سواد اطلاعاتی در سطح آموزش عالی انقلابی درآموزش

موضوع سواد اطلاعاتی بصورت گسترده ای جزو علایق من قرار گرفته است من در ارتباط با فرایند یادگیری – آموزشی همیشه سعی کرده ام کشف کنم که دانشجویان چه مهارتهایی برای یادگیری نیاز دارند وقتی که برای اولین بار در باره سواد اطلاعاتی شنیدم من شیفته آن شدم دانستم که سواد توانایی خواندن است

● مقدمه

موضوع سواد اطلاعاتی بصورت گسترده ای جزو علایق من قرار گرفته است من در ارتباط با فرایند یادگیری – آموزشی همیشه سعی کرده ام کشف کنم که دانشجویان چه مهارتهایی برای یادگیری نیاز دارند وقتی که برای اولین بار در باره سواد اطلاعاتی شنیدم من شیفته آن شدم دانستم که سواد توانایی خواندن است وسعی کردم علاقه ام را به اینترنت و وب سایتهای جهانی توسعه بخشم بطور مختصر و مفید تعیین نمایم که سواد اطلاعاتی چیست؟ شگفت زده شدم هنگامی که در سواد اطلاعاتی تبحر پیدا نمودم. بعد از انجام تحقیقم جواب سوالم را کشف کردم بهرحال بعد از فارغ التحصیلی در رشته کتابداری روی سواد اطلاعاتی درسطح آموزش عالی کارکردم.

● تعریف سواد اطلاعاتی

برطبق تعریف انجمن کتابداری امریکا، سواد اطلاعاتی قابلیتی است که توسط آن می توان تشخیص داد چه هنگامی اطلاعات نیاز است وداشتن این قابلیت برای ارزیابی و استفاده موثردرنیازهای اطلاعاتی لازم است. سواد اطلاعاتی مهم است زیرا میزان اطلاعات موجود در یک جامعه مناسب را مشخص می نماید. بحث وسیعی در میان است که شهروندانی که خواستار اطلاعات هستند ودرمیان این همه اطلاعات بی پناه و بی حفاظ مانده اند.آنها چگونه می توانند یاد گیرند که نیاز اطلاعاتیشانرا بصورت موثر یافته و استفاده نمایند.

● سواد اطلاعاتی و آموزش عالی

سواد اطلاعاتی برای آموزش عالی اهمیت دارد و به عنوان بخش مهمی از آموزش دوران زندگی محسوب می شود . اصولا ماموریت اصلی موسسات آموزش عالی تربیت آموزشگران درطول زندگی برای ادامه یادگیری در ورای آموزش رسمیشان می باشد چنانچه افراد قادر به استدلال و تفکر انتقادی باشند و بفهمند چگونه آموزش ببینند قادر خواهند بود هوشمندانه در تمام دوران زندگیشان بطور مستمر درجهت تکامل پیش روند ودر جامعه بعنوان یک شهروند مطلع همکاری نمایند.

سواد اطلاعاتی افراد را به ابزارهای مناسب برای انجام کار مجهزمی نماید. بدلیل اهمیت سواد اطلاعاتی در برنامه آموزشی آموزش عالی نظم سازمانی و منطقه ای بعنوان نتیجه مشخصی برای دانشجویان در دانشکده درنظر گرفته شده است. اگرچه من بعدا بطور مفصل در این مورد بحث می نمایم ، تلفیق سواد اطلاعاتی دراثنای دوران تحصیلی نیازمند یک همکاری بین همه اعضاء جامعه آموزش عالی بویژه اعضاء هیئت علمی ، کتابداران و مدیران می باشد.

● استانداردهای مناسب سواد اطلاعاتی برای آموزش عالی

انجمن کتابخانه های تحقیقی ودانشکده ای پنج استاندارد مناسب را برای آموزش عالی طرح نموده است این استانداردها پیوستی از استانداردهای سواد اطلاعاتی انجمن کتابداران آموزشگاهی امریکا می باشد بنابراین شایستگیهای سواد اطلاعاتی در دوران تحصیل در نظر گرفته شده است.

۱) شایستگی این است که دانشجوی با سواد اطلاعاتی قادر است ذات و وسعت اطلاعات مورد نیاز را تامین نماید. اجرای شاخص ها تحت این استاندارد شامل توانایی تعریف و ثمره سخن گفتن در باره یک نیاز اطلاعاتی و تایین یک تنوع از انواع و قالبهای منابع اطلاعاتی است.

