جایگاه حزب الله در لبنان

به خاطر ظهور بازیگر قدرتمندی به نام حزب الله لبنان برای اولین بار در تاریخ نبرد اعراب و اسرائیل, افسانه شكست ناپذیری ارتش صهیونیستی فرو ریخت و معادلات منطقه تغییر كرد

به خاطر ظهور بازیگر قدرتمندی به نام حزب الله لبنان برای اولین بار در تاریخ نبرد اعراب و اسرائیل، افسانه شكست ناپذیری ارتش صهیونیستی فرو ریخت و معادلات منطقه تغییر كرد. دراین راستا و به بهانه حملات اخیر اسرائیل به جنوب لبنان در این مقاله به گوشه هایی از اهمیت این سرزمین و همچنین نقش حزب الله به عنوان بازیگری قدرتمند از زوایای مختلف پرداخته می شود.

در منطقه خاورمیانه لبنان كشورپیچیده ای است و اقوام، طوایف و گرایشهای دینی گوناگون را در خود جای داده است و با وجود آن كه در زمره واحدهای مستقل سیاسی جهان عرب به شمار می آید تنوع زبانی در آن به وفور مشاهده می گردد.

در واقع لبنان جزیره كوچكی است حاوی پدیده های متضاد و گوناگون، هم می توان فرزانگی، فضیلت و خصایل عالی انسانی را در آن دید و هم می توان نمودهایی از رذالت، جنایت، گمراهی و انحراف و دنائت را نظاره گر بود. بدین جهت بسیاری از كارشناسان جهان عرب كمتر موفق به بررسی اوضاع این سرزمین شده اند.

اما موقعیت خاص ژئوپلتیك و ژئواستراتژیك خاص این كشور آن را در كانون توجه كشورهای خاورمیانه و همچنین غرب قرارداده است و از طرفی مرز مشترك ۷۰ مایلی در جنوب با سرزمین های اشغالی و رویارویی های حزب الله لبنان با رژیم اشغالگر قدس باعث شده است تا همواره تحولات این منطقه با حساسیت پیگیری شود و بحران در لبنان تاثیر بسزایی بر تحولات خاورمیانه داشته باشد چراكه به خاطر ظهور بازیگر قدرتمندی به نام حزب الله لبنان برای اولین بار در تاریخ نبرد اعراب و اسرائیل، افسانه شكست ناپذیری ارتش صهیونیستی فرو ریخت و معادلات منطقه تغییر كرد.

دراین راستا و به بهانه حملات اخیر اسرائیل به جنوب لبنان در زیر به گوشه هایی از اهمیت نقش حزب الله به عنوان بازیگری قدرتمند از زوایای مختلف پرداخته می شود.

● اشغال لبنان

پس از شكل گیری رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۴۸ كه منجر به آواره شدن هزاران تن از فلسطینیان شد بخشهایی از جنوب لبنان نیز توسط متجاوزان اسرائیلی به اشغال درآمد و حتی قرارداد »متاركه» كه در سال ۱۹۴۹ بین رژیم اسرائیل و دولت لبنان منعقد شد نتوانست به روند اشغالگری این رژیم پایان بخشد.

از این رو در ۱۹۶۷ نیز مجددا بخشهای دیگری از جنوب لبنان به محاصره اسرائیلی ها درآمد. به طور كلی تحولات درونی لبنان از دهه ۱۹۷۰ مستقیما تحت الشعاع كشمكش اعراب و اسرائیل بود به گونه ای كه یكی از دلایل طولانی شدن جنگ های داخلی لبنان (۱۹۹۰-۱۹۷۵) را نیز تداوم بحران اسرائیل فلسطین دانسته اند. رژیم صهیونیستی از دهه ۷۰ به بعد ۴ عملیات بزرگ را در لبنان به اجرا درآورده است:

۱) عملیات صلح برای الجلیل (۱۹۸۲)

۲) عملیات لیطانی (۱۹۷۸)

۳) عملیات تسویه حساب (۱۹۹۳)

۴) عملیات خوشه های خشم (۱۹۹۶).

عملیات صلح برای الجلیل در سال ۱۹۸۲ بزرگ ترین تهاجم ارتش اسرائیل پس از عملیات لیطانی بود. در این تهاجم كه بر اساس طرح شارون از زمین، دریا و هوا پشتیبانی می شد بخش عظیمی از جنوب لبنان اشغال شد و دومین پایتخت عربی (بیروت) به مدت ۵/۲ ماه در محاصره قرار گرفت. اسرائیل اعلام كرد هدفش از این عملیات - كه با حمایت نظامی امریكا، انگلیس و فرانسه نیز همراه بود - دور كردن چریكهای فلسطینی تا فاصله ۴۰ كیلومتری مرز لبنان و فلسطین است ؛ اما اسرائیلی ها اهداف دیگری را در سر می پروراندند.

اهداف اساسی این حمله گسترده انهدام ساختار نظامی سازمان آزادیبخش فلسطین، روی كار آوردن یك رئیس جمهور مسیحی طرفدار اسرائیل در لبنان و كاهش قدرت نظامی و سیاسی سوریه در صحنه لبنان بود. در سال ۱۹۸۲ رژیم صهیونیستی با هدف جداكردن لبنان از دیگر سرزمین های اسلامی و نابودی فلسطینی های مقیم لبنان و تضعیف سوریه با پشتیبانی ایالات متحده و دولت های مرتجع عرب به لبنان حمله كرد وتا بیروت پیشروی كرد و چریكهای فلسطینی را از لبنان بیرون رانده و هزاران نفر از مردم مسلمان و رزمندگان فلسطینی را از جمله در اردوگاههای «صبرا و شتیلا» قتل عام كرد.

