بازگشایی مدارس و حکایت همیشگی ترافیک مهر ماه

نگاهی به وضعیت حمل و نقل و ترافیک در آستانه سال تحصیلی جدید

... کوبه های ریز چکش زنگ بازگشایی مدرسه بر لوح فلزی مستطیل شکل کوچک آویخته بر پایه ای آهنی نزدیک پله های سنگی پرعرض رو به سالن مدرسه هنوز در گوش جان طنین افکن است و هنوز و همیشه بازگشایی مدرسه و شروع درس و کلاس، شوق شنیدن آن آهنگ در وجودم موج می زند... چند روز دیگر میلیون ها دانش آموز و دانشگاهی راهی مراکز آموزشی می شوند و ترافیک شهر با بالاترین اوج و خیز خودنمایی خواهد کرد؟

سال های دیر پای پیاده ده ها کوچه و چند محله و خیابان پشت سر گذاشته می شد تا به مدرسه و دبیرستان برسیم. امروزه روز بچه ها با ماشین شخصی به مدرسه رسانده می شوند. آن موقع یک هزارم امروز، ماشین نبود. کلمه ترافیک با ذهن مأنوس و آشنا نبود و تنفس زیر آسمان آبی ناب راحت بود. حالا برخی برای عبور فرقی بین چراغ قرمز و سبز و زرد نمی گذارند... و حالا به عده معلمان چندین مرکز آموزشی، مدیر و کارشناس مشغولند تا راهی برای کاهش در ترافیک سال تحصیلی جدید، گشوده شود.

● ترافیک اول مهر

وضعیت حمل و نقل و ترافیک با باز شدن مدارس به نظرتان چطور خواهد بود؟ این را از یک راننده تاکسی می پرسم. پاسخ هایی که می دهد بیشتر محور شغلش است. می گوید: «نسبت به ۵-۴ سال پیش تعداد تاکسی دو برابر شده اما امروز مساله ترافیک در میان است.»

«ابراهیم تصدیقی» ادامه می دهد: «من در تهران کار می کنم با این ترافیک در روز به فرض حدود ۱۵۰ نفر مسافر جابه جا می کنم ولی اگر ترافیک بیشتر ناوگانی باشد ۳۰۰ نفر سوار می کنم. الان که مدرسه ها باز نشده هر سرویس حدود ۴۵ دقیقه وقت صرف ترافیک می کنم. اما ترافیک کم باشد مسافت مشابه همان سرویس را ۱۵ دقیقه طی می کنم.»

او در ادامه صحبت این باور خود را بیان می کند که ترافیک مناطق شمال شهر به مراتب از جنوب شهر، شلوغ تر است چون اکثر خانواده ها به تعداد افراد خانواده ماشین دارند. هر یک ماشین خود را سوار می شود. در جنوب شهر مردم ماشین دار کم از آن استفاده می کنند.»

از او سؤال می کنم بچه های خود را با تاکسی اش به مدرسه می رساند؟

می گوید: «تا پارسال، صبح ها خودم می بردم. بعدازظهر مادرشان می آورد. امسال معلوم نیست.» بعد می گوید:«ترافیک سنگین و شلوغی ماشین ها روح آدم را خسته می کند. باید یک کار اصولی برای حل معضل ترافیک انجام داد. چند روز دیگر که مدرسه ها باز می شوند تا آخر سال حال و هوای ترافیک بدتر ازحالا که تابستان است، می شود.»

● مجموعه ناوگان ها جوابگو نیست

یک شهروند فرهنگی بازنشسته مباحث حمل و نقل و ترافیک را به یک صفحه جدول تشبیه می کند که خانه جواب های سخت چند حرفی اش خالی مانده است.

«ابراهیمی» می گوید: «سال های متوالی درباره مشکلات ترافیک و حمل و نقل صحبت شده، طرح های مختلف هم برای کاهش معضل حمل و نقل عمومی و ترافیک توسط همه دستگاه های ذیربط ارایه شده ولی اساس مساله همچنان حل نگردیده است چون برنامه ها بنیادی نبوده و مقطعی بوده است، مثل همین برنامه همه ساله بازگشایی مدارس است که میلیون ها دانش آموز و دانشجو وارد جمعیت چند میلیونی می شوند لیکن وسایط حمل و نقل شامل اتوبوس، مترو و مینی بوس جوابگوی مجموعه انبوه مسافر نمی شوند ولو اینکه ناوگان ها با همه استطاعت و نیروی انسانی وارد عمل می شوند. در همین حال باز می بینیم هزاران خودروی شخصی نیز سطح خیابان ها و بزرگراه ها را می پوشانند در این وضع هم تردد کند می شود و هم مسافران سرگردان می شوند. با این وضعیت، نباید ماشین اضافه کنند، بلکه باید فرهنگ استفاده از ماشین شخصی را آموزش دهند.»