۲) شایستگی توانایی دانشجو در دسترسی به اطلاعات موثر و مورد نیاز و کار آمد می باشد که شامل انتخاب روشهای مناسب تحقیق یا سیستم های بازیابی و ساختار خط مشی های جستجوی مناسب ، بازیابی ، استخراج ، ثبت و مدیریت اطلاعات می باشد.

۳) شایستگی توانایی دانشجو بمنظور ارزیابی اطلاعات و منابعش بصورت انتقادی و ثبت اطلاعات در سطح علمیش می باشد.

این قابلیت استفاده از معیاری را برای ارزیابی اطلاعات ، ساختار مفاهیم تازه ، ترکیب ایده های اصلی ، مقایسه ای نودرمقابل دانش پیشین و شناسایی فهم و تفسیر اطلاعات و بحث و تبادل نظر بادیگران را شامل شده است.

چهارمین شایستگی توانایی دانشجو برای استفاده ازاطلاعات موثر در انجام یک هدف خاص می باشد. این جریان شامل کاربرد جدید واطلاعات قبلی برای طرح و ایجاد یک تولید یا انجام وارتباطات موثر آن تولید یا انجام آن برای دیگران می باشد.

آخرین شایستگی بوسیله انجمن کتابداران تحقیقی وآموزشگاهی طرح شده که دانشجو باید شم اقتصادی ، قانونی و اجتمایی داشته باشد و قادر به ارتباط در استفاده از اطلاعات و دسترسی به استفاده از اطلاعات بصورت اخلاقی و قانونی باشد. انجام و توانایی دردستورالعمل های بعدی ، خط مشی های سازمانی و آداب معاشرت به هنگام دسترسی و استفاده از منابع و قدردانی در استفاده از این منابع را شامل می گردد.

● عصر اطلاعات

عصر اطلاعات متعلق به ما می باشد و پیچیدگیهای تحصیلی این عصرکه دانشجویان به مهارتهای جدید آموزشی از قبیل چطور وچه وقتی از اطلاعات ذخیره شده روی کامپیوترها برای حل مشکلات استفاده نمایند نیاز دارند. فضاهای آموزشی دانشگاه با فناوری حاصل شده از کامپیوتر و سواد کامپیوتری مورد تشویق قرار گرفته و با آن ارتباط دارد اما کافی نیست . اغلب افراد بیسواد اطلاعاتی هستند و این نتیجه منفی فقر اقتصادی واجتمایی می باشد. انجمن کتابداری آمریکا اظهار داشته که دانش متاع با ارزشی است در این کشور و افرادی که سواد اطلاعاتی دارند جزو منابع ارزشمند تلقی می گردند.

آنها کسانی هستند که در تصمیم گیری موثر آزادند و بطور کاملی در یک جامعه آزاد بهره مندند. بعلاوه در سطح جوامع بین المللی شایستگی دارند . مهارتهای سواد اطلاعاتی قابل انتقال می باشد ، بنابراین افراد ممکن است خط مشی را دنبال کنند که به آن علاقه مندند. پیشرفت در جا معه و نائل شدن به کیفیت زندگی و استقلال اقتصادی نتیجه اطلاعات و آگاهی می باشد. به روشنی ، هر کسی این مهارتهای حیاتی را برای بقا در عصر اطلاعات نیاز دارد.

● نقش و مسئولیت های سازمانی

دانشگاه ها یا دانشکده ها هر کدام دیدگاه و چالشهایی برای آماده نمودن دانشجویان در برخورد با نیازهایشان در عصر اطلاعات دارند. موسسات به منظور مشخص کردن این جریان که فارغ التحصیلان چه باید بدانند و قادر باشند انجام دهند نیاز دارند.

گیرندگان کیفیت آموزشی بطور نسبتا کاملی در: تفکر انتقادی ، حل مشکل ، دید جهانی ویک دیدگاه چند فرهنگی ، سواد علمی ، آمادگی برای کار و شهروندی خوب بودن سهیم می باشند.

موسسات بایدحسابگرانه عمل نمایند چرا که دانشجویانشان از سال اول تحصیلی تازمان فارغ التحصیلی چه مسیری را پیموده اند. فارغ التحصیل آموزش دیده قرن ۲۱ فارغ التحصیلی است که دارای سواد اطلاعاتی است شخصی که قادر است ارزش و کاربرد اطلاعات مورد نیاز را بیابد دانشگاهها و موسسات آموزش عالی باید با فارغ التحصیلانشان ارتباط داشته باشند.

