فقرای هندی, كارگران جدید صنعت ساخت و ساز

با رونق گرفتن ساخت و ساز, طبیعی است كه تقاضا برای آجر هم افزایش یابد یكی از تولید كنندگان آجر در شهر بمبئی می گوید, تولید این محصول ساختمانی تنها در سال گذشته در هند دو برابر شده است و در سال آینده باز هم دو برابر خواهد شد

یكی از عوامل مهم در رشد ۹‌درصدی اقتصاد هند كه رقمی قابل توجه به شمار می‌آید، صنعت ساخت و ساز و ساختمانی این كشور است.

در پس این صنعت كه به تعبیری ساختن هند جدید را در دست دارد، مردان و زنان فقیر هندی مشغول به كار هستند.

چاكوب‌هایی خابو، یكی از همین مردان هندی است. او مردی لاغراندام و پیر است و در حالی كه سیگاری به دست دارد، بالای سر ردیفی از خشت‌های آجری كه فرزندانش به تازگی ساخته‌اند، ایستاده است. وانیتا دختر ۲۰‌ساله او آجرها را به برادرانش می‌رساند و این زنجیره انسانی هر یك دو تا دوتا این آجرها را جا به جا می‌كنند. در همان نزدیكی یكی از عروس‌های خانواده در كنار كارگاه آجرپزی به فرزند دو ساله‌اش شیر می‌دهد.

آنها برای هر هزار آجر، رقمی كمتر از ۵/۵‌دلار دریافت می‌كنند. این خانواده با ۵ كارگر بزرگسال در روز كمتر از ۲‌دلار درآمد دارند. این زندگی كسانی است كه صنعت رو به رشد و در حال رونق گرفتن ساخت و ساز هند را اداره می‌كنند. رونق گرفتن این كار و دوام آن موجب شده تا بسیاری از مردن از نقاط مختلف به شهرهای بزرگ و حومه آن مهاجرت كرده و به این كار مشغول شوند. اغلب این مهاجران را كشاورزانی تشكیل می‌دهند كه دیگر در كار خود در مناطق روستایی رونقی نمی‌بینند و برای ادامه زندگی و تامین معاش به حومه شهرها مهاجرت می‌كنند. موفقیت صنعت آجرپزی هند نمونه‌ای كوچك از صنعت رو به رشد ساختمانی در این كشور است و از رو به پایان بودن نظام دهقانی در هند خبر می‌دهد. ساخت و ساز و تجارت‌های پیرامون و وابسته به آن كه مشاغل سازمان نیافته و نامنظم را شامل می‌شود، در هند بیش از ۳۰‌میلیون شاغل دارد. این در حالی است كه در بخشی مانند نرم‌افزار و كامپیوتر تنها دو ‌میلیون نفر هندی مشغول به كار هستند.

با رونق گرفتن ساخت و ساز، طبیعی است كه تقاضا برای آجر هم افزایش یابد. یكی از تولید‌كنندگان آجر در شهر بمبئی می‌گوید، تولید این محصول ساختمانی تنها در سال گذشته در هند دو برابر شده‌است و در سال آینده باز هم دو برابر خواهد شد. تقاضا برای این محصول چنان پرشتاب رشد می‌یابد كه اكنون هند از این نظر با كمبود كارگر رو‌به‌رو است. به همین دلیل بعضی كارگاه‌های آجرپزی اكنون در جست‌وجوی كارگر به شهرهای دور هند می‌روند.