ستادهای مرکزی و معین استقبال از سال نو تحصیلی در حوزه معاونت حمل و نقل و ترافیک تهران به منظور ایجاد هماهنگی برنامه ریزی ها و اجرای دستورالعمل ها در مناطق ۲۲گانه پایتخت تشکیل شده است تا افزایش ۲۵ درصد سفر درون شهری را مدیریت و رصد کنند.

● بازگشایی مدارس آغاز افزونی سفر درون شهری

در گفت وگو با «مهندس حسن آقایی» مدیر کل مهندسی و ایمنی ترافیک شهرداری تهران، وی با این مطلع که بازگشایی مدارس سبب افزایش ۲۵ درصد سفرهای درون شهری می شود، می افزاید همزمان با این رویداد فرهنگی اجتماعی تغییر ساعت از اول مهر ماه یک ساعت عقب می رود. از دیگر سو در فصل پاییز فشردگی سفرها از ساعت ۸ صبح تا ۹-۸ شب، به ۸ صبح تا ۶ بعدازظهر تغییر می یابد. این فشردگی باعث افزایش حجم ترافیک و بیشتر در دو هفته اول مهر خود را نشان می دهد به دلیل این که اول سرویس رفت و آمدها جا نمی افتند. خانواده ها برخی بچه هایشان را خود به مدرسه می برند. در حالت دوم، خانواده ها فرزندان نوجوان و جوان را با سرویس های حمل و نقل عمومی راهی مدارس می کنند. این امر باعث کاهش ترافیک می شود.»

● تشکیل ستادهای هماهنگی برای ۱۵ میلیون سفر روزانه

مدیرکل مهندسی و ایمنی ترافیک، درباره چگونگی برنامه ریزی ها و تدابیر مرتبط با آغاز سال جدید تحصیلی اظهار می دارد: «برای مدیریت شهری، طرح ستاد استقبال از مهر در حوزه معاونت حمل و نقل و ترافیک تشکیل شده که هدفش ایجاد هماهنگی، برنامه ریزی ها و اجرایی است.» به گفته وی در این ستاد راهور، معاونت های فنی، عمرانی و خدمات شهری معاونت حمل و نقل، و اداره کل مهندسی و ایمنی ترافیک حوزه معاونت فعالیت می کنند، همچنین رئیس اداره فنی، عمرانی، آموزش و پرورش، مدیران عامل تاکسیرانی، مترو و شرکت واحد و اورژانس و... از جمله اعضای ستاد اصلی هستند. در کنار ستاد مرکزی، ستاد معین در مناطق ۲۲ گانه تهران که به طور هفتگی تشکیل می شود و مجری دستورالعمل های ستاد اصلی است از ۱۵ مرداد ماه تا هفته اول مهرماه برنامه ریزی می کند.»

● توسعه شبکه؛ رغبت بیشتر مردم برای استفاده از ناوگان عمومی

«مهندس آقایی» در بخش دیگری از صحبت های خود با بیان این که سالانه در تهران ۰۰۰،۴۰۰ خودرو به خودروهای موجود اضافه می شود، سرویس دهی (نفر و سفر) روزانه ناوگان حمل و نقل عمومی را بدین شرح ابراز می کند: مترو ۲ میلیون نفر، شرکت واحد ۵/۴ تا ۴ میلیون نفر و تاکسیرانی و سواری های مسافربری خطی و شخصی ۵/۳ تا ۳ میلیون نفر مسافر جابه جا می کنند. از منظر دیگر، در تهران روزانه بین ۱۵-۱۴ میلیون سفر انجام می شود.»

وی سپس با اشاره به این که ترافیک در تهران نسبت به چهار سال گذشته بهتر شده است، توسعه شبکه حمل و نقل عمومی، اتوبوس های تندرو، خطوط مترو و اتوبوسرانی را یکی از علل ایجاد رغبت بیشتر مردم در استقبال از ناوگان های عمومی قلمداد می کند. او اظهار امیدواری می کند: «در آینده با توسعه خطوط اتوبوس های تندرو مترو بتوانیم خدمات بیشتر و بهتر به شهروندان ارایه دهیم.»

● بسیج تمام ناوگان و لغو مرخصی کارکنان

«تمام ناوگان اتوبوسرانی شرکت واحد برای استقبال از مهر و بازگشایی مدارس آماده سرویس دهی کامل است... قول می دهیم شهروندان راحت جابه جا شوند... از خودروی شخصی استفاده نکنند تا ترافیک کم شود...» این مطالب آرامش بخش و توصیه آمیز را معاون بهره برداری شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه، در پاسخ سؤالم مبنی بر چگونگی تدابیر و آمادگی شرکت واحد در سرویس دهی همزمان با بازگشایی مدارس می گوید.

