وهن قرآن نماد آپارتاید دینی

نگاهی به اصل بشری آزادی مذهب و چالش ها و راهکارهای آن

« هر شخصی حق دارد از آزادی اندیشه، وجدان و دین بهره مند شود. این حق مستلزم آزادی تغییر دین یا اعتقاد و همچنین آزادی اظهار دین یا اعتقاد در قالب آموزش دینی، عبادت ها و اجرای آیین ها و مراسم دینی به تنهایی یا به صورت جمعی به طور خصوصی یا عمومی است». عبارت مذکور نص صریح ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر است.

اندیشه آزادی مذهبی از اصول به ظاهر مترقی است که جهان غرب خود را مبتکر پرطمطراق آن دانسته و به تقنین آن فخر و مباهات می ورزد – هر چند که دین اسلام ۱۴ قرن پیش با آیه «لا اکراه فی الدین» سردمدار اندیشه متمدن آزادی مذهب و عدم الحاق اکراه و اجبار در گزینش دین و مذهب در آن روزگار غیر متمدن می باشد- ولی آزادی مذهبی همانند دیگر ایده های مترقی دیگری که شناسایی حیثیت و کرامت ذاتی بشر هدف غایی آن است امروزه با گسترش اندیشه های تبعیض آمیز و مغرضانه در دنیای غرب بیشتر به سرابی شباهت یافته است.

بردگی، تبعیض نژادی، استبداد حکومتی، توحش و جنگ های متمادی از فجایعی بود که در ادوار گذشته اذهان بشر را آزار می داد، ولی حال نوع جدید از بربریت و رجعت به افکار منسوخ گذشته ذهن و روح بشریت را دستمایه رنجش خاطر نموده است. این پدیده نه چندان نوظهور «آپارتاید مذهبی» و تلاش در جهت وهن ادیان و بویژه دین مبین اسلام می باشد.

باید توجه داشت که تحقیر مذهب و ارائه چهره ای مطرود و منفور از مذهب، نوع جدید و سازمان یافته ای از تحقیر حقوق بشر می باشد که موجب گسترش اندیشه های خصمانه و برانگیختن حس تبعیض مذهبی و نژادی خواهد گشت. نژاد پرستی آن هم از طیف مذهبی و دینی مولود انگاره های متعدد می باشد که افراط و تعصب مذهبی در خوش بینانه ترین صورت، هراس از گسترش یک دین، اندیشه متروک قرون وسطایی بانیان آن و استفاده ابزاری از آموزه های دینی از جمله آنها می باشد. در این بین وهن اسلام از تحرکاتی است که بویژه در چند دهه اخیر با به راه انداختن پیش زمینه های تبلیغاتی در راستای خشن جلوه دادن و خطرزا بودن این آیین به صورت گسترده و به صور گوناگون انجام می پذیرد؛ تا جایی که این رفتارهای غیر اخلاقی و موهن با حادثه یازده سپتامبر به اوج خود می رسد تا جنگ طلب معرفی کردن پیروان دین اسلام صورتی مستند و عینی به خود بگیرد. علی رغم اینکه کنکاش و بررسی ابعاد حادثه یازده سپتامبر در این مقال نمی گنجد ولی باید اذعان داشت که حتی در صورتی که این حادثه از سوی گروهک التقاطی و مطرود القاعده طرح ریزی و اجرا هم شده باشد که البته بدون همیاری داخلی از سوی ایالات متحده به سرانجام نمی رسید، باز هم مجوزی برای توهین و هتاکی آشکار به دین اسلام و پیروان و مقدسات آن نخواهد بود؛ چرا که این مسئله نه تنها با حق آزادی مذهب در تعارض است بلکه با اصل «شخصی بودن مجازات ها» مبنی بر اینکه هرگز نباید فرد دیگری غیر از مباشر و معاون جرم مورد مجازات و عتاب و سرزنش اخلاقی و قانونی قرار نگیرد نیز در تضاد کامل است.

با این حال مخدوش نمودن چهره پیامبر گرامی اسلام (ص) با به تصویر کشیدن کاریکاتورهای وهن آمیز و تجلیل از طراحان آن، اعلام به آتش کشیدن کتاب آسمانی قرآن و اهانت به ساحت مقدس این کتاب آسمانی، نمونه ای از رفتارهای بدوی و قرون وسطایی است که در خور جهان به اصطلاح متمدن امروز نمی باشد. در این بیان آزادی بیان و مطبوعات نه تنها نمی تواند توجیه گر این اندیشه های آلوده به توحش و هدفمند باشد، بلکه صرفا به عنوان دستاویز و ابزاری در جهت تحقیر حقوق پیروان دین اسلام و دامن زدن به تحرکات تنش زا که بیش از همه چهره ای سیاسی و مغرضانه دارد به کار گرفته می شود.

