راه های تخلیه روانی تماشاگران و جلوگیری از بروز حرکات نابهنجار

با ناهنجاری‌های موجود در محیط‌های ورزشی باید به‌صورت منطقی. خردمندانه و علمی برخورد کرد. چه بسا پاره‌ای تدابیر نامناسب نه تنها جو مسابقات و تماشاگران را بهبود نمی‌بخشد بلکه باعث بروز تشنج و درگیری‌های حاشیه‌ای نیز می‌گردد.

بنابراین در درجه اول باید تماشاگران موجود در محیط‌های ورزشی را از نظر خصایل عرفی، اجتماعی و روان‌شناختی مورد بررسی و بازبینی دقیق قرار داد و بر مبنای شناخت درست نسبت به آنان برای رفع ناهنجاری‌ها تلاش نمود.

واقعیت این است که تماشاگران فوتبال یا هر رشته ورزشی دیگر جزئی از افراد موجود در جامعه‌اند بنابراین نمی‌توان تماشاگران را از سایر افراد جامعه تفکیک نمود و حکم آنان را از بقیه مردم کاملاً جدا دانست.

برخی بر این عقیده‌اند که تماشاگران فوتبال از جمله آدم‌های بی‌ادب و بی‌تربیت جامعه هستند که برای تخلیه مود مأمنی جزء استادیوم پیدا نمی‌کنند به همین خاطر فضای ورزشگاه همیشه آلوده به شعارهای ضداخلاقی است.

دیدگاه فوق به لحاظ حکم مطلق و عام خود، دیدگاه صحیحی نیست. درست است که برخی از تماشاگران فوتبال از فرهنگی فردی و اجتماعی بالائی برخوردار نیستند، ولی این امر در مورد همه تماشاگران قابل پذیرش نیست.

نکته جالب توجه در این زمینه آن است که همیشه تماشاگرانی که به قول برخی از افراد در زمره بی‌ادب‌ترین افراد جامعه هستند، در برخی از مسابقات نه تنها به حرف‌های رکیک و حرکات نابهنجار روی نمی‌آورند، بلکه با متانت و ادب صرفاً به تماشای مسابقه می‌نشینند و پس از پایان مسابقه نیز صرف‌نظر از نتیجه به‌دست آمده، بدون جنجال محیط استادیوم را ترک کرده، به خانه‌های خود باز می‌گردند.

نمونه بارز این مسئله بازی تیم‌ملی فوتبال ایران با آلمان بود. این بازی بدون حرکات نابهنجار تماشاگران برگزار شد و مشکلات حاشیه‌ای خاصی را به‌دنبال نداشت.

واقعاً دلیل این مسئله چه بود؟ چرا تماشاگران در برخی از مسابقات از نظر حرکات زشت و نابهنجاری‌های فرهنگی سنت تمام می‌گذارند ولی در برخی از مسابقات، جو فرهنگی حاکم بر مسابقه خوب و مطلوب است؟

حقیقت این است که برخی از افراد ورزشی یا گروه‌های وابسته به مجموعه‌های ورزشی یا برخی از افراد که به‌نحوی منفعت خود را از جهات گوناگون در بروز تشنج می‌بینند، با استفاده از عوامل خود زمینه را برای اهانت، فحاشی و حرکات قبیح و غیرفرهنگی فراهم می‌کنند و از این طریق برخی از تماشاگران احساساتی را در اثر غلبه نوعی احساس جمعی مشترک با خود همراه کرده، بر دامنه هنجارگریزی‌های موجود اضافه می‌کنند.

بسیاری از این تماشاگران که در محیط‌های ورزشی به حرکات ضداخلاقی روی می‌آورند تحت‌تأثیر حس جمعی و جو گروهی از مرز هنجارهای معمول و متعادل گذشته. به‌سوی نابهنجاری‌های مختلف روی می‌آورند، این افراد اگر در این جو قرار نگیرند، اکثراً به‌سوی رفتارهای مزبور گرایش نمی‌یابند.