«اکبر عربی» در این ارتباط بیشتر توضیح می دهد: «از چند هفته پیش جلساتی در خصوص سرویس دهی متناسب با عبور و مرور آغاز سال جدید تحصیلی، برگزار شد و با تشکیل ستاد استقبال از مهر، تمام ناوگان بسیج و مرخصی های پرسنل اتوبوس های بلیتی و خصوصی لغو شدند. بنابراین با اطمینان می گویم با حدود ۵۴۰۰ دستگاه اتوبوس از ۱۵شهریور الی ۱۵ مهرماه تا بازگشت حالت معمول ترافیک آمادگی کامل سرویس دهی داریم.» وی در همین باره می افزاید که به لحاظ ادامه خریدهای خانواده های محصلدار پیش از بازگشایی مدارس، از روز شنبه- گذشته- سرویس دهی به طور رسمی برقرار شده است.

● مردم از خودروی شخصی استفاده نکنند قول می دهیم اتوبوس بیشتر شود

وی بخش دیگر گفتار خود را ضمن این که معطوف به یک نیاز مزمن مردم مسافر می کند، در عین حال، خواسته ای هم از شهروندان دارد. گفتار او در این موارد چنین است: «در سطح شهر، شهروند دوست دارد راحت به اتوبوس دست یابد.» بعد: «در این ماه- مهرماه- مردم از ناوگان های حمل و نقل عمومی، اتوبوس و مترو استفاده کنند. از خودروی شخصی شان استفاده نکنند.» وی می افزاید: «ما قول می دهیم شرایط طوری باشد که مردم راحت جابه جا شوند. ما قول اتوبوس بیشتر می دهیم. شهروندان هم خودروی شخصی به خیابان نیاورند تا ترافیک کم شود.»

● سالم سازی و پاکیزگی اتوبوس ها

«عربی» ادامه صحبت خود را متوجه دو موضوع دیگر یکی مربوط به نظافت بیرون و درون اتوبوس ها و مورد دیگر بازسازی تعمیراتی اتوبوس ها، می کند. او در این زمینه ها می گوید: «در اجرای برنامه های استقبال از مهر دو نکته مدنظر است؛ اول تعمیرات، بازسازی و سالم بودن اتوبوس های متوقف است. دوم پاکیزگی ظاهر و بدنه و تمیزی داخل و شیشه های اتوبوس را در دستور کار اجرایی قرار داده ایم.» از وی می پرسم:وضعیت سرویس دهی مینی بوس های تحت نظارت شرکت واحد چگونه است؟ پاسخ او چنین است: «مینی بوس ها فرسوده اند، ضمن این که بازسازی و تعویض آن ها شروع خواهد شد.»

تاخیر با ۳۰ دقیقه+ترافیک

معاون بهره برداری شرکت واحد، در بین صحبت های خود به چند نکته که زبان حال همیشگی همه مسافران اتوبوس است اشاره می کند. یکی از این موارد، مساله تاخیرهای گاه ۳۰دقیقه ای اتوبوس است که تکرار همه روزه آن، خلق و اعصاب مسافران را به هم می ریزد. در همین زمینه، اول و یا آخر ایستگاه اتوبوس آن قدر توقف می کند تا بیشتر ظرفیت آن پر می شود. به اولین ایستگاه بین راهی می رسد. عده ای سوار می شوند که دیگر صندلی خالی وجود ندارد. ایستگاه های دیگر هم اغلب مسافرسوار می شود. تک توک پیاده می شوند. در چنین اوضاعی مسافر اصلا ممکن نیست راحت و راضی باشد. تاخیر و ایستادن ۴۰-۳۰ دقیقه تا مقصد، واقعا برای همه افراد مخصوصا سالخورده و عصا به دست بیشتر رنج آور است. همه این وضعیت یک طرف، توقف اجباری اتوبوس در ترافیک، هوای سنگین داخل ماشین و دلشوره کار و... سوی دیگر. این شرایط نامطلوب دیروز و امروز است و فردا؟...

● شیشه دوجداره با پوشش چرک!

نکته دیگر مورد بیان این مقام شرکت واحد نظافت بیرون و درون اتوبوس هاست. کثیف بودن اکثر اتوبوس ها خصوصا اتوبوس های به اصطلاح قدیمی که در خطوط فعال هستند، زبان حال عمومی است. برخی شیشه پنجره ها به قدری کثیف است که مسافر به بغل دستی اش می گوید: شیشه ها دوجداره شده اند! دیگری می خندد و می گوید، هرچه بیشتر چرک باشد بهتر است چون جلوی نور شدید خورشید را می گیرد! واقعیت این است که هیچ جای اتوبوس نظیف نیست، بدنه بیرونی و مبلمان داخل. در ورود و خروج شکسته است. بارها دیده شده که راننده در هر ایستگاه با فشار و ضربه در را باز و بسته می کند. شکستگی صندلی و برخی ضایعات مخل آرامش مسافران است... در چنین اتوبو س هایی، مسافر دست کم ۴۰ دقیقه طی سفرش تا مقصد روحیه اش به هم می ریزد. برخی حتی رغبت نمی کنند روی صندلی بنشینند چون نگران کثیف شدن لباس تمیزشان هستند.

