زنان در چشم انداز توسعه ایران

زمانی موضوع زنان و مشارکت های آنان در تصمیم سازی و تصمیم گیری, آنچنان که باید مورد توجه قرار نمی گرفت, اما اکنون به برکت انقلاب اسلامی نقش و جایگاه زنان در هدایت و جهت دهی به مسیر رشد و توسعه کشور به گونه ای ترسیم شده است که می توان با قاطعیت به نقش بی بدیل و غیرقابل جایگزین زنان در رشد و توسعه کشور اذعان کرد

زمانی موضوع زنان و مشارکت های آنان در تصمیم سازی و تصمیم گیری، آنچنان که باید مورد توجه قرار نمی گرفت، اما اکنون به برکت انقلاب اسلامی نقش و جایگاه زنان در هدایت و جهت دهی به مسیر رشد و توسعه کشور به گونه ای ترسیم شده است که می توان با قاطعیت به نقش بی بدیل و غیرقابل جایگزین زنان در رشد و توسعه کشور اذعان کرد.

زنان ایرانی به علت حساسیت های قومی و فرهنگی از دیرباز با مشکلات فراوانی همراه بوده اند و تا پیش از انقلاب اسلامی به علت نبود ساختار ارزشی مناسب، همواره در حاشیه های همیشگی و معمول خود از قبیل ظرافت های ظاهری به سر می بردند. امروزه همه صاحبنظران و مسئولان اجرایی به این نتیجه رسیده اند که سطح توسعه کشورها رابطه مستقیمی با شاخص های کیفیت گروه های گوناگون جمعیتی دارد. در این میان گروه جمعیتی زنان به علت ویژ گی های آنان از نظر توانایی ها، مسئولیت ها و به طور کلی کارکردهایی که در تسریع فرآیند توسعه کشور می تواند به عهده داشته باشد، بسیار قابل توجه است.

● موقعیت تاریخی جایگاه زنان در ایران

مرور سابقه تاریخی، اجتماعی و مسائل فرهنگی، نظیر تبیین جایگاه زنان از نظر ارزش ها، اعتقادات و باورهای جامعه برای درک وضعیت زنان در ایران و نقش کنونی آنها در توسعه کشور امری ضروری است.

هنگامی که زنان در یونان قدیم حتی به عنوان شهروند، به حساب نمی آمدند، در ایران «پادشاهی همای» و جنگ های «گردآفرید» به عنوان جزئی از تاریخ رقم می خورد و در دوران بربریت مطلق اروپای شمالی، زنان مسلمان ایرانی مانند «ریحانه» دختر حسین خوارزمی به تحصیل و تدریس علم نجوم مشغول بودند. به طور کلی می توان گفت که موقعیت و مقام زن در هر دوره به شرایط زمانی، محیطی و چگونگی محاسبات اجتماعی بستگی داشته است. به این معنا که حقوق و مقام زن در دوره های مختلف از جمله پیش از تاریخ «ایران باستان» و پس از اسلام و حتی امروز همواره تابعی از موقعیت دوران او بوده است.

با گذر از دوره های تاریخی نظیر دوران مادها، هخامنشیان و قاجاریه و نهضت مشروطیت که «بیداری واقعی زنان» از این دوران آغاز شد، در دوران پهلوی نیز از زنان بیشتر به عنوان نماد نوگرایی و تجددطلبی استفاده می شد.

در دوران انقلاب اسلامی برخی از محدودیت های تحمیلی که حاصل دوره های قبل بود از میان رفت. زنان توانستند در رشته های مختلف علمی و دانشگاهی تحصیل کنند و در زمینه آموزش، توانایی های خود را به اثبات برسانند.

همین امر موجب افزایش آگاهی ها و حضور برجسته تر زنان در عرصه های مختلف شد. اگرچه به علت نبود بسترهای کافی و لازم هنوز برخی از زنان برای فعالیت در جامعه با مشکلات گوناگونی مواجه هستند اما شرایطی برای فعالیت بیشتر زنان بویژه تحصیلکرده در طول این سال ها تا حد زیادی فراهم شده است.

● لزوم توجه به جایگاه زنان

توجه به جایگاه زنان در برنامه های توسعه همان طور که در چند سال اخیر مورد توجه مسئولان و برنامه ریزان کشور قرار گرفته دارای اهمیت ویژه ای است زیرا میزان مشارکت های زنان در فعالیت های گوناگون اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی از شاخص های مهم توسعه همه جانبه و مورد توجه سازمان ملل برای تعیین درجه توسعه یافتگی کشورهاست. هرچند زنان با تلاش بسیار و مشارکت در سطوح گوناگون آموزشی و کسب مهارت های لازم تلاش کرده اند میزان بهره مندی از حقوق خود را افزایش دهند اما به نظر می رسد هنوز هم برای استفاده از توانمندی ها و قابلیت های خود راهی طولانی در پیش دارند.

● نتیجه گیری

بدیهی است که دیگر نمی توان از حضور مؤثر زنان در زمینه های مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی چشم پوشی کرد. زیرا به غیر از افزایش نارضایتی ها، تأثیر نامطلوبی بر روند توسعه یافتگی جوامع نیز خواهد داشت. از این رو ضرورت دارد که مسئولان و تصمیم گیران در برنامه ریزی های توسعه زمینه رشد و تعالی زنان و در پی آن رشد و توسعه کشور را به عنوان قشری قابل توجه که دارای توانایی های بسیاری هستند برجسته تر کنند.

پویا دبیری مهر