آفات دانش

▪ چه آفات و آسیب هایی موجبات از بین رفتن علم و دانش انسان را فراهم آورده و او را از واقع بینی و واقع گرایی دور می کند؟
ـ در اینکه هر پدیده ای آفاتی دارد که موجودیت آن را در معرض فنا …

چه آفات و آسیب هایی موجبات از بین رفتن علم و دانش انسان را فراهم آورده و او را از واقع بینی و واقع گرایی دور می کند؟

ـ در اینکه هر پدیده ای آفاتی دارد که موجودیت آن را در معرض فنا و نیستی قرار می دهد تردیدی نیست. «لکل شیئی آفه » برای هر چیزی آفتی است. لکن آفت و آسیب هر چیزی متناسب با خود آن پدیده می باشد که در اینجا به اهم آسیب ها و آفات علم و دانش به نحو اجمال اشاره می کنیم:

۱) نسیان

نسیان و فراموشی از مهم ترین آفات علم و دانش است که موجودیت و ماهیت آن را در معرض خطر و نابودی قرار می دهد. به این جهت در آداب المتعلمین گفته اند که «الدرس حرف و التکرار الف» یعنی برای جلوگیری از فراموشی علم و آموخته های جدید هزار بار باید آن را تکرار کرد.

پیامبر اعظم(ص) می فرماید: آفه العلم، النسیان: آسیب دانش، فراموشی است. (تحف العقول، ص۶)

۲) حسادت

حسادت صفت رذیله ای در انسان است که هیچ گاه او را به آرامش و سعادت و سروری نمی رساند. انسان حسود هیچگاه نعمتی را که در دیگران وجود دارد برنمی تابد و در درون و برون خود خواهان زوال آن نعمت می گردد.

پیامبر اعظم(ص) می فرماید: آفه العلم الحسد: آسیب دانش، حسادت است. (من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص ۳۷۳). متأسفانه این آفت در میان علما، شیوع و قوت بیشتری دارد.

۳) خود بزرگ بینی

تکبر و خودبزرگ بینی انسان را از مسیر واقع بینی و حق گویی دور می کند. زیرا چنین شخصی همیشه خود را بالاتر و برتر از دیگران و حتی یافته ها و اندوخته های خود می بیند در نتیجه قضاوت ها و تحلیل های او نمی تواند منطبق بر واقعیت ها و حقیقت علم و دانش باشد. پیامبر اعظم در این زمینه می فرماید: آفه العلم الخیلاء: آسیب دانش، خودبزرگ بینی است. (بحارالانوار، ج ۳۷، ص ۶۱۹)

۴) درشتی و خشونت

درشتی و خشونت در رفتار و سلوک انسان یعنی دور شدن از مدار عقل و منطق و علم و دانش. درنتیجه رفتار و تعاملی که براساس درشتی و خشونت باشد از منطق علم و دانش برخوردار نخواهد بود.

امام علی(ع) می فرماید: رأس العلم الرفق، و آفته الخرق: اساس دانش، نرمش است و آسیب آن، درشتی (خشونت). (تحف العقول، ص ۸۹)

۵) به کار نبستن علم

بدون شک علم و دانش مقدمه عمل است و کسی که پس از اخذ و اکتساب علم و دانش آن را به کار نبندد و جنبه کاربردی آن را لحاظ نکند، پس از مدتی آن علم از ذهن او رخت برمی بندد و به ورطه فراموشی سپرده می شود. بنابراین در روایت معصوم آمده است که «العلم یهتف الی العمل» یعنی علم انسان را به سوی عمل فرامی خواند که اگر اجابت کرد موجبات تثبیت و ترسیخ علم فراهم می گردد. امام علی(ع) می فرماید: آفه العلم ترک العمل به: آسیب دانش، به کار نبستن آن است. (غررالحکم، ح ۸۴۹۳)