قفل ترافیک هزار گره و فشردگی روزافزون بی شمار خودرو در سطح پایتخت ظاهراً با خرده کلید هایی که تاکنون به کار رفته باز نمی شود. با این حال در کنار مسایل ترافیک شهری و اصرار خیلی ها به استفاده از خودرو شخصی، بازگشایی مراکز آموزشی- تحصیلی پیش روی همگان است.

تدارکات دستگاه های برنامه ریز، اجرایی و مدیریتی همه کوشش شان محور یکی دو هفته اول مهرماه است که بستر دریای ماشین رو بدون امواج، آماده سازی مناسب برای ترافیک شود. بعد، مهارت های رانندگی در عبور از ترافیک و برخی هم با عبور از خطوط قانون، راهی برای هرچه زودتر رسیدن به مقصد خود باز کنند...

این وضعیت را از هر زاویه نگاه می کنیم، چیزی جز این که جغرافیای معابر خرد و کلان، اصلی و فرعی تبدیل به یک پارکینگ شاید کم نظیر و جولانگاه فرمان چرخانی و پدال گاز و ترمز و... باشد، به ذهن خطور نمی کند و مثنوی راهکارهای بنیادین همچنان ناخوانده باقی است...

ظرفیت های جابه جایی مسافران

سؤالم از «مهندس جعفر ربیعی» مدیرعامل شرکت بهره برداری مترو درباره چگونگی ظرفیت جابه جایی انبوه مسافران و مباحث مرتبط به توسعه و افزایش واگن خصوصاً برای بازگشایی مدارس در مهرماه است.

وی در بین صحبت و پاسخ خود اظهار می دارد: «کسی توقع نداشته باشد که فقط در اول مهر افزایش داشته باشیم. توقع در طول سال باشد...» او ضمن بیان این پیش بینی که متوسط جهشی مسافران مترو دربازگشایی مراکز تحصیلی ۱۵درصد و جابه جایی مسافران روزانه به مرز ۲میلیون نفر می رسد، در خصوص ترافیک و فرایندهایش، بر این تأکید است که باید شرایطی ایجاد کرد که مردم خود پیشگام عدم استفاده از وسیله نقلیه شخصی شان شوند. این مقام مترو ادامه گفتارشان پیرامون فراز و سکون اقدامات در بخش هایی از شبکه ریلی شهری است که خواهیم خواند و ایضاً انتظار خروج از دایره کاستی ها و حمایت دولت است.

«ربیعی» پیش از این که درمورد وضعیت سرویس دهی مترو در مهرماه بگوید، اظهار می دارد: «همه می دانیم راه خروج از آلودگی هوا، ترافیک، اتلاف وقت و... گسترش حمل ونقل عمومی خصوصاً مترو است. بنابراین باید کاری کرد که مردم خود داوطلب شوند از خودروشان استفاده نکنند. با اجرای طرح زوج و فرد، طرح ترافیک و جریمه، تا حدی می توان جلوی ورود خودروهای شخصی را گرفت ولی اصل، وجود حمل و نقل عمومی نیاز مردم است. باید با سامانه، جایگزین مناسب به مردم داده شود و مردم به این نتیجه برسند که استفاده از وسیله نقلیه شخصی شان مقرون به صرفه نیست. بنابراین گزینه ای جز حمل ونقل عمومی که شامل مترو، اتوبوس و تاکسی، نیست. در این جهت، شاهراه حمل ونقل، مترو است که می شود تشبیه به گردش خون در بدن انسان کرد که در یک سری شاهرگ و رگ های نازک جاری می گردد تا برسد به مویرگ و در بدن پخش شود. مترو در حمل ونقل عمومی شهری شاهراه است و سیستم های دیگر شامل ناوگان اتوبوس و تاکسی رگ های فرعی هستند. این دو ناوگان باید مردم را به شاهرگ اصلی که همان مترو است برسانند، چون این تجربه در تهران جواب داده و سال های سال است که در جهان آزموده شده و نتیجه مثمرثمری داشته است.»

وی در ادامه، با بیان این که مطالبه مردم درباره افزایش شبکه مترو و افزونی مسافر بدون اغراق جلوتر- موقعیت و روند کار - است، اضافه می کند: «ما بیش از این باید ظرفیت جابه جایی شبکه حمل ونقل عمومی با محوریت مترو را می داشتیم. حال با آن نقطه ایده آل خیلی فاصله داریم ولی نمی توانیم اهمال کنیم.»

