چین و دغدغه های زیست محیطی

ون جیابائو قول داده است که از «مشت آهنین» چین برای کارآ کردن مصرف انرژی در این کشور استفاده کند

ون جیابائو قول داده است که از «مشت آهنین» چین برای کارآ کردن مصرف انرژی در این کشور استفاده کند.

دولت مرکزی به شهرهای مختلف دستور داده است که کارخانجات ناکارآی خود را حداکثر تا سپتامبر امسال تعطیل کنند، درست مثل کارخانه‌ فولاد غول‌پیکر گوانگ ژو که با شش‌هزار کارمند و کارگر تعطیل شد و همه کارکنان آن یا باید بازنشست شوند یا از خدمت معلق ‌گردند.

در طول سه سال گذشته چین بیش از‌هزار کارگاه قدیمی را که از سوخت زغالی استفاده می‌کرده‌اند، تعطیل کرده است؛ در حالی که چنین کارگاه‌هایی هنوز هم در آمریکا وجود دارند. چین همچنین خودش را به عنوان پیشتاز کشورهای جهان در سرمایه‌گذاری در توربین‌های بادی و سایر انواع انرژی‌های پاک معرفی کرده است. برای سوخت اتومبیل‌ها و روشنایی هم استانداردهای سخت‌گیرانه‌تری وضع نموده است.

با این وجود، حتی با اینکه پکن بزرگ‌ترین کمپین‌های انرژی ملی را در خود دارد، تلاش‌های این چنینی دولت تحت تاثیر تقاضاهای روز افزون مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد.

متخصصان انرژی در چین و اروپا نگرانند که چالش‌های چین در زمینه انرژی تبدیل به معضلاتی جهانی شود و به این ترتیب هرگونه کوشش بین‌المللی برای محدود ساختن‌گرمایش زمین را عقیم بگذارد.

اگر چین نتواند به اهداف خود در کارآ نمودن مصرف انرژی برسد، شانس جلوگیری موثر از افزایش دمای کره زمین تقریبا به صفر می‌رسد. این اعتقاد فاتح بیرول، اقتصاددان ارشد آژانس بین‌المللی انرژی در پاریس است.

جمعیت یک و سه دهم میلیارد نفری چین که در بسیاری موارد با تشویق دولت در آرزوی به‌دست آوردن استانداردهای زندگی غربی است، روز به روز خودرو‌های بزرگ‌تر، تجهیزات الکترونیکی جدید‌تر و وسایل لوکس بیشتر طلب می‌کند.

به این ترتیب وضعیت مصرف انرژی چین روز به روز حتی بدتر از پیش هم می‌شود و از آنجا که بخش اعظم انرژی چین از محل سوخت‌های فسیلی تامین می‌شود، تولید گازهای گلخانه‌ای این کشور – دی اکسید کربن – پیوسته به ابعاد نگران‌کننده‌تری می‌رسد. زمستان و بهار گذشته بیشترین افزایش حجم آلاینده‌ها را در این کشور شاهد بوده‌ایم.

تا این اواخر هم آژانس بین‌المللی انرژی و هم اداره اطلاعات انرژیک واشنگتن این‌طور فرض کرده بودند که حتی بدون وجود توافقات بین‌المللی برای کاهش گازهای گلخانه‌ای هم می‌توان امیدوار بود که چین گام‌های موثری در جهت کارآ کردن مصرف انرژی تا سال ۲۰۲۰ بردارد.

اما اکنون چین حتی در رساندن حجم آلاینده‌ها به سطوح معمول هم مشکل دارد، یعنی سطوحی که به پیش‌بینی اکثر مدل‌ها باز هم نمی‌توانستند چندان به حال محیط زیست مفید باشند.

جائو شیزیان، متخصص انرژی در دفتر توسعه و اصلاح چین معتقد است که مسوولیت حقیقتا سنگینی بر دوش آنها است و این را در اجلاس انرژی پاک پکن که در ژوئن گذشته برگزار شد نیز اعلام کرد.

چین در نظر داشته که مصرف انرژی به ازای هر واحد تولید اقتصادی را نسبت به سال ۲۰۰۵ تا ۲۰‌درصد کاهش دهد و این کاهش را در مورد گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌ها به ۴۰ تا ۴۵‌درصد تا سال ۲۰۲۰ برساند.

آژانس بین‌المللی انرژی معتقد است حتی با تمام این اقدامات حجم آلاینده‌های حاصل از مصرف انرژی این کشور تا سال ۲۰۲۰ افزایشی بیش از رقم مجموع کل کشورهای جهان خواهد داشت. چین با دارا بودن یک پنجم جمعیت جهان، اکنون به سمت تولید بیش از یک چهارم کل گازهای گلخانه‌ای جهان پیش می‌رود.

تقاضای انرژی صنایع در این کشور با چنان سرعتی بالا می‌رود که اهداف پیشین کارآ ساختن مصرف انرژی را هر روز بیشتر غیر قابل دسترس می‌سازد.

