موهای زاید

در هر جمعی که می نشینیم, شکایتی از رویش موهای زاید می بینیم, اغلب خانم ها, به خصوص دختر خانم های جوان اعتراض دارند که از برداشتن این موها خسته شده اند, ولی گاهی به دنبال این شکایت ممکن است خطری در کمین باشد که آینده این دختر خانم ها, ازدواج و توانایی بارداری شان را دچار مشکل کند, پس چه باید کرد

● مقدمه

به تازگی، در هر جمعی که می‌نشینیم، شکایتی از رویش موهای زاید می‌بینیم، اغلب خانم‌ها، به خصوص دختر خانم‌های جوان اعتراض دارند که از برداشتن این موها خسته شده‌اند، ولی گاهی به دنبال این شکایت ممکن است خطری در کمین باشد که آینده این دختر خانم‌ها، ازدواج و توانایی بارداری‌شان را دچار مشکل کند، پس چه باید کرد؟ چگونه درصدد رفع این مشکل برآییم؟

پرمویی یا هیرسوتیسم علل مختلفی دارد: ارثی، هورمونی و یا حتی می‌تواند بستگی به روش زندگی افراد داشته باشد. اغلب، پرمویی در نواحی چانه، پشت لب، جناغ سینه و گاهی پشت کتف‌ها و کشاله ران دیده می‌شود.

هیرسوتیسم یک بیماری نیست ولی به ندرت باعث ایجاد یک بیماری جدی می‌شود. متاسفانه در جامعه ما، رویش غیرطبیعی مو باعث افسردگی و خجالت شخص می‌شود و باعث می‌شود فرد به طور جدی این مساله را پیگیری نکند. چند وقت پیش که برای دیدن یکی همکاران به مطب او رفتم، خانم جوانی را دیدم که با مادرشوهرش به مطب آمده بودند، چون مدت‌ها بود که برای معالجه نازایی به پزشکان نامی شهر مراجعه کرده بودند (ولی به دلیل ناراحتی و شدت اضطراب درمان هیچ یک را پیگیری نکرده بودند)، پرونده قطوری زیربغل داشتند، دلیل همراهی مادرشوهر این بود که ببیند اگر عروسش باردار نمی‌شود، همسر دیگری برای پسرش اختیار کند تا صاحب فرزند شوند، خانم جوان حجب و حیا زیاد داشت و از شدت ناراحتی سرش را بالا نمی‌گرفت.

البته به دلیل درمان‌های ناقص مشکل این خانم پیشرفت کرده بود و مجموعه‌ای از علایم هیرسوتیسم را داشت، یعنی، بم شدن صدا، جوش‌های شدید، رویش موهای ضخیم در چانه و پشت لب و قفسه سینه و تخمدان‌های پر از کیست (یکی از علل شایع هیرسوتیسم، تخمدان‌های پلی کیستیک (PCOD) است که در صورت عدم درمان صحیح و به موقع به نازایی منجر می‌شود).

متاسفانه خانم جوان پذیرفته بود که نازاست و با ناامیدی، آن هم به اصرار یکی از دوستان به آخرین مطب مراجعه کرده بودند، به خانم جوان دلداری دادم و به او امید دادم که اگر به موقع از داروهای تجویز شده استفاده کند و سروقت به مطب مراجعه کند، مشکلش حل خواهد شد، به مادر همسرش نیز توضیح دادم که اندکی صبر داشته باشد تا به نتیجه برسند.

نهایتا مشکل این خانم پس از ۶ ماه مراجعه و درمان حل شد، روزی که این دو جواب مثبت بارداری را در مطب دیدند در پوست خود نمی‌گنجیدند، مادر شوهر از تصمیم‌گیری عجولانه خود خجالت زده بود.

ولی چرا باید مشکل به اینجا می‌رسید چرا دختر خانم‌های جوان، به همان اندازه که به فکر برداشتن موهای زاید هستند به فکر چک آپ و بررسی هورمونی نیستند و این مساله را جدی نمی‌گیرند؟! البته برداشتن موهای زاید هم مهم است چرا که برای افراد از نظر ظاهری و حضور در جمع مشکلاتی ایجاد می‌کند.