● توقع در طول سال باشد نه فقط در ماه مهر

از مدیرعامل شرکت بهره برداری مترو می پرسم ظرفیت مسافربری مترو به ویژه در ماه بازگشایی مدارس، چگونه است؟

وی پاسخ می دهد: «مدیریت مترو تلاش کرده ظرفیت مسافربری از دو طریق لازم سال به سال بیشتر شود. اول افزایش طول خطوط و ایستگاه های جدید مترو است.دوم افزایش واگن و کاهش زمانی بین حرکت قطارهاست و این موضوع ارتباطی به اول، وسط و آخر سال ندارد و این سیاست دایمی مترو است. ما و شهرداری در هر روز و طول سال گسترش شبکه و افزایش تعداد واگن را انجام می دهیم تا عده مسافران زیادتر شود. بنابراین، کسی از ما توقع نداشته باشد که فقط در اول مهر افزایش داشته باشیم بلکه باید این انتظار در طول سال باشد، چون در طول سال قطارهای جدید وارد شبکه می شوند.»

● نظارت بیشتر بر حمل و نقل و ترافیک

از یک شهروند به نام «مفیدی» که فرزند دبستانی اش را همراه دارد می پرسم: بچه تان را با وسیله نقلیه خودتان به مدرسه خواهید رساند؟ می گوید: «امسال با ماشینم به محل مدرسه اش می برم. پارسال با سرویس می رفت ۴۵۰هزار تومان بابت سرویس دادم. امسال مبلغ بیشتر شده است. از همین رو با وسیله نقلیه خودم می برم و هزینه ام کمتر می شود.»

او درباره ترافیک و بازگشایی مدارس، این جواب را می دهد: «اتوبوس ها باید مجهز به امکانات راحتی و سرویس دهی متناسب جمعیت زمان بازگشایی مدارس شوند. اما غیر از ترافیک، آلودگی هوا است که بیشتر مربوط به سرویس های برخی ادارات و شرکت ها است که از اتوبوس های کهنه کرایه ای استفاده می کنند. ظاهرا تنها مترو است که آلودگی وسایط نقلیه خیابانی را ندارد که آن هم همیشه شلوغ است. با این حال باید دید در چند روز آینده مترو چه وضعی دارد.»

او ادامه می دهد: «تاکسی ها را هم باید موظف به سرویس دهی کاملا عمومی کنند. خیلی شان گردشی کار می کنند و برای عموم مردم فایده ندارند.»

● عوامل کندی حرکت ناوگان و ایجاد ترافیک

افزایش خودرو سواری، عبور موتورسیکلت و عابر از خط ویژه اتوبوس و... از عوامل کندی حرکت یا ایجاد ترافیک هستند.

این نظر یک راننده اتوبوس است. توضیحات بیشتر «علی عسگری» چنین است: «برخی از مردم و موتورسواران به خط ویژه اتوبوس می آیند. راننده مجبور می شود سرعت خود را کم و هر از گاه توقف کند.

مورد دیگر، ازدیاد سواری ها مانع سرعت مجاز و معمولی اتوبوس ها می شوند. مشکل دیگر، دور زدن در میدان است. برای نمونه دور میدان فردوسی و چهارراه سمیه به دلیل انبوه خودرو شخصی، راننده اتوبوس با مشکل ترافیک مواجه می شود چون سواری ها مانع دور زدن و خروج از میدان می شوند.»

● ازدیاد مسافر ۱۵ درصد جابه جایی روزانه ۲میلیون

«مهندس ربیعی» ادامه می دهد: «درباره بازگشایی مدارس باید گفت همیشه اول مهر تعداد مسافران به خاطر شروع سفرهای تحصیلی و مرتبط با دانشگاه ها، جهشی پیدا می کند. به طور متوسط در مهرماه نسبت به قبل حدود ۱۵درصد افزایش مسافر مترو داریم. ما برای این که به درخواست افزایش سفرهای درون شهری جواب بدهیم باید افزایش ظرفیت داشته باشیم. اگر افزایش ظرفیت نباشد ازدحام پیش می آید. از ابتدای امسال بحث ورود قطارهای جدید در مترو شروع شده ولی روند حرکت ورود قطارهای جدید، کند است و مورد تایید ما نیست و علت، کمبود منابع مالی است. اگر منابع مالی که قوانین آن روشن است اجرا شود هم در توسعه و هم در افزایش ظرفیت مسافر مشکل نخواهیم داشت.