حمله اسرائیل به لبنان در ژوئن ۱۹۸۲ بی تردید در بسیج سیاسی و نظامی جامعه شیعیان كه دچار تشتت و چند دستگی بودند تاثیر بسزایی داشته است و از این رهگذر تجارب ارزشمندی را نصیب این گروه ها كرد. جرقه های تشكیل مقاومت اسلامی در برابر اشغالگران از همین زمان به وجود می آید.

در این راستا گروههای شیعه كه عمدتا در شهر «بعلبك» مستقر شده بودند توانستند تشكیلات واحدی ایجاد كنند. این سیاسی شدن و متشكل شدن مجموعه های مقاومت شیعی در نهایت بستر لازم را برای تولد جنبش حزب الله لبنان فراهم كرد. اولین ثمرات مقاومت ۳ روز پس از تهاجم اسرائیل آشكار شد.

در آن روز، عده ای از جوانان شیعه كه خود را پیروان امام خمینی می نامیدند توانستند با اسلحه های سبك راه را بر اسرائیلی ها در دروازه جنوبی بیروت ببندند. این پیروزی در گسترش ایده مقاومت تاثیر شگرفی گذاشت.

بی تردید پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به رهبری حضرت امام خمینی (ره) - كه به گسترش موج بیداری اسلامی و تقویت نهضت های رهایی بخش در سراسر جهان اسلام كمك كرد - نیز در زمره علل خارجی اندیشه تاسیس حزب الله است.

شهید »سیدعباس موسوی» از بنیانگذاران حزب الله در این باره می گوید: روش جوانان مبارز ایرانی پس از انقلاب اسلامی در جنگ تحمیلی با نیروهای بعثی و حامیان غربی آنها باعث شد جوانان مسلمان لبنانی شیفته و عاشق شهادت شوند و جای تعجب نداشت كه همزمان با مبارزات شهادت طلبانه نیروهای ایران، یك جوان مسلمان لبنانی به مرگ لبخند زند و با ۱۲۰۰ كیلوگرم مواد منفجره كه با خود حمل می كرد به دشمن هجوم برد.

واكنش به تجددگرایی و گرایش های لائیك در جامعه لبنان، وجود نظام طائفه گری و دیرپایی اختلافات مذهبی و نقش رهبران و شخصیت های كاریزمایی چون امام موسی صدر، شهید سیدعباس موسوی، شهید شیخ راغب حرب، سیدحسن نصرالله و. . . در پدیدآمدن مقاومت اسلامی و بسیج شیعیان از دیگر انگیزه های ظهور اندیشه مقاومت اسلامی به شمار می رود.

● شكل گیری حزب الله

با آغاز حركت امام موسی صدر تعداد زیادی از جوانان از احزاب ملی و چپ به حركت المحرومین و جنبش امل پیوستند اما با از دست دادن ۲ رهبر اصلی این جنبش (امام موسی صدر و شهید مصطفی چمران) جنبش امل توانایی حفظ وحدت و یكپارچگی نیروهایش را از دست داد.

از طرفی چرخش ایدئولوژیك برخی عناصر سیاسی امل از مذهب شیعه به سمت حركت سیاسی لائیك انگیزه جوانان شیعی را برای پیوستن به صفوف مجاهدین تقویت كرد.

جالب آنكه، همان جوانانی كه در سال های اولیه مقاومت اسلامی و نیز در سال های بعد به صفوف مجاهدان پیوستند پس از ظهور اندیشه جدید مقاومت اسلامی حزب الله را تشكیل دادند.

این مجموعه های شیعی بر حول محوری گردآمده بودند كه دارای این ویژگی ها بود:

۱) حضور رهبران شیعه در هسته اولیه مقاومت اسلامی

۲) تلاش برای رفع محرومیت از شیعیان لبنان

۳) برخورداری از حمایت های مرجعیت تشیع و حضرت امام خمینی (ره)

۴) الگوگرفتن از نیروهای سپاه پاسداران به عنوان نماد انقلاب اسلامی ایران

۵) مبارزه با اشغالگری و كسب استقلال سیاسی

۶) مخالفت با نظام ناعادلانه طائفه گری در لبنان

مجموعه های متفرق اسلامگرا كه بعلبك را پایگاه خود قرار داده بودند به درستی دریافتند كه در شرایط حاضر تنها راه نجات حفظ وحدت و یكپارچگی است.

آنها در تاثیرپذیری از دیدگاه های سیاسی امام خمینی (ره) و در اعتقاد به ضرورت مقابله با اسرائیل با یكدیگر وحدت نظر داشتند. از این رو به این نتیجه رسیدند در شرایطی كه ظرفیت لازم برای مبارزه با دشمن خارجی در دیگر احزاب و سازمان های سیاسی وجود ندارد باید با بهره گیری از تجارب انقلاب اسلامی ایران به فكر ایجاد تشكیلاتی متناسب با وضعیت جاری خود باشند.

---