ماه گذشته یکی از دوستان با من تماس گرفت که خواهرم عقد کرده است و برای درمان به پزشک مراجعه کرده ولی از دست موهای زاید صورتش خسته شده، روزی ۲ بار موهای صورتش را می‌تراشد، هر بار که همسرش با او تماس می‌گیرد تا به گردش روند دچار اضطراب می‌شود، آیا راه خوبی برای برداشتن این موها وجود دارد؟ (البته مایل بود که دچار هزینه زیادی هم نشود.) خانم دیگری که در دوران یائسگی بود شکایت داشت که دچار افزایش رشد موها در پشت لب و بخصوص چانه شده (در حالی که موی عانه، زیربغل و موهای سرش به طور نسبی می‌ریزد و کم شده) وی می‌گفت: هر روز صبح قبل از صرف صبحانه، موچین به دست، موهای چانه‌ام را بر می‌دارم. این خانم هم باید بداند که به دلیل پیر شدن تخمدان‌ها و پایین آمدن سطح استروژن آزاد به آندروژن آزاد (هورمون مردانه) دچار این حالت شده که می‌تواند بسته به امکانات و سلیقه شخصی از یکی از روش‌های از بین بردن این موها استفاده کند.

در مورد این خانم بهترین راه می‌تواند، استفاده از موم یا اپی لیدی باشد، البته اپی لیدی بهتر است چون به مرور زمان باعث کم شدن و نازک شدن این موها می‌شود ولی در خانم‌های جوان که تخمدان‌های پلی کیستیک یا آکنه (جوش) دارند باید دنبال روش دیگری بود.

(استفاده از بعضی از روش‌ها باعث تحریک و بدتر شدن آکنه می‌شود)

● چگونه از دست موهای زاید راحت شوم؟

▪ بی‌رنگ کردن: یکی از راه‌های مناسب برای داشتن ظاهری بهتر، بی‌رنگ کردن است، ضرری که مواد بی رنگ کننده دارند التهاب و قرمزی و خارش به خصوص در پوست‌های حساس و خشک است.

در صورتی که پرمویی بیش از اندازه نباشد، مواد بی‌رنگ کننده را ۱۵ دقیقه روی مچ دست بمالید و بعد شسته، اگر بعد از ۲۴ ساعت التهاب و خارش دیده نشد می‌توانید برای صورت استفاده کنید.

▪ تراشیدن: بی‌خطرترین و راحت‌ترین راه خلاصی از موهای زاید است، این راه مضر است و عوارض جانبی راه‌های دیگری را ندارد. برخلاف تصور مردم تراشیدن هرگز باعث زیاد شدن موها نمی‌شود (چه در جهت رویش موها و چه در خلاف جهت رویش).

در مواردی که دسترسی به راه‌های دیگر ممکن نیست، مثلا خانمی برای رفتن به میهمانی عجله دارد این راه توصیه می‌شود. تراشیدن هرگز باعث ضخیم‌تر شدن موها نمی‌شود.

ولی توجه داشته باشید که تراشیدن با دستگاه‌های برقی بهتر از تراشیدن با تیغ است. چون پوست آسیب کم‌تری می‌بیند.

افرادی که پوست حساس دارند، اگر هر روز از این روش استفاده کنند ممکن است خارش و قرمزی کمی داشته باشند، این‌ها می‌توانند از پماد هیدروکورتیزون ۱درصد (Hydrocortisone۱%) (به مقدار کم) استفاده کنند.

▪ موبرها: استفاده موبرهای شیمیایی یکی از بهترین راه‌ها برای از بین بردن این موهاست، استفاده مکرر از این‌ها تا حدودی باعث کم شدن موها می‌شود، البته در صورتی که رشد موها، به دلیل ارثی باشد، ولی اگر به دلیل به هم خوردن تعادل هورمونی باشد مثل بالا رفتن پرولاکتین خون یا آندروژن‌ها (هورمون مردانه) در این صورت حتما باید درمان دارویی برای تعادل هورمونی صورت گیرد.