چندی پیش پس از انجام یکی از مسابقات لیگ برتر در ستون خوانندگان یکی از روزنامه‌های ورزشی مطلبی به چاپ رسید که بسیار جالب توجه بود. یکی از تماشاگران فوتبال که برای تماشای مسابقه فوتبال در استادیوم حضور یافته بود، تحت‌تأثیر شرایط ایجاد شده در ورزشگاه به یکی از فوتبالیست‌های معروف کشور اهانت کرده بود و نسبت به ایشان فحاشی کرده بود، اما بعداً پشیمان شده و از طریق زنگ زدن به صفحهٔ خواننده روزنامه از عمل خود ابراز پشیمانی نموده و از ایشان درخواست عفو و بخشش نمود.

مطمئناً تماشاگر مزبور و افراد مشابه ایشان به‌خوبی می‌دانند که کار درستی انجام نداده‌اند، ولی تحت‌تأثیر جو هیجانی منفی موجود در ورزشگاه، بدون توجه به درستی یا نادرستی عمل خود، به رفتارهای ضداخلاقی روی می‌آورند.

چرا فردی‌که در عمق وجدان و ضمیرآگاه خویش به زشتی و نادرستی رفتار و عمل خود واقف است، ولی با این وجود دست به چنین کارهائی می‌زند؟

بنابراین باید به‌دنبال علت گشت چرا که رفتارهای غیراخلاقی و ضدفرهنگی برخی از تماشاگران فقط یک معلول است که می‌تواند از علت‌های گوناگونی نشأت گرفته باشد. از این‌رو برای این‌که معلول را از بین ببریم باید علت آن‌را بشناسیم چون بدون شناخت علت، از بین بردن معلول به‌هیچ‌وجه امکان‌پذیر نیست. قبل از این‌که به بیان برخی از علت‌ها بپردازیم باید به این حقیقت اذعان نمود که به حد صفر رساندن نابهنجاری‌های تماشاگران محیط‌های ورزش اگر چه آرمان هر جامعه ارزش‌مداری است اما این نابهنجاری‌های رفتاری تماشاگران امری طبیعی بوده و تابعی از هنجارگریزی‌های موجود در جامعه می‌باشد و این غیرمنطقی است که جامعه محدود تماشاگران ورزشی چیزی کاملاً جدا و متمایز از جامعه بزرگ‌تر یعنی اجتماع بیرون باشد. اصلاً بحث ما بر همین پایه است؛ بحث ما این است که همان‌طور که در اجتماع بیرونی نوعی تعادل رفتاری و هنجاری وجود دارد در بین جمع محدود تماشاگران نیز این تعادل باید به‌طور نسبی برقرار باشد در حالی‌که در پاره‌ای موارد این‌گونه نیست و برخلاف روال طبیعی، سطح و میزان هنجارگریزی‌های تماشاگران به‌حد قابل توجهی افزایش می‌یابد که حالت نامتعادل و افراطی به خود می‌گیرد؟

به‌راستی چرا این‌گونه است و علت این امر چیست؟

زندگی در محیط‌های بزرگ شهری و توأم با شلوغی و دردسرهای مختلف، آثار روحی و روانی نامطلوبی برروی افراد مختلف موجود در جامعه می‌گذارند، زندگی در دنیای امروز با تضادها و تناقضات گوناگون همراه است. انسان در این محیط از یک‌سو با محیط بیرون خود درگیر است و مشکلات بیرونی را در ظرف درون خود می‌ریزد و از این طریق به انباشت فشارهای درونی و تبعات ناشی از آن کمک می‌کند و از سوی دیگر در درون خود نیز به‌دلیل خواسته‌های متفاوت و متعارض و مشخص نبودن دورنمای خواست‌ها و آرمان‌های فردی یا گروهی و... دچار مشکل یا بحران است. همه این مسائل بر روی وجود حساس انسان تأثیر می‌گذارد. افراد مختلف موجود در جامعه برای حل این مشکلات و فشارهای بیرونی و درونی به مکانسیم‌ها و روش‌های مختلفی متوسل می‌شوند و با استفاده از این روش‌ها فشاردرونی خود را تخلیه می‌کنند. تخلیه روانی برای کلیه افراد موجود در جامعه امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است به‌گونه‌ای که بدون وجود فرآیند تخلیه روانی حتی حیات و سلامتی انسان در معرض خطر قرار می‌گیرد.

