نونیوس

دستگاه‌هائی که نخست وسیله مشاهده بودند، تبدیل به ابزار سنجش و اندازه‌گیری و سپس تبدیل به دستگاه آزمایش علمی گردیدند. اسطرلاب، وسیله قدیمی منجمان و ناوبران برای تشخیص ارتفاع …

دستگاه‌هائی که نخست وسیله مشاهده بودند، تبدیل به ابزار سنجش و اندازه‌گیری و سپس تبدیل به دستگاه آزمایش علمی گردیدند. اسطرلاب، وسیله قدیمی منجمان و ناوبران برای تشخیص ارتفاع و موقع اجرام فلکی به‌وسیله کیهان‌نگار و ریاضی‌دان پرتغالی پدرونونس تکمیل و تبدیل به‌وسیله اندازه‌گیری شد. وی با آگاهی از اینکه ابزارهای سنتی نمی‌توانند اجزاء کوچک قوس را اندازه‌گیری کنند یک قطعه ساده به اسطرلاب افزود. نونیوس (مشتق از نام خود وی) شامل ۴۴ متحدالمرکز بود که هرکدام به اجزاء مساوی ربع دایره تقسیم شده بود. دایره بیرونی ۸۹ قسمت و دایره درونی ۴۲ قسمت داشت هر دایره یک بخش از دایره بیرونی خود کمتر و یک بخش از دایره درونی خود بیشتر داشت. با خواندن مقیاس روی دایره نزدیک‌تر به موقع هدف مورد نظر تعیین اجزاء درجه قوس میسر می‌شد.

پیرورنیه یک مهندس نظامی فرانسوی (۱۶۳۵ ـ ۱۵۸۴) ضمن کمک به پدرش در نقشه‌برداری فرانسی کونته متوجه شد که نونیوس برای منظور او دقت کافی ندارد ازین‌رو دست به تکمیل آن زد که نامش در همه کارگاه‌های معروف جهان شناخته شده است. او یک مدرج را که ثابت بود، متحرک کرد می‌چرخیدند تا روی خط نشانه روی منطبق شوند. این اقدام بهبود و تکاملی بزرگ بود زیرا هنوز کنده‌کاری چندان کامل نشده بود که همه خطوط به وضوح منقش شوند. ورنیه از بیشتر خطوط صرفنظر کرد. زیرا دایره مرکزی می‌توانست تا وضعیت مطلوب بچرخد. این دستگاه ورنیه که با پرگار قطب مطلوب بچرخد. این دستگاه ورنیه که با پرگار و قطب‌نما و دیگر ادوات لازم مجهز شده بود مساحی، ناوبری را در قرن بعد بهبود بخشید. [۷]

۷ـ کاشفان ـ ترجمه اکبر تبریزی