دختر خانم‌های جوان که جوش‌های صورت دارند توجه کنند که این موبرها ممکن است باعث حساس شدن پوست و التهاب بیش‌تر آکنه (جوش‌های صورت) شود، که در صورت تمایل به استفاده از این موبرها مثل بی‌رنگ‌کننده‌ها همان تست روی مچ دست یا گردن ضرورت دارد، اگر پس از ۲۴ ساعت التهاب، خارش یا قرمزی دیده نشد می‌توان برای صورت استفاده کرد. اما به طور معمول کرم‌های موبر برای صورت‌های آکنه‌ای توصیه نمی‌شود.

▪ اپی لیدی: چون ضمن کندن موها، آن‌ها را از ریشه خارج می‌کند، در صورت استفاده مداوم باعث کم شدن و نازکی موها می‌شود. ولی گاهی باعث التهاب می‌شود که در صورت این حالت می‌توان از پماد هیدروکورتیزون یا کرم‌های after shave استفاده کرد.

▪ موم‌ها: یکی از راه‌های موثر برای برداشتن موهای زاید است. در صورت استفاده مکرر و مداوم از موم‌ها هم، رشد موها کم شده و موهایی که در می‌آید نازک و سست است.

ولی ضرری که دارد دردناک بودن و گاهی عفونت ریشه مو است. ضرر دیگر استفاده از موم‌ها (در صورت عدم استفاده صحیح) باعث کشیدگی پوست و به مرور زمان افتادگی و شل شدن پوست می‌شود. ولی نسبت به روش‌های دیگر کم خطرتر است چون لک پوستی، بی‌رنگ شدن را ایجاد نمی‌کند، همین طور اسکار (جای زخم) روی پوست نمی‌گذارد.

▪ بند انداختن: شاید بعضی این کار را قدیمی بدانند ولی افرادی که هر روز چانه یا پشت لب خود را بند می‌اندازند، به شرطی که پشتکار داشته باشند و این کار را مرتب انجام دهند، به طرز محسوسی موهای چانه‌شان کم و نازک می‌شود. (در صورتی که پرمویی ارثی باشد، ولی در صورت عدم تعادل هورمونی به همراه این کار درمان طبی ضرورت دارد.)

▪ کندن با موچین: این کار به خصوص در خانم‌ها پس از سن یائسگی زیاد دیده می‌شود، چون مشکل هورمونی ندارند، فقط مایلند هرچه زودتر از شر موهای چانه‌شان خلاص شوند، ولی کندن موها با موچین، به دلیل فشاری که به ریشه مو می‌آید، خون بیش‌تری به ریشه می‌سد، تکرار این کار باعث رشد بیش‌تر موها و نهایتا ضخیم‌تر شدن آن می‌شود.

▪ ترمولیز یا دیاترمی: قبل از الکترولیز، بین مردم متداول‌تر بوده، ولی شرایط استفاده از آن مثل الکترولیز است.

الکترولیز: برای هر نوع پوست یا موهای رنگ کرده می‌تواند استفاده شود. باعث رشد کم‌تر موها می‌شود ولی برای رسیدن به نتیجه بهتر باید هفته‌ها و شاید هم ماه‌ها (بسته به شدت پرمویی) به طور مداوم انجام شود. این کار باید توسط افرادی که مهارت کافی دارند انجام شود، در غیر این صورت باعث ایجاد زخم و لک پوست می‌شود.

▪ لیزر: جدیدترین روش برداشتن موهاست که باعث می‌شود به ریشه مو آسیب برسد.

حتی اگر توسط فرد مجرب انجام شود ممکن است روی بعضی از انواع پوست، باعث لک و تیرگی شود چون عکس‌العمل نسبت به لیزر را هر فرد، به فرد دیگر کاملا می‌تواند متفاوت باشد، پس این که اگر خانمی هنگام استفاده از لیزر دچار مشکل نشده، این دلیل نمی‌شود در فرد دیگر با شرایط متفاوت هم همان جواب را بدهد. عوارض آن: قرمزی، ایجاد لکه‌های تیره روی پوست یا بی‌رنگ شدن پوست یا اسکار می‌باشد.

اکثر خانم‌ها عقیده دارند که این بهترین روش است شاید چون گران‌ترین است ولی توجه داشته باشند که استفاده از لیزر محدودیت‌هایی دارد؛ در خانم‌های با پوست تیره نباید استفاده شود، در افراد با موهای بلوند یا قرمز یا سفید هم کم‌تر موثر است.

