ادبیات رشته کوه های آلپ

این بار قرار است نگاهی به ادبیات کشور آلمان بیندازیم و درباره نویسندگان برجسته آلمانی, به ویژه نویسنده هایی که به زبان آلمانی می نوشتند بنویسیم نویسندگانی که در کشور ما طرفداران زیادی دارند و برای خوانندگان شناخته شده هستند آلمان از همان اولش که اروپا وارد عصر روشنفکری می شود, کشور فلسفه بوده است

این بار قرار است نگاهی به ادبیات کشور آلمان بیندازیم و درباره نویسندگان برجسته آلمانی، به‌ویژه نویسنده‌هایی که به زبان آلمانی می‌نوشتند بنویسیم. نویسندگانی که در کشور ما طرفداران زیادی دارند و برای خوانندگان شناخته شده هستند. آلمان از همان اولش که اروپا وارد عصر روشنفکری می‌شود، کشور فلسفه بوده ‌است. هیچ کدام از کشورهای اروپا به گرد پای آلمان هم نمی‌رسند. به همین خاطر نویسنده‌های آلمانی همیشه دارای نگاه متفاوت‌تری نسبت به دیگر کشورها هستند.آلمان از شمال با دریای شمال، دانمارک و دریای بالتیک، از شرق با لهستان و جمهوری چک، از جنوب با اتریش و سوئیس و از غرب با فرانسه، بلژیک، لوکزامبورگ و هلند مرز دارد. این کشور ترکیبی از دشت،جنگل، کوه، ساحل و تعدادی جزیره است. جنوب آلمان را رشته کوه‌های آلپ پوشانده است.

ادبیات آلمان، مانند ادبیات انگلیس و فرانسه نتوانست چندین شخصیت داستانی بزرگ و ماندگار برای ادبیات جهان خلق کند. ولی می‌توان نام «امیل و کارآگاهان» نوشته اِریش کستنر (۱۹۷۴ – ۱۸۹۹) را آورد که تا اندازه‌ای توانست در ادبیات جهان تاثیرگذار باشد؛ ولی نه به‌اندازه شخصیت‌های بزرگ داستانی ادبیات انگلیس و فرانسه! گوته در آلمان،شکسپیردر انگلستان، ویکتور هوگو در فرانسه و دانته در ایتالیا را چهار رکن ادبیات اروپا می‌دانند. «یوهان ولفگانگ فون گوته» یک جوری سعدی ادبیات آلمان است. نویسنده، شاعر، نقاش، ادیب، محقق، انسان‌شناس، فیلسوف و یکی از افراد برجسته ادبیات جهان محسوب می‌شود. در کنار گوته قطب ادبیات کلاسیک آلمان، نویسنده‌های آلمانی دیگری را هم سراغ داریم؛ مانند «یوهان پاول فریدریش ریشتر» (۱۸۲۵- ۱۷۶۳) نویسنده و شاعر که بعدا نام خود را به «ژان پل» تغییر داد و «کریستین یوهان‌ هاینریش‌ هاینه»(۱۸۵۶ – ۱۷۹۷) نویسنده، شاعر و خبرنگار.هاینریش‌ هاینه منظومه‌ای با عنوان «فردوسی شاعر» در بزرگداشت شاهنامه و فردوسی حکیم دارد. او در این منظومه با اشاراتی به رنجی که فردوسی در سرودن شاهنامه کشید، بیش از همه به ستمی که در حق او روا داشتند پرداخته و از ناسپاسی سلطان محمود غزنوی بسیار گفته ‌است.

در قرن بیستم و آغاز دو جنگ جهانی، علاوه بر نویسندگان آلمانی در کشورهایی مثل اتریش و سوئد و رومانی هم نویسندگانی بودند که به زبان آلمانی می‌نوشتند. از معروف‌ترین نویسندگان آلمانی برای ما ایرانی‌ها «ولفگانگ بورشرت» بود که مجموعه داستان «گل قاصد» و «اندوه عیسی» از وی به فارسی برگردانده شده است. در همان دوران نویسندگان دیگری بودند مانند «توماس مان»، «کورت توخولسکی» که به شدت سخت می‌نوشتند.«بعضی‌ها هیچ‌وقت نمی‌فهمن» و «سلام به آینده» از آثار کورت توخولسکی است که به فارسی ترجمه شده است.از نویسنده‌های کلاسیک آن دوران که بگذریم، می‌رسیم به نویسنده‌های قرن بیست و یکم که طرفداران بسیار زیادی هم دارند. از همه معروف‌تر در ایران «‌هاینریش تئودور بل» است.‌هاینریش بل برنده جایزه نوبل ادبیات، جزو معدود نویسنده‌های معاصر است که طرفداران بسیاری هم در تمام جهان دارد.آثار بسیار زیادی از او به فارسی برگردانده شده است؛ مانند قطار به موقع رسید، گوسفندان سیاه، آدم کجا بودی؟، خانه‌ای بی‌سرپرست، بیلیارد در ساعت نه و نیم، عقاید یک دلقک و زنان در چشم انداز رودخانه.