بخش عمده كار را در كارگاه‌های آجرپزی، خانواده‌های مهاجر و كارگری مانند خانواده خابو انجام می‌دهند. آنها هشت ماه در سال به این كار مشغول هستند و تنها در فصل باران كه كار به دلیل ریزش باران متوقف می‌شود، دست از این كار می‌كشند. این خانواده بعد از نابود شدن مزارع كشاورزی‌اشان در اثر توفان و امواج دریا، روستا را ترك كرده و برای انجام این كار به حومه شهرها پناه بردند. از وقتی دختر ۲۰‌ساله آنها كودك بوده، این خانواده در شهرهای مختلف به دنبال كار بوده‌اند. اكثر كارهای آنها هم در بخش ساختمانی و راه‌سازی بوده و حالا كه به كار آجرپزی مشغول هستند آنها خانه خود را در روستا لاك و مهر كرده‌اند و این نشانه بازگشتشان در زمان مناسب به روستای محل زندگی‌‌اشان است. نیمی از خانه‌های این روستا به همین شیوه و به همین نشانه لاك و مهر شده است. برای دهقانان فقیر هندی اكنون ساختن آجر بهترین درآمد است و حداقل، درآمد این كار برای آنها از استخراج نمك از آب دریا بیشتر است. وقتی آنها به این كار مشغول می‌شوند، می‌توانند امیدوار باشند كه روزی صاحب خانه هم بشوند، خرج عروسی فرزندانشان را تامین كنند، حیوانی بخرند یا تلویزیونی برای سرگرم شدنشان خریداری كنند. اما این كار بسیار طاقت‌فرسا است. در كارگاه‌های آجرپزی همه جا بوی دود می‌آید. این دود و آتش و گرما چنان زیاد است كه تا كیلومترها اطراف كارگاه‌ها، اثری از شكوفه‌های انبه باقی نمی‌ماند و این نشان می‌دهد كه هوای آلوده این كارگاه‌ها با ریه كارگران چه كار می‌كند. كارگران اغلب در خانه‌ای نزدیك كارگاه زندگی می‌كنند كه با چند آجر ساخت خودشان بنا شده است. اكثر روزها كارگران ۱۴ ساعت در روز كار می‌كنند و در گرم‌ترین ساعات ظهر وقتی گرمای هوا به بیش از ۵۰‌درجه سانتیگراد می‌رسد، كار را تعطیل كرده و به خوردن ناهار یا استراحت می‌پردازند. شب‌ها وقتی هوا خنك‌تر می‌شود كار ادامه می‌یابد. از خانه‌های آجری اطراف كارگاه‌ها صدای بلند موسیقی پخش می‌شود تا كارگران به خواب نروند.

آنها با دست آب و خاك رس را با هم مخلوط می‌كنند و آجر را قالب گیری می‌كنند. بعد از دو هفته كه آجرها به طور كامل پخته شدند و عمل آمدند، كامیون‌ها این آجرها را به سوی كارگاه‌های ساختمانی بار می‌زنند. آجرپزی تقریبا به همین شكل از گذشته دور در صنعت ساخت و ساز هند مرسوم بوده است. در حومه شهرهای هند در كنار همه بزرگراه‌ها و جاده‌ها بوی آجر پخته به مشام می‌رسد. آمار دقیق و قابل اعتمادی از تعداد آجر پزان در هند وجود ندارد. اما یك مركز تحقیقاتی در دهلی تخمین زده است كه در سال ۲۰۰۰، در سراسر هند بیش از ۱۰۰‌هزار كارگاه آجرپزی وجود داشته است. این رقم بدون شك اكنون افزایش یافته چرا كه ساختمان سازی در هند اكنون ۳۰‌درصد رشد داشته است.

آجرپزی در هند همچنین باعث آلودگی شدید هوا شده است. برای ساختن هر یك‌میلیون آجر بیش از ۲۰۰‌تن ذغال‌سنگ مصرف می‌شود. اكنون طرح‌ها در دست مطالعه و اجرای آزمایشی است تا به وسیله آن آجرپزی با آلودگی كمتر و بدون مصرف ذغال سنگ انجام شود. از آنجا كه كارگران بر اساس تعداد آجرهایی كه می‌سازند پول دریافت می‌كنند، معمولا این كار به صورت خانوادگی انجام می‌شود تا راندمان كار بالا برود.

نیلوفر قدیری