دستاوردهای صنعت نفت

دولت خاتمی با همه فراز و نشیب ها به روزهای پایانی خود نزدیک می شود و هنوز ناگفته های زیادی در کلام و دل رئیس جمهوری باقی مانده است در بسیاری از رویکردها تنها یک بستر بود که عملی نشد و نگاه های خسته از فقر, نابرابری, تبعیض و هنوز چشم به راه رفاه, رشد و بالندگی است

گذشته از مشکلات و نابسامانی های موجود، دولت خاتمی توانست زمینه های بسیار مطلوبی در عرصه های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ایجاد كند که خود بارقه هایی از امید و روشنایی را پیش چشم جهانیان گشود که نیازمند مداومت و استمرار است.

هنگامی كه از دستاوردهای دولت خاتمی سخن به میان می آید، بیشترین نگاه به سوی مسائل سیاسی سوق می یابد و دیگر بسترها نادیده گرفته می شود؛ در حالی که دولت ایشان باید با نقدی کارشناسانه مدنظر قرار گیرد و ضعف ها و قوت ها کالبد شکافی شوند و پاسخ گویی که خود از منشورهای اساسی اندیشه های آقای رئیس جمهوری بود، باید در فضای واپسین روزها خودنمایی کند و به انتقادها و شبهه ها پاسخ لازم را بدهد. نگاه کارشناسان و صاحب نظران می تواند نقبی به موضوع باشد تا آنچه هست و به وجود آمده، نه با نگاه احساسی که با نگاهی کارشناسی بررسی شود.

حسن مرادی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، درزمینه دستاوردهای دولت در بخش انرژی و نفت می گوید: عمکرد دولت خاتمی در بخش انرژی در قیاس با سایر بخش ها موفق تر به نظر می رسد و علت عمده این موفقیت نیز، تداوم برنامه های تنظیم شده در دوران گذشته است، زیرا در اجرای طرح ها و برداشت از منابع عظیم انرژی نیز موفق بوده ایم. برای مثال، در حوزه نفت و گاز توانستیم با برداشت از چند فاز، میدان عظیم پارس جنوبی، عقب ماندگی خود را از قطر جبران کنیم. در برنامه های گازرسانی نیز، یکی از پرشتاب ترین کشورهای جهان هستیم، به طوری که دامنه پوشش گازرسانی کشور در قیاس با کشورهای در حال توسعه دور از انتظار بود. در بخش نیرو نیز با تداوم برنامه های سدسازی و ایجاد ظرفیت نیروگاهی، کمبود برق و انرژی را به کلی کاهش دادیم و امکان صادرات به آن سوی مرزها فراهم شد. وی می افزاید: در ۸ سال نخست، ما سرگرم بازسازی ویرانی های ناشی از جنگ و جبران خسارت های ناشی از افزایش نقدینگی و تورم حاصل از پول بدون پشتوانه بودیم، ولی خوشبختانه در۸ سال دوم به ویژه در اواخر این دوره، با افزایش نسبی قیمت نفت و منابع انرژی و بهبود وضع اقتصادی، اجرای این برنامه ها با موفقیت پیش رفت.

سعید لیلاز، کارشناس اقتصادی می گوید: رونق بخشیدن به پروژه های نفت، گاز و پتروشیمی از جمله اقدام های تأثیرگذار دولت خاتمی در بلند مدت است. برای مثال، سرمایه گذاری در منطقه عسلویه که به جذب میلیاردها دلار سرمایه در کشور منجر شد نیز، از جمله پروژه هایی است که بازده آن در دوره های بعدآشکار می شود.

رشد کند اقتصادی ایران

دکتر اکبر کمیجانی با بررسی شاخص های اقتصادی کلان ایران در پنج سال گذشته می گوید: اقتصاد ایران به رغم دستاوردهای ارزنده ای که در اجرای برنامه سوم به دست آورد، همچنان با چالش های عمده ای روبه رو است. اولین چالش را می توان کند بودن رشد اقتصاد ایران دانست، زیرا رشد اقتصادی ایران از ۷/۶ درصد در سال ۸۲ به ۸/۴ درصد در سال ۸۳ رسیده است. معاون اقتصادی بانک مرکزی، پایین بودن میزان صادرات غیرنفتی در قیاس با میزان فعالیت های اقتصادی را دومین چالش اقتصاد ایران می داند و می گوید: ایران در سال ۸۳ حدود ۴۴ میلیارد دلار کالا صادر کرده که از این میزان حدود ۳۷ میلیارد دلار به صادرات نفت و گاز اختصاص داشته است. وابستگی عمده درآمدهای دولت به نفت و رشد شدید واردات از جمله چالش های بعد هستند. برای مثال، در حالی که در سال ۷۹ تنها ۱۵ میلیارد دلار کالا به کشور وارد شد، این میزان در سال ۸۳ به حدود ۳۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار رسیده است.

افزایش قیمت نفت و شانس دولت

دکتر بهمن آرمان، اقتصاددان و استاد دانشگاه، درزمینه عملکرد دوره هشت ساله دولت می گوید: اقتصاد ایران در دولت آقای خاتمی در سطح کلان با شرایط مطلوبی روبه رو شد که می توان به افزایش شدید قیمت نفت و پایان دوره خشک سالی اشاره کرد. افزایش قیمت نفت که در ۲۴ سال گذشته بی سابقه بود، توانست به روی برخی از کاستی های اقتصاد ایران سرپوش بگذارد. همچنین در این دوران قیمت ارز در بازار، به کنترل درآمد و یکسان سازی نرخ ارز یکی از گام های مثبت این دوره به شمار می رود. دولت خاتمی در پاره ای از زمینه ها با ناکامی های ساختاری روبه رو بود که بزرگ شدن دولت، کندی روند خصوصی سازی همچنین وابستگی زیاد به درآمدهای نفتی از جمله ناکامی های دوره هشت ساله است.