مدیران باید در ایجاد و هماهنگی و فضای آموزشی و ایجاد سواد اطلاعاتی برای دانشجویانی که در تمامی سالهای تحصیلی شان در گیر می نماید کوشش نمایند. موسسات باید به ماورای تولید و اماده نمودن فارغ التحصیلانی که به سادگی در جریان کار وارد می شوند فکر کنند و روشی را برای فارغ التحصیلان آگاهی که قادر باشند بطور آزاد زندگی شادی را دنبال کنند.قالب ریزی کنند و جامعه اطلاعاتی که آنها قسمتی از آن می باشند تکامل بخشند.

چنانچه افراد از توانایی برای سهیم شدن در جامعه ای که دارای اسلوب انعکاسی و آگاه وجامعه ای که در حال ترقی است سود می برند. هدف غایی از ازدیاد دانش همه شهروندان ایجاد یک جامعه هومانیستی(انسانگرا) می باشد.(هوکز و شاپیرو ،۱۹۹۶)

به منظور انجام این قبیل اهداف غایی ، دانشگاهها به تفکر مجدد فرایند آموزشی – یادگیری و برنامه های پیچیده ای که مهارتهای سواد اطلاعاتی در آن سهیم است نیاز دارند.

یکی از توصیه های گزارش شده توسط کمیسیون بویر که در آوریل سال ۱۹۹۸ انجام شد بر روی آموزش دانشجویان و منابع آموزشی گسترش یافته مدل استاندارد آموزشی در فضاهای آموزشی تکیه داشت با منابع آموزشی گسترش یافته اجازه می دهد تا یک محیط آموزشی برای دانشجویان فراهم شود. این نوع از تحقیقات آموزشی دانشجویی با خدمات آموزشی ، تحقیقی آموزشی ، مشکل آموزشی گسترش یافته و آموزش استنادی گسترش یافته پیوستگی داشته است.

این نوع از آموزش در انجام شایستگیهای سواد اطلاعاتی ترویج شده نقش داشته است ونتایجی را در یک پیامد محسوس یا اتمام آن از قبیل راه حلی برای مشکل جامعه بدنبال دارد. آن همچنین خیلی عملی است در "جهان واقعی" که منابع اطلاعاتی روی چه چیزی تاکید دارد مزیت های زیادی برای این نوع آموزش وجود دارد از قبیل: توسعه مهارتهای پرسنلی در تیم کاری ، انجام موفقیت دانشگاهی عظیم به همراه اختلافاتی در نیازهای آموزشی وتوسعه مهارتهای تفکر انتقادی ارتباط دارد با آموزش منابع گسترش یافته تحت عنوان فلسفه بهداشتی وسعت رسانه ای و ارزیابی کیفیت اطلاعاتی علمی که قسمتی از دوران تحصیلی محسوب می شود.

نتیجه اینکه دانشجویان بصورت احتیاط آمیز مشتریان اطلاعات می باشند.(برویک ۱۹۹۸)

دانشگاهها سواد اطلاعاتی را با تجربه آموزشی دانشجویان در یک تنوع از روشها هماهنگ نموده اند: که شامل رشته های دانشگاهی ، آموزش عمومی یا رشته های شغلی ، یا رشته های خاص موضوعی کامل می باشد.

مطالعه باید هدف همه دانشجویان باشد(ویگین۱۹۹۲). برای مثال کتابخانه براندیس دو برنامه رسمی برای آموزش کتابداری طرح کرده که شامل : برنامه آموزش کتابداری دانشگاهی برای دانشجویان سال اول و انتقال دانشجویان و یک برنامه ضروری کتابداری برای سطوح بالاتر و دانشجویان فارغ التحصیل .برنامه آموزش کتابداری دانشگاهی دارای نظمی داخلی است که شامل هماهنگی دانشجویان با اعضاء هیئت علمی با هماهنگیهای مختلف می شود.