لیزر انواع مختلفی دارد که بیش‌ترین آن‌ها بی‌خطر است. ولی اگر توسط افرادی که مهارت کافی ندارند انجام شود ممکن است عوارض شدیدتر داشته باشد. ولی به طور کلی در مقایسه با الکترولیز که خیلی آهسته و دردناک است، خطر اسکار خیلی خیلی کم است.

اخیرا براساس مطالعات انجام شده در انستیتوی جراحی لیزر پوست واشنگتن با روش‌های همراه با لیزر مثل سردسازی پوست که توسط ژل‌های سردساز یا اسپری‌های کرایوژنیک یا استفاده از مکانیسم‌های سردسازی مستقیم، آسیب اپیدرم را به حداقل می‌رسانند. کلا موهای نازک‌تر بهتر به درمان پاسخ می‌دهد و ۷۵-۵۰ درصد کاهش مو دیده می‌شود که پس از ۶ ماه مجددا مقداری رشد مو دیده می‌شود.

شاید افرادی که به مطب پزشکان متخصص پوست مراجعه می‌کنند، با اسم انواع مختلف لیزر آشنایی داشته باشند ولی در حال حاضر، موثرترین لیزر برای از بین بردن موهای ناخواسته لیزر دیود است. ولی با توجه به آن که بایستی در پوست‌های تیره شدت جریان را بالا برد که این خود همراه با بالا رفتن میزان عوارض است بهتر آن که از این لیزر بیش‌تر در پوست‌های روشن استفاده شود.

● پس لیزر خوب است یا بد؟

اغلب خانم‌ها هر طور که شده هزینه درمان با لیزر را فراهم می‌کنند ولی استفاده طولانی مدت از لیزر هرگز توصیه نمی‌شود، چون عوارض مصرف طولانی آن هنوز ثابت نشده و نیاز به گذشت زمان بیش‌تری دارد، چه بسا در آینده عوارض خطرناکی دیده شود، پس با توجه به نوع پوست و امکانات خود می‌توانید از راه‌های دیگری استفاده کنید.

انجام لیزر نباید اولویت اول درمان باشد، عوارض بعد از لیزر در مورد بیمارانی که لیزر مناسب برای آن‌ها انتخاب نشده باشد، ممکن است بدتر از خود ضایعه اولیه باشد. بهتر است لیزر را برای مواردی که درمان‌های دیگر جواب‌گو نباشد به کار گرفت.

● چگونه با راه‌های طبیعی رویش‌ موها را کم کنیم؟

خانم‌هایی که دارای اضافه وزن هستند، اگر وزنشان را کم کنند، به طور محسوسی رویش موهای زایدشان کم می‌شود.

رژیم غذای سالم، کاهش وزن، ورزش، کنترل استرس و به طور کلی پیروی از یک روش زندگی سالم و با کیفیت به خانم‌های دچار پرمویی یا آن‌هایی که تخمدان‌های پلی کیستیک دارند کمک می‌کند، تا رویش موهایشان کم‌تر شود. در این صورت هم دوره‌های قاعدگی‌شان را منظم کرده‌اند و هم از ابتلا به دیابت نوع II که در افراد مبتلا به پرمویی بیش‌تر دیده می‌شود، پیش‌گیری کرده‌اند. حرف از رژیم غذایی و کاهش وزن، من را به یاد یکی از آشنایان انداخت، که شاید خالی از لطف نباشد، شما هم در جریان حال ایشان قرار بگیرید، تا اهمیت موضوع بیش‌تر برایتان روشن شود. چند سال پیش در یک دوره مهمانی خانم‌ها، همان طوری که حرف از هر دری به میان می‌آید، خانمی گفت: دخترهایم هر دو پریودهای نامنظم دارند، دخترهای این خانم در جمع بودند، با نگاهی به آن‌ها دیدم که اضافه وزن دارند، یکی از دوستان توصیه کرد به پزشک مراجعه کنند. او گفت: لازم نیست، خودم هم نوجوان که بودم هم تپل بودم و هم پریودهای نامنظم داشتم، وقتی در جریان زندگی مشترک افتادند لاغر می‌شوند، همین خانم چندی پیش تماس گرفت که: یکی از دخترهایم ۷ سال و دیگری‌ ۹ سال است که ازدواج کرده‌اند، اولی بعد از کلی درمان اخیرا باردار شده، دختر دیگرم هم دوبار تا به حال سقط داشته و نگرانی اخیر من از این است که دکتر برای درمان او، قرص متفورمین داده، آخه این که برای بیماران دیابتی است چرا به او این را داده‌اند؟ بعد از کلی سوال و جواب، حدس من درست از آب درآمد، دختر ایشان مبتلا به تخمدان پلی کیستیک بود، متفورمین در سال‌های اخیر برای این مشکل هم تجویز می‌شود و شکل هیرسوتیسم (پرمویی) را هم حل می‌کند و این خانم را از مشکل نازایی نجات می‌دهد، دیگه دلم نیامد به ایشان بگویم که همان چند سال پیش چاقی و رگل‌های نامنظم از هشدارهای این ناراحتی بوده است.