امسال پیش بینی ما با شروع سال تحصیلی این است که روزانه تعداد مسافران مترو نزدیک به مرز ۲میلیون نفر برسد، از طرف دیگر امسال افزایش ایستگاه های جدید مثل قیطریه، قلهک، تهران پارس و فرهنگسرای اشراق را داشتیم. این ایستگاه ها مسافران جدید دارند و ما باید خود را آماده برای جواب دادن به حداکثر ۷ قطار درون شهری و تعدادی واگن و لکوموتیو تندبر برای تهران- کرج- گلشهر باشیم تا حداکثر تا اول مهر اجرا شود. اما از ۷ قطار، ۴ قطار مورد استفاده قرار گرفته است که شامل ۴ لکوموتیو و تعدادی واگن دو طبقه در مسیر تهران- کرج وارد شبکه شده و در حال کار هستند. منتها این افزایش ظرفیت متناسب با افزونی تقاضای مردم نیست. این به معنای این است که در اول مهر شاهد کثرت جمعیت در ایستگاه ها خواهیم بود...»

اگر ترافیک پایتخت را یک سلسله کوه پنداریم، بخش اعظمش بستر و جولانگاه علت های به وجود آورنده و بخش اندکش در حیطه مقابله و کاهش پیکره این معضل است. به بیان دیگر باید گفت چنانچه مجموع خودروهای تهران اعم از سنگین، سبک و دوچرخ دست کم حدود ۵ میلیون باشد، در این وضعیت و بنابه گفته برخی از مدیران و مسئولان حمل ونقل، هر سال چهارصد هزار خودرو در تهران شماره گذاری و تزریق به تعداد جاری می شود. درحالی که خروجی سالانه خودرو شاید یکهزارم این تعداد نباشد. از طرف دیگر حدود ۵۰درصد جابه جایی های شهری به وسیله خودروهای شخصی انجام می شود. همین چند قلم و اشاره در باب ترافیک و... نشانگر ناهماهنگی در مدیریت تولید و اجراست.

در مقابل این موقعیت و اتفاقات، هر قدر کوشش و برنامه مدیریت کلان و دست اندرکاران کنترل، نظارت، راهنمایی، ترافیک، حمل ونقل و... درباره محدودیت های ترافیکی باشد، آنچه حاصل می شود، همین است که الآن در سطوح امور مربوطه مشاهده می کنیم. بنابراین به نظر می رسد تجدید نگاه در کلیت مقررات و ضوابط، زیربنایی و تعادل بین تولید ماشین و ظرفیت سطوح عبور و مرور، قانون گریزان در رانندگی و تدابیر نوین بازدارنده از تخلفات، ناگزیر باشد.

رویکرد به حمل ونقل عمومی برای سفرهای شهری به جای استفاده از خودروی شخصی و تأخیر پشت چراغ قرمز چند زمانه و چشمکزن ها در تقاطع های پرترافیک، ادامه صحبت برخی از شهروندان است که در این قسمت از گزارش می خوانید.

● چراغ های ترافیک ساز

«چراغ های چشمکزن احتیاط در بعضی تقاطع ها که از چهار طرف تردد ماشین زیاد است یکی از علت های گره خوردن ترافیک و راه بندان است.

این را یک شهروند به نام «عامری» می گوید و نمونه می دهد: «روز چهارشنبه، ۲۴شهریور در تقاطع بزرگراه وفادار شرقی- استخر زیر پل در دست تکمیل، در چهار طرف خیابان ها انبوه ماشین ها به دلیل چراغ چشمکزن در راه بندان توقف کرده بودند و وسط چهارراه زیر پل حسابی گره ایجاد شده بود. کسی هم نبود گره ترافیک را باز کند.» او بعد چنین می گوید: «برخی از خود ما مردم هم حق تقدم برای دیگری را گاه کم رعایت می کنیم و عجله می کنیم، در نتیجه وقت و اعصاب مان را از دست می دهیم.»

«نادری» درباره کنترل خط اتوبوس و چراغ راهنما می گوید: «مقابل سینما آزادی، خیابان شهید بهشتی، چراغ راهنما یک مسیر در یک زمان یکبار قرمز و بعد سبز می شود ولی چراغ مسیر دیگر همین تقاطع به مدت زمان چراغ مذکور، سه بار قرمز و سبز می شود. این تأخیر باعث توقف بیشتر خودرو و ترافیک طولانی پشت چراغ مسیر می شود.»

وی اما درباره کاهش ترافیک، بر این باور است: «اگر تردد خودروهای سواری کم شود و مردم با مترو و اتوبوس سفر کنند هیچ وقت ترافیک به وجود نمی آید.» او همچون به برخی از شهروندان پیشنهاد می کند: «مردم از نقلیه شخصی شان استفاده نکنند. با زیاد شدن تعداد ناوگان، با اتوبوس و خاطر آسوده تر سفر کنند.» وی با بیان این که اول مهرماه ۸ دستگاه اتوبوس به خط مورد کنترلش اضافه می شود، همچنان تأکید می کند: «چنانچه مردم همکاری کنند، ناوگان های عمومی می توانند جوابگوی جابه جایی شان باشند.»