بخش های آموزشی در حال تهیه که متعلق به برنامه آموزش کتابداری دانشگاهی هستند کوششی را برای ارزیابی انتقادی از منابع مرجع و معرفی دانشجویان جدید برای فرایند تحقیق کرده که کلیدی برای موفقیت دانشجویان خواهد بود. برنامه متمرکز کتابداری برنامه ای هماهنگ شده و برنامه ای دوخت و دوز شده برای نیازهای اطلاعاتی دانشجویان در یک رشته خاص می باشد. اعضاء هیئت علمی و کتابداران بصورت تنگاتنگی به منظور طراحی دستورالعملها و اظهار نظرها فعالیت می نمایند.

همچنین هر برنامه ممکن است با ابزارهای تفکر ،کوشش در دستور العمل و طبیعت اظهارنظرها تغییر نماید . دانشجویان مهارتهای عمومی و مشترک را یاد می گیرند اگر چه آنها یاد می گیرند بصورت منظم تحقیق نمایند .

موفقیت این برنامه بوسیله کمیته های دانشجویی و اعضاء هیئت علمی تصویب شده و تایید می نماید که چقدر آنها از این برنامه یاد گرفته اند. اعضاء هیئت علمی بعنوان شرکایی در این برنامه انتخاب می شوند و کمیته ای برای این برنامه تشکیل می دهند که باعث جهش دانشجویان در مهارتهای اطلاعاتی می شود که موفقیت در این برنامه آبرومندانه است(اسکافنر،ابتین و ویمن۱۹۹۹ ).

خط مشی هماهنگ شده تحقیقی کتابداری در این رشته ها در یک زمان خاص هنگامی که نیازهای اطلاعاتی دانشجویان قویا با یک بحث مختلط و آموزش فارغ التحصیلان در نظر گرفته شده است(گانت و ناش،۱۹۹۲).در سال ۱۹۹۷ دانشگاه تنسی نویل "اطلاعات دوران تحصیل" بعنوان مدلی در دوران تحصیل و یک حرکتی آموزشی توسعه داد و در دهه ۱۹۷۰ مهارتهای هماهنگ آموزش مکاتبه ای در رشته کاری دانشجویان را شروع کرد.برنامه متمرکز اطلاعاتی نیازمند یک همکاری بین کتابداران واعضاء هیئت علمی با مهارتهای اطلاعاتی هماهنگ در دوران تحصیل بود.(گوتچ و کافمن،۱۹۹۷).

طراحان این برنامه کوشش کرده اند تا یادگیرند از این اشتباه در برنامه های آغازین و در موسسات آموزش عالی درس گیرند که شامل ایزوله کردن سواد اطلاعاتی و فقدان حمایت اعضاء هیئت علمی جزو این اشتباهات بوده است.

گوتچ و کافمن اعتقاد دارند که علاقه نوشتاری و شایستگی در اطلاعات مجموعه ای از بهترین مهارتهای یادگیری است که بعنوان بخشی از شناسایی رشته های موضوعی می باشد که بصورت قوی و محکم تفهیم گشته است. همچنین فقدان قطعی اطلاعات در مورد تاثیرات نوشتاری رشته های هماهنگ دوران تحصیل وجود دارد.

استدلال واعتقاد مرکز نوشتاری رشته های هماهنگ اینست که آموزش مناسب نگرشی است برای رفع پیچیدگی نظریه برنامه متمرکز آموزش که باعث پیشرفت شده است . مهارتهای نوشتاری مهارتهای فکری هستند و مهارتهای فکری عالیتر باعث توسعه فرایند نوشتاری شده که تضمینی برای یک نقش فعال در هماهنگی در مهارتهایی است نظیر رشته های منظم را یا رشته های منظمی که در آنها مهارت ها نقش هماهنگی را ایفا می نمایند (گوتچ و کافمن ۱۹۹۷).

همان نظریه از هنگامی که تحقیق برای نیازهای اطلاعاتی یک فرایند فکری ساده بوده است در آموزش مهارتهای سواد اطلاعاتی کاربرد داشته است . استیو مک کینزی کتابدار بعدا توجه کرد که کتابخانه ها بر روی روشهای تحقیقی مورد نیاز دانشجویان در کل دوره دانشگاهی دانشجو فکر کرده اند.(گوتچ و کافمن ۱۹۹۷).

رشته های منسوخ شده در شروع کار ممکن نیست برای مهارتهای موثر مناسب باشند.بهر حال رشته هایی که منسوخ شده اند و در دانشگاه به دانشجویان آموزش داده می شوند برای آموزش مهارتهای سواد اطلاعاتی موثر و مناسب نیستند.