در کنار بل نویسنده دیگر معاصر آلمانی «گونتر ویلهلم گراس» جزو جنجالی‌ترین و تاثیرگذارترین نویسنده‌های معاصر جهان است. کتاب‌های بسیاری از این نویسنده مانند «طبل حلبی»، «سال‌های سگی» در کشورمان ترجمه شده است. «هرمان هسه» (۱۹۶۲ – ۱۸۷۸) نویسنده، ادیب، نقاش و برنده جایزه نوبل ۱۹۳۲ بود. او در ایران بسیار شناخته شده است؛ رمان دمیان، سیذارتا و سفر به شرق او به فارسی برگردانده شده‌اند. در کنار نام این نویسنده‌ها شخصیت‌هایی مثل «اووه تیم»، «الزه آیشنگر»، «زیگفرید لنتس» و«یورک بکر» و «پیتر‌هانکه» نیز از نویسنده‌های آلمانی شناخته‌شده در جهان هستند. از مطرح‌ترین نویسنده‌هایی که در واقع به زبان آلمانی می‌نویسند ولی آلمانی نیستند می‌توان به «فرانتس کافکا» از جمهوری چک، «الفریده یلینک» نویسنده اتریشی و برنده جایزه نوبل و «هرتا مولر» نویسنده رومانی و برگزیده جایزه نوبل ادبیات اشاره کرد. با نگاهی به این اسامی می‌شود گفت تعداد نویسنده‌های مطرحی که در طول قرن بیستم به زبان آلمانی می‌نوشتند، کمتر از خود نویسنده‌های آلمانی نیستند و شاید بعضی از آنها از خود نویسنده‌های آلمانی در جهان مطرح‌ترند.

● مهم‌ترین جوایز ادبی آلمان

از مهم‌ترین جوایز ادبی آلمان می‌توان جایزه کتاب سالانه نمایشگاه کتاب فرانکفورت، جایزه گئورگ بوخنر، جایزه گوته، جایزه‌هاینریش‌هاینه، جایزه مان‌هاینریش، جایزه باخمان، جایزه ادبی کاسل، جایزه نلی ساکس، جایزه توکان و ده‌ها جایزه معتبر دیگر را نام برد.از قدیمی‌ترین جایزه‌های ادبی آلمان می‌توان به جایزه گوته (۱۹۲۷)، جایزه گئورگ بوخنر (۱۹۵۱)، جایزه مان‌ هاینریش (۱۹۵۳)، جایزه نلی ساکس (۱۹۶۱) و جایزه توکان (۱۹۶۵) اشاره کرد، که بیش از پنجاه سال به صورت پی در پی برگزار می‌گردد. جایزه برتولت برشت از معتبرترین و گران‌ترین جوایز ادبی آلمان است که هر سه سال از سال ۱۹۹۶ مبلغ پانزده هزار یورو به نویسنده برگزیده تعلق می‌گیرد.

● برندگان نوبل ادبیات

آلمان هم مانند رقیبانش در عرصه ادبیات توانست نه بار جایزه نوبل ادبیات را سهم خود نماید. «کریستیان ماتیاس تئودور مومسن» (۱۹۰۳ – ۱۸۱۷) پژوهشگر، تاریخ نویس، روزنامه‌نگار، حقوقدان، سیاستمدار و باستان شناس آلمانی بود. وی همچنین بزرگ‌ترین نویسنده کلاسیک در قرن نوزدهم به حساب می‌آید. او در سال ۱۹۰۲ جایزه نوبل ادبیات را از آن خود کرد. رودولف کریستف یوکن (نوبل ۱۹۰۹)، پل یوهان لودویگ فون هیزه (نوبل ۱۹۱۰)، گرهارد‌هاپتمان (نوبل ۱۹۱۲)، توماس مان (نوبل )، اریک آکسل کارلفلدت (نوبل ۱۹۳۱)، نلی زاکس (نوبل ۱۹۶۶)،‌هاینریش تئودور بل (نوبل ۱۹۷۲)، گونتر ویلهلم گراس (نوبل ۱۹۹۹) و هرتا مولر (نوبل ۲۰۰۹) از نویسندگان آلمانی هستند که موفق به دریافت جایزه ادبی نوبل شدند.

مصطفی بیان