هرچند چین در زمینه کارآیی متوسط کارگاه‌های زغالی‌اش، آمریکا را پشت سر گذاشته است، اما تقاضای برق در این کشور چنان بالا است که سال گذشته مجبور شدند چندین نیروگاه زغالی دیگر ایجاد کنند. (ظرفیت این نیروگاه‌ها از کل ایالت نیویورک هم بالاتر می‌رود).

چین البته استانداردهای جدیدی برای مصرف روشنایی ساختمان‌های جدید وضع کرده است و خانه‌های مسکونی موجود را هم وادار به تبعیت از آنها کرده است. اما سرعت ساختمان‌سازی در این کشور نجومی است. همچنین فروش تجهیزات خانگی چون یخچال و ماشین ظرفشویی و دیگر مصرف‌کنندگان عمده برق در مناطق روستایی این کشور روندی روزافزون به خود‌گرفته است.

با افزایش اتکای اقتصاد بر تقاضای داخلی به جای صادرات، رشد صنایع انرژی بر چون فولاد و سیمان بیشتر شده و صنایع سبک مثل تولید اسباب بازی و نساجی جایگاه خود را از دست می‌دهند.

مصرف سوخت خودروهای چینی به طور متوسط ۴۰‌درصد کمتر از خودروهای آمریکایی است، زیرا اغلب خیلی کوچک‌ترند و موتور ضعیف‌تری هم دارند. چین همچنین مقرراتی وضع می‌کند که مصرف سوخت همه‌گروه‌های خودرویی را طی پنج سال آینده ۱۸‌درصد بهبود بخشد. اما بازار خودروی این کشور در سال ۲۰۰۹ چهل و هشت‌درصد رشد داشته است و برای اولین بار بازار آمریکا را پشت سر گذاشته، ضمن آنکه همچنان هم به رشد خود ادامه می‌دهد.

یکی از تازه‌ترین مسائل مصرف انرژی چین خارج از پیش‌بینی برنامه‌ریزان این کشور ناآرامی‌های کارگری در کارخانجات بوده است.

کارگران کم توقع قدیمی که به نبود سیستم تهویه و‌گرمای محیط کار اعتراض نمی‌کردند، یکی از دلایلی بود که تولید سرانه آلاینده‌ها در این کشور یک سوم آمریکا بوده است. اما اکنون چینی‌های جوان در کنار دستمزدهای بالاتر خواهان شرایط بهتر محیط کار هم هستند. در واقع یکی از دلایل اعتراض کارگران کارخانه‌ هوندا در فوشان هم همین بوده است که سیستم‌های تهویه جدیدتر می‌خواسته‌اند.

مقررات چین همچنان تصریح می‌دارند که درجه حرارت محیط کار کمتر از ۷۹ درجه فارنهایت در تابستان‌ها نباشد. اما فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ از مدت‌ها پیش از این قوانین مستثنا بوده‌اند و دماهای بسیار پایین‌تری برای محیط خود در تابستان فراهم آورده‌اند و با رواج اقتصاد مصرفی، روز به روز هم بر شمار این فروشگاه‌ها در مناطق مختلف چین افزوده می‌شود.

ون جیابائو در گزارشی در ماه مه خطاب به کابینه اعلام کرد که روند صرفه‌جویی در انرژی معکوس شده و حتی در فصل اول ۲۰۱۰ حدود سه‌درصد نیز تنزل کرده است. او کمبود کنترل‌ها در صنایع انرژی بر و همچنین بحران مالی جهانی را از عوامل اصلی این تنزل عنوان کرده است.

بحث‌های تغییرات جوی همیشه در اشاره به نقطه ضعف چین در کارآ کردن استفاده از انرژی‌اش به این داده‌ آژانس بین‌المللی استناد می‌کنند که چین به ازای هر‌دلار تولید اقتصادی دو برابر آمریکا انرژی مصرف می‌کند و سه برابر اتحادیه اروپا. فرض بر این است که با توجه به اسراف‌آمیز بودن مصرف انرژی چین این کشور می‌تواند مصارف خود را با تلاشی ناچیز کاهش دهد.

اما دیوید فریدلی متخصص کهنه کار امور انرژی چین می‌گوید: مقایسه چین با اتحادیه اروپا و آمریکا گمراه‌کننده است.

سهم تولیدات کارخانه‌ای از کل اقتصاد این کشور سه برابر آمریکا است و صنایع آن به شدت انرژی برند. آقای فریدلی معتقد است که اگر آمریکا هم به همین اندازه تولیدات کارخانه‌ای داشت وضعیت مصرفش بهتر از چین نمی‌بود.

کن کالدیرا، متخصص تغییرات جوی معتقد است: «چین تنها به دنبال فرصت‌هایی است که در آنها کارآیی بیشتر به معنای درآمدزایی بیشتر و آلودگی کمتر توام باهم باشد. اما به نظر یافتن چنین فرصت‌هایی آنقدرها هم ساده نیست.»

منبع: نیویورک تایمز

مترجم: مجید رویین‌ پرویزی