● چه کنیم تا هرچه زودتر جلوی پرمویی را بگیریم؟

▪ چربی‌ها در رژیم غذایی: در غذاهای خود از انواع چربی‌ها استفاده کنید، اگر اضافه وزن دارید توجه کنید که کم‌تر از ۲۵ درصد کالری مصرفی روزانه‌تان از چربی‌ها باشد.

از روغن کبد ماهی یا روغن ماهی یا چربی‌های امگا -۳ استفاده کنید، مثل: ماهی‌ها: که ماهی خال مخالی، ساروین، تن و ماهی آزاد و قزل آلا امگا – ۳ بیش‌تری دارند، فردی که تمایل به مصرف ماهی ندارد می‌تواند از قرص امگا -۳ استفاده کند.

▪ پروتیین در رژیم غذایی: از پروتیین‌های حیوانی کم چرب استفاده کنید. مثل: ماهی، مرغ و شیر و پنیر کم چرب.

بهترین پروتیین گیاهی سویا است که مصرف روزانه ۷۰-۵۰ گرم آن توصیه می‌شود. سویا هم باعث کاهش کلسترول خون می‌شود و هم تعادل هورمونی را در بدن ایجاد می‌کند.

▪ کربوهیدرات در رژیم غذایی: چون این مواد در بدن به چربی تبدیل می‌شود، بافت چربی هم تولید آندروژن (هورمون مردانه) می‌کند و باعث بدترشدن پرمویی می‌شود. کربوهیدرات‌هایی که بهتر است در رژیم غذایی استفاده شود: غلات، حبوبات، دانه‌ها، سبزی‌جات، میوه‌ها. کربوهیدرات برنج از نوعی است که بهتر است محدود شود.

▪ مایعات در رژیم غذایی: مصرف چای سبز باعث کاهش هورمون مردانه در افراد مبتلا به پرمویی می‌شود.

محدودکردن کالری در رژیم غذایی: اگر ۵ درصد کالری مصرفی روزانه‌تان را کم کنید، رویش موها کم‌تر می‌شود.

▪ مصرف مواد معدنی و ویتامین‌ها در افراد مبتلا به پرمویی:

مصرف کروم (Chromium)، ویتامین ای (Vit.E)، منیزیم (Magnesium)، روی (Zinc)، مس (Copper)، ویتامین B۶ به کاهش هورمون‌های مردانه و نهایتا کاهش پرمویی کمک می‌کند. برای این که مطمئن شوید این ویتامین‌ها و مواد معدنی در قرص یا شربت مصرفی‌تان وجود دارد به علایم لاتین آن روی جعبه توجه کنید.

توجه داشته باشید اگر برای درمان پرمویی، قرص‌های جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنید حتما باید ویتامین B۶ بیش‌تری مصرف کنید، چون این قرص‌ها باعث کاهش ویتامین B۶ بدن می‌شود.

▪ گیاه تکمیلی در رژیم غذایی: قطره ویتاگنوس Vitex agnus – castus (Chastetree berry) از گیاهی تهیه شده که در بدن بر ضد هورمون‌های مردانه عمل کرده و باعث کم مویی می‌شود. همین طور باعث منظم شدن قاعدگی و باروری می‌شود. ولی توجه کنید که در صورت مصرف داروهای شیمیایی، با پزشک خود مشورت کنید. تا داروی شما تداخلی با مصرف این قطره گیاهی نداشته باشد. در حال حاضر این قطره در اروپا و آمریکا هم تجویز می‌شود.