● راننده و راهنمای مسافر

«ابراهیم تصدیقی» حدود ۸ سال است با تاکسی کار می کند. او در مورد ترافیک می گوید: «تنها راه اصلی به نظرم این است که در تهران بزرگ مردم اول از وسایل حمل ونقل عمومی استفاده کنند و تا حد امکان از ماشین شخصی شان استفاده نکنند.»

او در ادامه صحبتش از شیوه دیگر جابه جایی مسافر می گوید: «کسانی که با خودروی شخصی شان از اطراف شهر به قصد خرید یا انجام کار ضروری در نقاط دور شهر دارند، بهتر است پیش از رسیدن به مسیرهای شلوغ، خودرو را در محلی توقف و قدری پیاده روی کنند و بعد از اتوبوس یا تاکسی استفاده کنند. اما مقداری پیاده روی سبب می شود سر راه چند مکان مثلا یک موزه، نمایشگاه هنری، فروشگاه و نشانی های تازه ای را ببینند که در هنگام رانندگی این فرصت نیست.»

در یکی از میدان های پرترافیک، یک تاکسی «ون» از راه می رسد و مسافرانش پیاده می شوند. راننده کمی جلو می آید و توقف می کند. از روی داشبورد مبالغ کرایه دریافتی اش را جمع می کند. نظرش را درباره حمل ونقل در مهرماه می پرسم، می گوید: «مردم همکاری کنند و از ماشین شخصی خود استفاده نکنند تا ترافیک کم شود. از طرفی هم تاکسیرانی تعدادی «ون» را برای سرویس دهی مدارس و کم شدن ترافیک، در اختیار آموزش وپرورش گذاشته است...» راننده استارت می زند. یک لحظه نگاه می کنم مسافران تکمیل است. عذرخواهی می کنم. راننده دیگر معطل نمی کند، اسمش را نپرسیدم...

● ۱۲هزار ون سرویس مدارس

از اول مهر ۸۱۰۰۰ تاکسی در جابه جایی شهروندان مسافر فعالیت می کنند و ۰۰۰،۱۲ تاکسی «ون» سرویس دهی دانش آموزان مدارس سطح شهر تهران را انجام می دهند.

«مهندس عبدالله مالکی»، معاون فنی و بهره برداری سازمان تاکسیرانی تهران در پاسخ به این پرسشم که تاکسیرانی با باز شدن مدارس چه تدابیر و برنامه های تسهیلاتی در حمل ونقل عمومی دارد؟، نخست از توافقنامه بین سازمان تاکسیرانی و آموزش وپرورش می گوید: «براساس این توافقنامه از اول مهرماه، ۵شرکت خصوصی تاکسیرانی با دوازده هزار تاکسی «ون» در قالب «طرح مهر» سرویس رسانی دانش آموزان مدارس سطح شهر را انجام می دهند.»

وی در این زمینه پیرامون چگونگی انتخاب، آموزش رانندگان و نظارت بر گردش اجرایی سرویس دهی توضیح می دهد که برخی عبارتند از: آموزش مدیران، ثبت نام رانندگان متقاضی برابر مفاد تفاهمنامه، اعزام کلیه خودروهای مورد استفاده در طرح مهر به ستاد معاینه فنی خودرو، انتخاب و اعزام رانندگان باتوجه به اولویت برای آموزش های اولیه پزشکی و اطفای حریق و مجهز به وسایل آن، نظافت خودرو، نظارت بر نرخ مصوبه شورای شهر تهران، انجام کلاس های آموزشی و توجیهی، مشارکت مدیر اجرایی در شرکت و هماهنگی آموزشی و الزام رانندگان به رعایت قوانین رانندگی و اخلاقی.

● ۸۱۰۰۰ تاکسی جهت جابه جایی مسافران

ادامه گفت وگو با «مالکی» پیرامون طرح مهر حاکی از این است که همچنین هشتاد و یکهزار دستگاه تاکسی از اوایل مهرماه در سطح شهر تهران جابه جایی مسافران را انجام می دهند.

به گفته وی، امسال باتوجه به طرح عدم تمرکز در شهر تهران ۲۲ منطقه شهرداری با مناطق شهری بر کار تاکسیرانی نظارت می کنند. در این ارتباط، تعامل و همکاری مناطق ۲۲گانه با ادارات آموزش وپرورش، تعامل با «راهور» جهت کنترل ترافیک و سرویس رسانی بهینه رانندگان تاکسی و تعامل با کلانتری ها به منظور تقویت امنیت و کنترل فعالیت تاکسی ها در پایانه ها و خطوط، از دیگر موارد هماهنگی و همکاری جمعی در اجرای طرح مهر تاکسیرانی است.