وی در ادامه می افزاید: دولت با افزایش درآمد نفتی توانست برخی مشکلات ساختاری را برطرف کند، اما بر مشکلات دیگر همچون نرخ تورم بالا و میزان بیکاری نتوانست غلبه کند. در دوره ۸ ساله دولت خاتمی فشار دولت به طورعمده بر تکمیل طرح ها وپروژه های نیمه تمام قرار داشت. همچنین در زمینه جذب سرمایه های خارجی نیز ناکام ماند و نتوانست منابع مالی بیشتری را از طریق بازارهای بین المللی دریافت کند. البته در بخش های نفت، گاز و پتروشیمی وجود سرمایه گذاری خارجی را نمی توان انکار کرد.

موفقیت در بخش انرژی

محسن یحیوی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، می گوید: سیاست انرژی در دولت خاتمی، چه در بخش نفت و چه در تولید نیرو و یا سیاست های به كار گرفته شده در بخش هسته ای، بسیار موفق عمل کرده و توانسته است به هدف های نهایی خود نزدیک شود. یکی از مهم ترین دستاوردهای این دوره، ارائه لوایح و برنامه ریزی های مناسب برای ایجاد و ارتقای ظرفیت و توان تولیدی تمام بخش های انرژی بوده است؛ به طوری که هر یک از بخش ها با ایجاد واحدها، ارتقای ظرفیت و رشد توان صادراتی به نوبه خود موفق بوده اند.

وی یکی از هدف های این دوره را حل معضل بنزین اعم از واردات، قاچاق و تولید این محصول می داند و می گوید: با توجه به تلاش های فراوان توانستیم گام های مثبتی در این زمینه برداریم و به هدف مورد نظرمان برسیم. با ایجاد بسترهای لازم از جمله ساخت سدهای جدید و یا پایان سدهای در دست ساخت و تلاش در سایر زمینه ها موفق شدیم قابلیت انتقال برق به سایر کشورها را برای خود فراهم کنیم. دستاورد مهم دیگر این بخش، توان صادرات گاز به دیگر کشورها بود که این امر علاوه بر ایجاد صلح می تواند ما را به عنوان یک قدرت بزرگ در منطقه مطرح کند. وی تأکید می كند: در بخش نفت و پتروشیمی نیز دستاوردهای قابل توجهی به چشم می خورد. پیامد این موضوع، افزایش و تکمیل طرح های نفت و پتروشیمی کشور ارتقای دانش فنی و توان نیروی انسانی داخل بود؛ به طوری که ما در حال حاضر با تجربه حاصل از این طرح ها، متخصصان خوبی را در اختیار داریم. تمام دولت هایی كه پس از این می آیند، باید تمام تلاش خود را به منظور حفظ دستاوردهای كنونی و رشد بیشتر بخش انرژی، به عنوان مهم ترین بخش اقتصادی كشور، به كار گیرند.

موفقیت دولت خاتمی در بخش نفت

سیدمهدی حسینی، قائم مقام شركت ملی نفت، درباره عملكرد دولت خاتمی در حوزه نفت می گوید: دولت آقای خاتمی یكی از دولت های پركار و فعال در بسیاری از بخش ها از جمله بخش اقتصادی بوده است. در بخش نفت هم بسیار موفق عمل كرد، اما كسانی كه قرار بود این گزارش را ارائه و مطرح كنند، بیشتر وقتشان را صرف مسائل سیاسی كردند تا اقتصادی، حتی زمانی كه تیم اقتصادی آقای خاتمی با تمام توان به جلو حركت می كرد و می كوشید موانع موجود را از پیش رو بردارد، دائم هجمه هایی به آنها وارد می شد كه چرا نكردی، ضعیفی... در حالی كه این سیستم واقعاً كار می كرد و من معتقدم كه تیم اقتصادی آقای خاتمی بسیار مظلوم واقع شده است. اگر اعتقاد و اراده سیاسی دولت آینده نیز مانند دولت آقای خاتمی در بخش سرمایه گذاری نفت وجود داشته باشد، تحقق جذب ۱۵۰ میلیارد دلار شدنی است. دلیلی ندارد كه نگران جذب ۱۵۰ میلیارد دلار دراین صنعت باشیم. برای كشور ما قراردادهای بیع متقابل به اندازه یك ریال هم فشار به بودجه و خزانه وارد نكرد، یعنی ما تجارتی را دنبال كردیم كه هیچ فشار مالی بر دولت تحمیل نكرده است و حتی تا پایان سال ۸۳ چیزی حدود ۱۱ میلیارد دلار به درآمدهای بخش نفت افزوده شد كه حدود ۳ میلیارد دلار آن بازپرداخت و حدود ۸ میلیارد دلار هم به خزانه واریز شد، بنابراین ما از بابت قراردادهای بیع متقابل هیچ فشاری را به خزانه تحمیل نكردیم، در حالی كه تاكنون حدود ۸ درصد به تولید ناخالص داخلی افزودیم و ضمن این كه ظرفیت تولید و اثرگذاری بین المللی مان هم افزایش یافته، امروز مشخص شده است كه با همه بضاعتی كه درمذاكره داشتیم، ره آورد خوبی نصیب كشورمان شده است؛ به گونه ای كه تقریباً هزینه شركت های بزرگی مانند: شل، توتال و انی بسیار بیشتر از رقم قرارداد شد كه حاكی از دقت بالای ما و ارزان بستن قرارداد است.