اگر تخلیه روانی با استفاده از روش‌های مثبت و متعارف انجام شود نه تنها از میزان تشنجات اجتماعی کاسته می‌شود بلکه میزان سلامت اجتماعی و بهزیستی افراد جامعه نیز افزایش می‌یابد ولی با این وجود مشکل اصلی کار در تخلیه روانی به روش‌های نامتعارف یا غیراخلاقی است. بنابراین در مورد تماشاگران نیز باید روش و جهت مکانیسم تخلیه روانی تماشاگران اصلاح شود تماشاگران به‌جای این‌که به روش‌های نامناسب روی بیاورند از طریق راه‌ها و روش‌های مثبت فشارهای روانی انباشته در درون خود را آزاد نموده، با فراغ باغ و آرامش خاطر به تماشای مسابقات می‌نشینند و از این طریق با ایجاد یک جو مثبت در ورزشگاه به سالم‌سازی فضای روانی ورزشگاه و در نهایت رشد و توسعه ورزش کمک می‌کنند. دکتر ارنست ساراسون استفاده از روش‌های هیجان گروهی را در محیط‌های پرجمعیت لازمه تخلیه روانی و آرامش اجتماعی می‌داند بنابراین در مورد تماشاگران فوتبال نیز می‌توان از این روش‌ها استفاده کرد. به‌عنوان مثال مسئولان هر یک از تیم‌های شرکت‌کننده در لیگ‌برتر فوتبال می‌توانند با استفاده از کانون هواداران و افراد صاحب نفوذ در بین تماشاگران تیم خودی، گروه‌ها و اشخاص معینی را در بین تماشاگران مزبور قرار داده که با استفاده از شعارها و رفتارهای مثبت هیجانی، شور و شعف خاصی را به جمع تماشاگران انتقال داده، حمایت و همکاری و همراهی تماشاگران را نیز در تکرار این شعارها یا پاسخ دادن به آنها موجب شوند.

اگر جو موجود بین تماشاگران یک تیم به سمتی جهت‌دهی شود که تماشاگران انرژی موجود در درون خود را به‌جای تخریب و اهانت به تیم حریف در زمینه تشویق تیم خودی صرف کنند. هم فضای ورزشگاه‌ها از وضعیت فعلی خارج می‌شود و هم تیم‌هائی که دارای تعداد هواداران بیشتر هستند در گردونه رقابت‌ها بهتر و مطلوب‌تر عمل می‌کنند چرا که با تشویق‌های مثبت و هیجانی تماشاگران خودی به‌طور طبیعی بازیکنان سینگنال‌های مثبتی را دریافت می‌کنند که باعث سعی و تلاش بیشتر آنها و در نهایت بهبود راندمان تیمی می‌شود.

این‌که گروه‌های مورد بحث از چه شعارها یا عباراتی استفاده کنند باید توسط گروه‌های کارشناسی مخصوصی در باشگاه‌ها مورد بررسی قرار گیرد و با ایجاد هماهنگی بین این افراد زمینه همراهی هر چه بیشتر تماشاگران فراهم شود. با استفاده از روش فوق یا روش‌های مشابه دیگر، زمینه مشارکت فعال تماشاگران در پیروزی‌ها و موفقیت‌های تیم‌ها بیشتر فراهم می‌شود و از این طریق هزینه‌های باشگاه در زمینه به‌کارگیری گروه‌های مورد بحث نیز تأمین می‌گردد.