● نیازمند یارانه و درخواست تسریع ورود قطار و واگن جدید

«مهندس جعفر ربیعی»، مدیرعامل شرکت بهره برداری مترو به موضوع یارانه مترو اشاره می کند و می گوید: «ما نیازمند دریافت یارانه برای ارایه خدمات و بهره برداری از مترو هستیم. کیفیت خدمات ما بستگی تام و تمام دریافت یارانه از دولت دارد. انتظار داریم دولت با نگاه ویژه به حمل ونقل عمومی نسبت به پرداخت یارانه کمک کند تا مترو عاملی در جهت رضایت مردم باشد.»

وی همچنین می افزاید: «از همه دست اندرکاران که در این باره مسئولیت دارند، دولت و شهرداری، تقاضا داریم روند ورود واگن های جدید به مترو را تسریع و کمک کنند در طول نیمه دوم امسال قطارهای جدید وارد شبکه مترو شوند.» «ربیعی» در همین ارتباط اضافه می کند: «قرار بوده تا آخر سال، ۳۰قطار درون شهری به ما داده شود. ۲۸لکوموتیو و ۷۰واگن دو طبقه مسیر تهران- کرج به شبکه اضافه شوند. بنابراین برخی از ارقام در نیمه دوم اجرا شود. خواهش ما کمک به انجام این کار است چراکه انتظار مردم و ما این است که از اول مهرماه به بعد شاهد ظرفیت بیشتر مترو در خطوط مختلف باشیم.»

● بازنگری کاهش ترافیک، تجدید تفکر در تدابیر سنواتی

آنچه طرح و توسعه در هندسه و مهندسی و مدیریت گستره ترافیک پایتخت طی سال های گذشته به ویژه در چند سال اخیر- باتوجه به تسلسل بدون هیچ مکث ازدیاد خودرو -به عنوان مکانیزم های کاربردی صورت پذیرفته است ازنظر عمومی آشکار و هر اجرا به نوبه و در زمان خود مفید بوده و تأثیرگذاری نسبی در گره گشایی بین مسیری داشته و هنوز کم و بیش دارند. اما این که دشواری، سنگینی و سرگیجه های ترافیکی هنوز پابرجاست، به نظر می رسد شاید چند حلقه مفقوده داشته باشد و اهرم های به کار گرفته شده متناسب با انواع جهش های فزونی بی مهار خودرو، جمعیت رو به ازدیاد و ناوگان های عمومی ناکافی در حمل ونقل شهری، نیست. به عبارت دیگر، اقدامات و تمهیدات گذشته در مناسبات ظرف و مظروف نمی گنجند مضاف به این که برنامه ریزی ها پایه ای نیست و ضمناً کوتاه مدت و به عللی نفوذپذیر بوده و هستند.

از جمله سرعت های خطرناک و غیرمجاز، بی توجهی برخی از رانندگان به عابران، برقراری چراغ های چشمکزن در برخی تقاطع ها و میادین پرترافیک، چه در زمان تردد کم و چه شب هنگام، استمرار مزمن تأخیر اتوبوس و رنج و خستگی مردم... و چند لایگی ظرفیت مسافران در تمام فصول سال- جز چند هفته در طول سال- که البته این وضعیت دو جنبه بازخوردی دارد؛ یکی نارضایتی انبوه مسافران دایمی و دوم انصراف برخی از شهروندان از استفاده حمل ونقل عمومی و رویکرد به استفاده از خودروی شخصی شان است. جدای از این عاملیت ها با محوریت معضل ترافیک، موضوع پراهمیت دیگر، خلأ نظام مندی اوقات پر رفت و آمد مردم در سطح شهر است، اعم از اداری، شاغلان آزاد، انبوه مردمان پاره وقت در کسب و کار. همچنین همزمانی رفت و آمد میلیون ها دانش آموز در مقاطع مخلتف تحصیلی با بسیاری از مردم صبح کار و بعدازظهر کار است. بدین ترتیب، همواره شاهدیم از اولین ساعت روز تا آخرین ساعت شب، خیابان های تهران زیر سیطره ترافیک است.

با همه این شرح و توصیف، بازنگری متن و حاشیه های ضوابط اجرایی در پروسه مشکلات ترافیک به عنوان تجدید تدابیر لازم به نظر می آید و خالی از گمان نیست. می دانیم بازخوانی و تأمل در هر موضوع ،همواره تفکری متفاوت می تواند در پی داشته باشد که گاه نسبت به اندیشه و طرح و اجرای یک پروژه و یا اقدام انجام شده پیش و حتی جاری، عمیقتر و مفیدتر و نزدیکتر به هدف موردنظر باشد.

حسن آقایی