▪ پماد گیاهی در کاهش تراکم موهای ناخواسته در مبتلایان به هیرسوتیم:

اخیرا پزشکان متخصص کشورمان پماد گیاهی را تولید کرده‌اند که این پماد از گیاهان رده Laguminosae و Zingiberaceae است که باعث کاهش تراکم موها در افراد مبتلا به هیرسوتیسم می‌شود.

کاربرد این پماد گیاهی برای درمان این بیماران، روشی ساده، ارزان و بدون عوارض جانبی است.

چون درمان هیرسوتیسم با توجه به دلایل مختلف ایجاد کننده آن، در بیش‌تر موارد با یک دارو کافی نبوده و معمولا توام با عوارض جانی متعدد است.

▪ ورزش: ورزش منظم، باعث کاهش پرمویی می‌شود.

● حتما خانم‌ها می‌پرسند بهترین ورزش کدام است؟

براساس تجربیات زیاد دیده شده، که ایروبیک به مدت ۳۰ دقیقه و ۵ بار در هفته به طور موثری باعث کم مویی می‌شود.

رژیم غذایی صحیح و ورزش مثل داروها باعث کم مویی می‌شود، ولی خانمی که دیر اقدام کرده، در کنار اینها حتما باید، برای درمان دارویی به پزشک مراجعه کند.

در خاتمه دانستن اطلاعات مختصری در مورد داروهایی که در درمان پرمویی استفاده می‌شود می‌تواند به فرد کمک کند تا با دیدن عوارض دارویی دچار ترس و واهمه نشود ولی توجه کند که در صورت شدت یا تداوم عوارض حتما باید پزشک خود را در جریان قرار دهد.

▪ فلوتامید Flutamid:

این دارو عوارض جانبی ندارد و برای درمان پرمویی استفاده می‌شود. ولی هم‌زمان با مصرف این دارو، باید از یک روش پیش‌گیری از بارداری استفاده شود.

▪ دیان (Diane):

قرص‌های هورمونی استروژنی (هورمون زنانه) هستند و مقدار کمی سیپروترون (ضد هورمون مردانه) دارند، ممکن است برای هر فردی مناسب نباشد، بخصوص در خانم‌های سنین بالاتر. عوارض جانبی اینها شامل: لکه بینی بین دو قاعدگی، حساسیت پستان‌ها، تهوع، سردرد، به خصوص در ماه‌های اول مصرف این قرص‌ها می‌شود.

▪ سیپروترون: (ضد هورمون مردانه)

هنگام مصرف این دارو، جلوگیری از بارداری ضرورت دارد، طی ۶ ماه اول درمان شخص نباید باردار شود، چون بارداری با مصرف این قرص‌ها به جنین آسیب می‌رساند. (جنین دختر ممکن است علایم مردانه را پیدا کند).

مصرف سیپروترون در اغلب موارد موثرتر از دیان است. که استفاده طولانی مدت این قرص هم عوارض جانبی دارد مثل: افزایش وزن، افسردگی، کاهش میل جنسی دوز بالا در افرادی که هیرسوتیسم متوسط یا شدید دارند ضرورت دارد.

▪ اسیپرونولاکتون Spironolactone:

این قرص کمی ادرار آور است و ضد هورمون مردانه عمل می‌کند. این قرص مثل سیپروترون باید به مدت طولانی مصرف شود و همراه با آن از یک روش جلوگیری از بارداری هم استفاده شود.

▪ عوارض جانبی: حساسیت پستان‌ها و قاعدگی‌های نامنظم

▪ متفورمین Metformin:

به طور معمول در درمان دیابت استفاده می‌شود ولی در سال‌های اخیر دیده شده که در درمان خانم‌های مبتلا به تخمدان‌های پلی کیستیک موثر است (پریود نامنظم، پرمویی یا آکنه)

▪ عوارض جانبی اصلی: تهوع، کرامپ‌های شکمی، نفخ و یبوست

با وجود این عوارض این قرص در درمان هیرسوتیم موثر است.

ظاهر نازیبا

مترجم: نسرین بصیری، کارشناس مامایی