دامدار در دام بی برنامگی و خشکسالی

توجه روزافزون جهانی به تولید هر چه بیشتر فرآورده های غذایی به منظور رفع گرسنگی و ترمیم نیازمندی های غذایی جامعه بزرگ مصرف کننده بشری, جهاد عظیمی را در سراسر عالم برانگیخته است

توجه روزافزون جهانی به تولید هر چه بیشتر فرآورده های غذایی به منظور رفع گرسنگی و ترمیم نیازمندی های غذایی جامعه بزرگ مصرف کننده بشری، جهاد عظیمی را در سراسر عالم برانگیخته است.

با توجه به نیاز مبرمی که امروزه در کشور به علوفه یا غذای دام و به طور غیر مستقیم به غذای انسان دیده می شود، یکی از بزرگترین مشکلات امروز کشور مربوط به تولید فرآورده های دامی است و این امر مستقیما به زراعت گیاهان علوفه ای و تولید آنها مربوط می باشد.

● اهمیت استراتژیک گیاهان علوفه ای

حلقه های بزرگی از تولیدات لبنیات و صنعت، متصل به گیاهان علوفه ای می باشد. به طوری که در کشورهای در حال توسعه بیش از ۱۵ درصد از مشاغل، وابسته به آن است و در کشوری مثل ایران زراعت این گروه از نباتات سرنوشت اقتصادی یکسان کشاورز را رقم می زند.

از نظر طبقه بندی ارزشی نیز گیاهان علوفه ای جزو باارزش ترین محصولات هستند و برای بسیاری از کشورها به عنوان ابزار مانور در فروش یا عدم فروش محصولات دیگر محسوب می شوند.

● عدم اهمیت به جیره، کیفیت نازل گوشت و لبنیات

عدم پشتیبانی و تولید نامناسب گیاهان علوفه ای باعث گردیده است که مواد دیگری از قبیل سبوس ها، نان خشک و... به موازات کمبود علوفه به مقدار زیاد در جیره غذای دام وارد شده و باعث تاثیر معنی دار منفی بر کیفیت گوشت و لبنیات آن می گردد. در کشور ما نیز در بسیاری از استان های تقریبا خشک، راه ها به علت عدم حمایت رها شده و هر زباله ای را می خورند، و این نیز دلیل دیگر کاهش کیفیت گوشت و لبنیات آنهاست. این در حالی است که در کشورهایی نظیر دانمارک، بلژیک و هلند که دارای صنعت پیشرفته تولید لبنیات هستند، حمایت مستقل از این صنعت وابسته به تامین علوفه و تولید آن از سوی دولت می باشد.

به عبارت دیگر می توان گفت دلیل پایین بودن ارزش لبنیات کشور ما فقدان علوفه ی مناسب برای تامین غذای دام و توقع تولید بیش از توان از او است. به طور مثال اگر مقدار یونجه در جیره ی غذایی گاو پایین بیاید، کیفیت شیر آن (یعنی نسبت چربی و پروتئین) به یک سوم تقلیل می یابد و این فقدان به همین ترتیب در جیره غذایی ما نیز مشاهده می شود.

● خشکسالی هم مزید بر علت شد!!!

علاوه بر دلایل جغرافیایی و زیست محیطی کشور که باعث خشکسالی می شوند، عوامل دیگری نیز نظیر اختصاص اراضی غیر حاصلخیز و حساس به فرسایش به فعالیت های کشاورزی، ابتدایی بودن سیستم حفاظت و عدم گسترش سیستم های جدید زراعی و به ویژه زیادی فوق العاده نرخ افزایش جمعیت و زیادی بیش از حد تعداد دام در واحد سطح چراگاه ها، ایران را نسبت به تغییرات نامساعد آب و هوایی از جمله کمبود باران آسیب پذیر نموده است. بنا به این علل است که نهایتا درآمد سالانه کشاورز در سال های خشک پایین آمده و آسیب شدیدی از جهت افزایش تعداد دام ها در شرایط عادی و فراوانی علوفه در زمان بروز خشکسالی به دلیل کاهش علوفه تولیدی به دامداران با کاهش وزن دام ها و تنزل قیمت آنها وارد شده و درآمد دامدار از محل دامداری تقلیل یافته و اساس و پایه تشکیلات دامداری متزلزل و گاهی متلاشی می شود.

● مدیریت مقابله با خشکسالی در جهت حمایت از کشاورز و دامدار

از آن جایی که هزینه های مرتبط با مواد غذایی، پوشاک و حمل و نقل، بخش قابل ملاحظه ای از درآمدهای سالانه کشاورز را به خود اختصاص می دهد، بنابراین پول کافی برای سرمایه گذاری در زمینه های مختلف، همانند ایجاد یا ترمیم شبکه های آبیاری، بهبود وضعیت دامداری ها و تهیه علوفه مناسب در جیره غذایی دام و... باقی نمی ماند و در نتیجه آسیب پذیری کشاورزان و دامپروران ایران در برابر خشکسالی تشدید شده و امکان تقویت احتمالی بنیه مالی آنها را محدود می نماید. در این شرایط است که نقش دولت در حمایت از کشاورزان و دامداران ضروری و مهم به نظر می رسد که از جمله آن شناسایی ضروری ترین مشکل کشاورزی و دام منطقه و اعمال مدیریت های لازم در جهت تخفیف صدمات خشکسالی و تامین نیازهای فوری مانند تامین سریع علوفه و دادن اعتبار به مناطقی که منابع طبیعی محیط زیست آنها (چراگاه ها) به شدت مورد تهدید قرار گرفته است. همچنین با استفاده از گیاهان زراعی و علوفه ای جدید نیز می توان نسبت به غنی سازی ذخایر آبی منطقه و بالا بردن بازده مصرف آب اقدام نمود و اثرات خشکسالی را تخفیف داد.

البته نباید بحث بیمه کردن همگانی محصولات کشاورزی و تامین علوفه و خود دام و دامدار را نیز فراموش کرد؛ چرا که بیمه کردن اصولا در کاهش زیان های وارده از سال های خشک و شرایط نامساعد دیگر آب و هوایی نظیر سرمای غیر مترقبه اخیر بسیار موثر واقع می شود.

● پتانسیل تولید علوفه در کشور

با این وجود طبق نظر کارشناسان از ۳۰ استان کشور، ۲۶ استان توانایی تولید علوفه را دارند و به دلیل تنوع زیاد اقلیمی و توانایی کشت، تمام گیاهان علوفه ای در کشور ما موجود می باشند. همچنین مناسب ترین استان ها برای کشت گیاهان علوفه ای آذربایجان، کردستان، اردبیل، زنجان، همدان، کرمانشاه و تهران می باشند که طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی، ایران توانایی ذاتی تولید علوفه ۷ کشور به اندازه خود را دارد.

بنابراین عدم دقت و تلاش برای دستیابی به تولید واقعی علوفه در کشور از سوی تصمیم گیران بخش، باعث تمرکز بیشتر وزارت جهاد کشاورزی به مساله مرغ و تخم مرغ و تبدیل کشور ما به یکی از بزرگترین واردکنندگان علوفه شده است.

این در حالی است که امروزه گیاهان علوفه ای شاهراه رسیدن به اهداف جامعه هستند به طوری که کشوری که تولید خوب علوفه داشته باشد، می تواند ادعای پیشرفته بودن کند حتی اگر صنعتی نداشته باشد!!!

نویسنده: سارا صفی خانی