علاوه بر اصل آزادی مذهب، این مسئله از بدیهیات است که هیچ کدام از اصول آزادی گفتار و بیان و ایده های لیبرالیستی نمی تواند مجوزی در جهت تخطئه افکار عمومی و توهین گسترده به دین اسلام و پیروان این آیین باشد. در این اثنا دنیای غرب که خود را نمود جهان مترقی و متمدن بر می شمارد، رفتارهای متناقض و دوگانه ای از خود بروز می دهد که به هیچ وجه توجیه حقوقی ندارد. از یک سو شعار آزادی مذهب را در بوق و کرنا طنین انداز نموده ولی از سویی دیگر بسترگاه رفتارهای خشن ضد دینی و توهین به مقدسات و تصویب قوانین و لوایح ممنوعیت ملزومات دینی همانند حجاب می باشد.

پرواضح است که آزادی مذهب در بستر اجتماع تحقق می یابد؛ وقتی هیئت حاکمه و یا یک نهاد فراملی ادعای آزادی مذهب را می نماید و آن را به عنوان اصلی از اصول قانون اساسی خویش می پذیرد در واقع با به رسمیت شاختن ادیان، لوازم و ملزومات آن ادیان را نیز به رسمیت شناخته است.

به عنوان نمونه از جمله متعلقات و ملزومات اساسی دین اسلام رعیت پوشش مناسب برای بانوان مسلمان را می توان نام برد و هیچ دولت و نهادی حق مخدوش نمودن متعلقات دین اسلام و تحمیل رفتارهای غیر انسانی و تحقیر پیروان آن را ندارد؛ چرا که با حق آزادی مذهب که از حقوق مسلم بشری است منافات داشته و نقض غرض به شمار می آید. و لذا توهین آشکار به مقدسات دین اسلام یا تصویب قانون ممنوعیت حجاب نه تنها یک عمل غیر حقوقی و غیر مسالمت آمیز است بلکه نقض آشکار آزادی مذهب و در نهایت زیر پا نهادن حقوق بشریت بوده و عبارت آزادی مذهب را به شعاری پوچ و توخالی مبدل می سازد؛ شعاری که تسلسل و دور باطلی ایجاد کرده و دستاویز رفتارهای پارادوکسیکال، خشن و غیر متمدنانه غربیان است. باید گفت که هدف این رفتارهای دوگانه و مغرضانه حبس خانگی مذهب در چهار دیواری منازل می باشد و ممانعت از ورود آموزه های دینی به عرصه اجتماع.

همان طور که اشاره گردید مذهب و آزادی مذهبی در بستر اجتماع موجودیت پیدا می کند و آزادی مذهب مستلزم پذیرش دین با تمام ابعاد آن و احترام به مذهب و تضمین امنیت مذهبی افراد است. لذا جامعه بین المللی و محافل حقوقی جهانی در راستای حمایت از اصل آزادی مذهب و جلوگیری از تبعیض نژادی و تحقیر بشریت می بایست با قاطعیت به تفسیر دقیق این اصل جزمی و قطعیت یافته اقدام نمایند و با فراهم نمودن بسترهای شکوفایی حقوق بشر در تمامی ابعاد به مقابله با چنین رفتارهای توهین آمیز و آکنده از خشونت و بدویت و توحش مبادرت ورزند؛ چرا که طبق ماده ۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر «هیچ کس نباید تحت رفتار ظالمانه، ضد انسانی یا تحقیر آمیز قرار گیرد». پر واضح است که تحقیر گسترده انسان ها و هتاکی به اعتقادات آنها

شنیع ترین و غیر انسانی ترین رفتارهای ممکن به شمار می آید.

از این رو با توجه به اینکه در اعلامیه جهانی حقوق بشر و قوانین اساسی دول مختلف حق آزادی مذهب به طور مطلق و بدون هیچ قید و شرطی پذیرفته شده است؛ دولت ها نه تنها متعهد به پذیرش ادیان با تمامی ملزومات آن و احترام به مقدسات آن هستند بلکه مکلف به جلوگیری از هتک حرمت و توهین به پیروان آن و پرهیز از تحدید کلیت دین در قالب مصوبات منع حجاب و اجرای آیین های مذهبی و اجتناب از دامن زدن به تبعیض مذهبی نیز می باشند؛ تا از این رهگذر امنیت مذهبی را برای تمامی جهانیان به منصه ظهور و فعلیت برسانند. مبرهن است که حتی در صورت نبود چنین اصل جهانی یعنی آزادی دین، دولت ها و ملت ها به عنوان انسان هایی متمدن، مکلف به ایفای وظایف فوق و تحقق آرمان مشترک بشریت یعنی حقوق بشر می باشند.

لیلا نعمتی

کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی و وکیل دادگستری