از همان زمان نیز گفتم «سنتوری» مستحق توقیف نیست به صرف اینکه فقط یک فرد عبا پوشیده است؛ نمی‌توانیم بگوییم این فرد ملاک روحانیت است. زیرا عبا نماد روحانیت نیست و عبا را همه می‌پوشند و ما نباید با این قرینه‌سازی‌ها کار را به سمتی ببریم که نتوان از بعضی نمادها انتقاد کرد.»

● صدسال به این سال‌ها – ۱۳۸۶ – سامان مقدم

داستان فیلم حول محور شخصیتی به نام ایران با بازی فاطمه معتمدآریاست.در کنار معتمدآریا، پرویز پرستویی و رضا کیانیان بازیگران محوری فیلم هستند.مقدم درباره این فیلم گفته بود: « این بهترین اثر من است وعاشقانه دوستش دارم، فکرمی‌کنم در اکران فروشی فوق‌العاده داشته باشد.» فیلم به دلیل برداشت‌های متفاوتی که از آن می‌شد توقیف شد. این فیلم بعد از کش و قوس‌های فراوان و دو سال بلاتکلیفی، بالاخره در جشنواره بیست و هشتم فیلم فجر در بخش غیر‌رقابتی، نمایش محدودی داشت و بعد از صحبت‌های جواد شمقدری در ۲۲اردیبهشت امسال، شانس زیادی برای نمایش فیلم وجود داشت که بعد از گذشت شش ماه از آن تاریخ، موانع نمایش عمومی فیلم هنوز رفع نشده است.

به این لیست «پاداش» کمال تبریزی را هم اضافه کنید که به دلیل موضوع جنجالی‌اش هنوز رنگ پرده را ندیده است. این فیلم قرار بود سال گذشته در جشنواره فیلم فجر، به نمایش درآید.

امیرعباس صباغ