جهانی شدن نیازمند تنفس

جهانی شدن زنده است و به طور قابل قبولی خوب عمل می کند به رغم فراز و نشیب های اقتصاد جهان, پیشروی روزافزون یکپارچگی بازارها در سراسر جهان ادامه دارد گرچه ممکن است آهنگ این یکپارچگی کند شده باشد, اما درجه آن بعید است که معکوس شده باشد

جهانی‌ شدن زنده است و به‌طور قابل قبولی خوب عمل می‌کند. به‌رغم فراز و نشیب‌های اقتصاد جهان، پیشروی روزافزون یکپارچگی بازارها در سراسر جهان ادامه دارد. گرچه ممکن است آهنگ این یکپارچگی کند شده باشد، اما درجه آن بعید است که معکوس شده باشد.

برای بررسی اینکه جهانی شدن در کجا قرار گرفته و به کجا خواهد رفت، به ارقام جدید منتشر شده توسط سازمان تجارت جهانی تحت عنوان «گزارش ۲۰۱۳ تجارت جهان» توجه کنید. در دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰ شاهد انفجار تجارت جهان بودیم. افزایش آزادسازی تجارت در بازارهای نوظهور جدید که به‌ویژه به‌دلیل اصلاحات تجاری در هند و چین به وجود آمده، موجب شده است نسبت تجارت جهانی کالا و خدمات به تولید ناخالص داخلی جهان از حدود ۲۰ درصد به حدود ۳۰ درصد رشد کند. نباید فراموش کرد که در این دوره فقر جهانی به شدت کاهش یافت. صدها میلیون نفر در چین و هند سرانجام توانستند از زندگی بینوایانه بگریزند و در طبقه متوسط پایین قرار بگیرند.

پس از آن اقتصاد جهان به‌دلیل بدترین بحران مالی جهانی از زمان رکود بزرگ، به شدت آسیب دید. تجارت جهان در سال ۲۰۰۹ به شدت دچار رکود شد و طی آن ۹ درصد سقوط کرد. جریان سرمایه نیز دچار اختلال شد. ما همچنان با پیامدهای مهلک این بحران عظیم دست و پنجه نرم می‌کنیم.

اما خوشبختانه، برخلاف دهه ۱۹۳۰، جهان به سمت حمایت‌گرایی شدید تغییر جهت نداد. گرچه سازمان «هشدار تجارت جهانی» خاطرنشان می‌کند در بحران مقدمات برخی اقدامات حمایت‌گرانه دیده شده است، مانند عوارض ضد دامپینگ و یارانه‌های تولیدکننده، اما این سیاست‌ها جزئی و فاقد عمومیت بوده‌اند و به بسته شدن بازارها منجر نشده‌اند. درنتیجه، تجارت جهان به سرعت در سال ۲۰۱۰ بهبود یافت و از آن به بعد به‌طور مستمر رشد کرده است.

جهانی شدن در چه صورت دچار مشکل می‌شود؟ تنها درصورتی که چشم‌انداز جدی وجود داشته باشد، مبنی بر اینکه یکپارچگی بازارها دچار از هم‌گسیختگی می‌شود. با درنظر گرفتن این چشم‌انداز، باید بین جهانی شدنی که از بازارها ناشی می‌شود و جهانی شدنی که از سیاست ناشی می‌شود، تمایز قائل شویم.

جهانی شدن ناشی از نیروهای بازار ممکن است فروکش کند. به این معنی که سود اولیه حاصل از آزادسازی بازار در چین، هند و دیگر نقاط تقلیل یافته است. برون‌سپاری و انتقال کسب و کار دیگر همچون یک دهه قبل مرسوم نیست، زیرا هزینه‌ها در جهان درحال توسعه رو به افزایش است. درعوض، خبرهایی درباره بازگشت تولید به آمریکا به‌دلیل هزینه‌های بالاتر در خارج و هزینه‌های پایین‌تر انرژی در آمریکا به گوش می‌رسد. اما توازن مجدد فعالیت‌های اقتصادی در سراسر جهان به این معنی نیست که جهانی شدن دچار مشکل است. اگر نسبت تجارت جهان به تولید ناخالص داخلی برای آینده نزدیک در ۳۰ درصد باقی بماند، یا حتی توسط نیروهای بازار دچار کاهش شود، مشکلی برای جهانی شدن به وجود نمی‌آید.

معکوس شدن جهانی شدن به‌دلیل درون‌نگری سیاست‌‌های دولت‌ها داستان دیگری است. اما شاهد چنین رویدادی در دوره بحران نبودیم. افکار عمومی متقاضی سیاست‌های حمایت‌گرایانه نیست. هیچ‌کس علیه سازمان تجارت جهانی تظاهرات نمی‌کند (جنگ سیاتل در سال ۱۹۹۹ را به خاطر دارید؟) و جمعیت ضد جهانی شدن پراکنده شده است. آزادسازی در چین، هند و دیگر کشورهای درحال توسعه برگشت‌ناپذیر است: مردم این کشورها شاهد بوده‌اند که چگونه تجارت شرایط اقتصادی را بهتر کرده است و نمی‌خواهند، این دستاوردها از میان برود.

البته، جهان به سمت آزادسازی بیشتر پیش نمی‌رود. سیاست در توقف کامل است. هیچ‌کس علیه سازمان تجارت جهانی تظاهرات نمی‌کند، چون سازمان تجارت جهانی کاری انجام نمی‌دهد. مذاکرات دور دوحه در عمل مرده است. مذاکرات تجاری منطقه‌ای نیز وضع بهتری ندارند. مذاکرات تجارت آزاد آن سوی اقیانوس آرام با موانع بسیاری رو‌به‌رو است و ممکن است سال‌های زیادی طول بکشد تا به نتیجه برسد.

دوره«جهانی شدن سریع»، یکپارچگی سریع اقتصادهای جهان در دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰ که از بازارها و سیاست ناشی می‌شد، ممکن است به بازده نزولی آسیب وارد کرده باشد. اما فرآیند جهانی شدن به وقفه نیاز دارد. ولی آیا این مساله به این معنی است که جهانی شدن دچار مشکل شده است؟ چنین نیست. مادامی که دولت‌ها برای کاهش سطح کنونی یکپارچگی تلاش نکنند یا در جریان موجود سرمایه مداخله نکنند، سطح بالای جهانی شدن در همین جا باقی می‌ماند.

نویسنده: داگلاس ایروین

مترجم: رفیعه هراتی