● نقش و وظایف کتابداران و کتابخانه های دانشگاهی

کتابخانه ها و کتابداران دیدگاه مناسبی در بهبودی آموزش دانشجویان بوسیله شرکت در برنامه های مداوم سواد اطلاعاتی پیدا کرده اند.(اسکافنر،ابتین و وایمن ،۱۹۹۹).به منظور انجام این فرایند کتابداران نیازمند پذیرش مفاهیم وسیعی از ایفای نقش کتابخانه های دانشگاهی در تمرکز ، سازماندهی و حفظ و نگهداری منابع می باشند(بویس ، گاسکین و استافل ۱۹۸۴). به عبارت دیگر کتابخانه دانشگاهی یک کتابخانه آموزشی است که بصورت موثری در تمامی جنبه های آموزش عالی یعنی یادگیری ، تحقیق و خدمات اجتمایی شرکت می کنند.

یک کتابخانه آموزشی بوسیله کمیته هایش برای آموزش به دانشجویان ، اعضاء هیئت علمی و کارکنان توصیف و مشخص شده است – تا اوضاع مناسبی را برای تشویق آموزش بلند مدت زندگی ایجاد نماید – تا حافظ مجموعه ای باشد که در انجام تحقیق انگیزه ایجاد نماید – تا کتابخانه ای بسازد که مرکز فرهنگی وفضای بازی برای جامعه باشد – و تا ضامنی برای تحقیق و بهبودی خدمات کتابخانه باشد. هدف اصلی کتابخانه آموزشی آموزش کتابشناسی بوده است.

(بویس ، کاسکین و استافل ۱۹۸۴) . اما حالا در برنامه سواد اطلاعاتی و کلیت آن گشایش ایجاد شده است . دانشجویان و اعضاء هیئت علمی چگونگی آموزش اطلاعات را بصورت موثرتری دنبال می نمایند. بنابراین هدف در آموزش دانشجویان و اعضاء هیئت علمی چگونگی یافتن ، ارزیابی واستفاده از اطلاعات بصورت موثرتری مد نظر قرار گرفته است.(بویس ، گاسکین و استافال ،۱۹۸۴).

کتابداران نیاز دارند بصورت هماهنگتری در فرایند آموزش و به منظور ایجاد تغییر و محترم شمردن آموزش سواد اطلاعاتی شرکت نمایند .

کتابداران باید در جلسه های آموزشی دانشجویان شرکت کنند و نقش تبلیغیشان ، استعداد و مهارتهایشان را در فرایند آموزش کتابخانه ای ایفا نمایند و در بهبودی و تجربه دانشجویان کوشا باشند که تا آنها بتوانند در بهسازی برنامه آموزشی علاقه مند شوند و در برقراری ارتباط با برنامه های سواد اطلاعاتی در فضایی باز دارای نظم باشند.(اسکافنر ، استبین و ویمن ۱۹۹۹).

بهرحال مهمترین نقش کتابداران دانشگاهی اینست که بتوانند قبول کنند در آموزش اعضاء هیئت علمی سهیم باشند. بدون ایجاد درگیری با اعضاء هیئت علمی و بی طرف شدن در برنامه های سواد اطلاعاتی کسب موفقیت ممکن نمی گردد بعلاوه هماهنگی در محدوده های موضوعی اتفاق نمی افتد. هم کتابداران و هم اعضاء هیئت علمی ابزاری برای سهیم شدن در سواد اطلاعاتی در اختیار دارند.- کتابداران دارای شناخت منابع و خط مشی هایی هستند که توسط آن به اطلاعات دسترسی پیدا می کنند و اعضاء هیئت علمی هم دانش عمیقی از محدوده های موضوعی را دارند و دارای موقعیت و مقامی هستند که توسط آن به دانشجویانشان کمک می کنند تا به ارزیابی و کاربرد اطلاعات بپردازند و به آن احترام بگزارند(ویگینز۱۹۹۲).کتابداران عصر اطلاعات در قلمروی آموزش نقش رهبری گونه دارند ونیاز دارند تا در نقشی که بعهده دارند راحتتر باشند.

نوشته شده توسط: Lisa Allen

برگرفته از سایت:

www.pages.drexel.edu/~la۳۵/information_litracy_in_higher_education.html

نوشته شده توسط : لیزا آلن

مترجم : فرض الله عزیزی

http://farzollah.blogfa.com

---